Televizyon Dizileri ve Kültürel Temsiller: Mardin Örneği

Yıl 2022, Sayı: 41, 38 - 57, 31.12.2022

Sezer Ahmet Kına

https://doi.org/10.17829/turcom.1049971

Öz

Bu çalışmada medyanın hâkim fikirleri yeniden üreten işlevine televizyon dizileri üzerinden odaklanılmıştır. Bu çerçevede mekânsal evreni Mardin kenti olan televizyon dizileri araştırma nesnesi olarak seçilmiş ve bu dizilerdeki temsillerin gerçeklik ile ilişkisi, belirli ön kabullerle yüklü içeriği, oryantalist ve karikatürize biçimleri sorunsallaştırılmıştır. Bütüncül bir değerlendirme yapabilmek için mekân olarak yalnızca Mardin’in kullanıldığı ve sonlanmış yapımlar evren seçilmiştir. Güdümlü örnekleme tercih edilerek dizilerin karakterlerine, mekânına, hikâyesine, ilişkiler ağına ve senaryo sistematiğine dair genel bilgilerin sunulduğu ilk iki epizotları ve anlatılarının üzerine kurulduğu paradigmatik yapılaşmaların kapandığı final epizotları örneklem belirlenmiştir. İncelenen on sekiz epizottaki kültürel temsiller eleştirel söylem çözümlemesiyle değerlendirilmiştir. Böylece i. anlatısal ölçekte paradigmatik zıtlıklar ile çözüm için sunulan sentagmatik öğeler ve özneler, ii. hem mekânın hem kültürel yapının belirleyiciliğindeki bölgesel temsiller, iii. mekanik toplumsal dayanışma biçimleri, iv. çalışan sınıflara ve kadınlara yönelik ayrımcı pratikler, bu bağlamda ataerkil ideoloji ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği temalarına ulaşılmıştır. Sonuç olarak her ne kadar geleneksel ve mekanik dayanışma biçimlerinin yarattığı gündelik ve toplumsal ilişkilerin odağa alınması çoğulcu bir yayıncılık anlayışını ortaya koysa da dizilerde esasında rekabetçi, mülkiyetçi, bireyci, eşitsiz ve cinsiyetçi değerlerin yeniden üretimine dönük bir söylemsel dizgenin de işlediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mardin Dizileri, Kültürel Temsil, Kentsel Mekân, Geleneksel İlişkiler, Anlatısal Yapılaşmalar

Teşekkür

Bu makale, 2020 yılında Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo – Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı Medya ve İletişim Çalışmaları Yüksek Lisans Programında kabul edilen “Televizyon Dizilerinde Kültürel Temsiller: Mardin Dizileri Örneği” başlıklı tezin bulgularından hareketle hazırlanmıştır. Anılan tez çalışmasının yürütülmesinde danışman olarak büyük emeği olan Doç. Dr. Ece VİTRİNEL’e, tez savunma jürisinde bulunmayı kabul ederek eleştirileriyle çalışmaya önemli katkılar sunan Prof. Dr. Hamdi Serhat GÜNEY’e ve Doç. Dr. Sevgi Can YAĞCI AKSEL’e teşekkür ederim.

Television Serials and Cultural Representations: Case of Mardin

Öz

In this study, the characteristics of the media that circulate and reproduce the dominant ideas have been demonstrated through television serials. In this framework, the serials whose spatial universe is Mardin has been identified as the research object. The relationship of the representations with reality and orientalist forms of the representations encumbered with presuppositions in the serials have been problematized. In order to make a holistic interpretation, the productions that were shot and ended in Mardin have been determined as the research universe. While in the first episodes of the serials information about the characters, space, story, network of relationships and scenario systematic are presented, the paradigmatic constructions in the narrative are closed in the final episodes. Therefore, the former two episodes and final episodes of the serials have been purposively specified as the research sample. Cultural representations in eighteen episodes have been interpreted by critical discourse analysis. As a result, the following discursive themes have been reached: i. Syntagmatic elements and presented subjects for the solution with paradigmatic contrasts in narrative scale. ii. Regional representations in the determination of both space and cultural structure. iii. Mechanical forms of social solidarity. iv. Discriminatory practices for working classes and women, and in this context, patriarchal ideology, and gender inequality. So much so that it seems that it is a pluralist broadcasting approach to social relations created by mechanical forms of solidarity. In fact, a discursive system for the reproduction of competitive, possessive, individualistic, inequivalent, and sexist values have been observed in the serials.

Anahtar Kelimeler

Television serials of Mardin, Cultural Representation, Urban Space, Traditional Relations, Narrative Constructions

Kaynakça

• Adorno, T. W. & Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği: Felsefi fragmanlar (N. Ülner & E. Öztarhan Karadoğan, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O. & Ünsal, S. (2019). Mardin: Aşiret – cemaat – devlet. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt. Barnard, A. (2016). Simgesel düşüncenin doğuşu (M. Doğan, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim toplumu: Söylenceleri yapıları (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı. Baker, U. (2011). Beyin ekran. İstanbul: Birikim.
• Becker, H. S. (2013). Haricîler (Outsiders): Bir sapkınlık sosyolojisi çalışması (Ş. Geniş & L. Ünsaldı, Çev.). Ankara: Heretik.
• Benjamin, W. (2014). Tekniğin olanaklarıyla yeniden üretilebildiği çağda sanat yapıtı (A. Cemal, Çev.). Pasajlar içinde (ss. 50-86). İstanbul: Yapı Kredi.
• Best, S. & Kellner, D. (2011). Postmodern teori: Eleştirel soruşturmalar (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı. Bourdieu, P. (2019). Televizyon üzerine (A. Bakım, Çev.). İstanbul: Sel.
• Bourse, M. & Yücel, H. (2017). Kültürel çalışmaları anlamak (H. Yücel, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Çağlar, A. (2000). “Tire”li kimlikler: Teori ve yönteme ilişkin bazı arayışlar (S. Altuğ, Çev.). Toplum ve bilim, 84, 129-150.
• Çam, A. (2016). Sinemasal mekânlar ve sinemasal mekânların çözümlenmesi. sinecine, 7(2), 7-37.
• Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür: 90’lı yıllarda sosyokültürel iklim ve televizyon içerikleri. Ankara: Ütopya.
• Durkheim, E. (2006). Toplumsal işbölümü (Ö. Ozankaya, Çev.). İstanbul: Cem.
• Durna, T. & Kubilay, Ç. (2010). Söylem kuramları ve eleştirel söylem çözümlemeleri. Tezcan Durna (Ed.), Medyadan söylemler içinde (ss. 47-81). İstanbul: Libra.
• Eisenstein, Z. R. (1993). Ataerkil sistem, annelik ve kamusal hayat (N. Timisi, Çev.). Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi (İLEF) yıllık, ‘93, 245-260.
• Fairclough, N. & Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. Teun Adrianus van Dijk (Ed.), Discourse studies: A multidisciplinary introduction içinde (ss. 258-284). London: SAGE.
• Fairclough, N. (2006). Discourse and social change. Cambridge: Polity.
• Fairclough, N. (2013). Critical discourse analysis: The critical study of language. New York: Routledge.
• Gay, P. d., Hall, S., Janes, L., Mackay, H. & Negus, K. (1997). Doing cultural studies: The story of the Sony Walkman. London: SAGE.
• Geertz, C. (2010). Kültürlerin yorumlanması (H. Gür, Çev.). Ankara: Dost.
• Gledhill, C. (2003). Genre and gender: The case of soap opera. Stuart Hall (Ed.), Representation: Cultural representations and signifying practices içinde (ss. 337-386). London: SAGE.
• Hall, S. (1990). Cultural identity and diaspora. Jonathan Rutherford (Ed.), Identity: Community, culture, difference içinde (ss. 222-237). London: Lawrence and Wishart.
• Harvey, D. (2008). Umut mekânları (Z. Gambetti, Çev.). İstanbul: Metis.
• Horkheimer, M. (2002). Authority and the family. Matthew J. O’Connell (Çev). Critical theory: Selected essays içinde (ss. 47-128). New York: The Continuum.
• Kellner, D. (2013). Sinema savaşları: Bush – Cheney döneminde Hollywood sineması ve siyaset (G. Koca, Çev.). İstanbul: Metis.
• Kozanoğlu, C. (2001). Yeni şehir notları. İstanbul: İletişim.
• Mumford, L. (2013). Tarih boyunca kent: Kökenleri, geçirdiği değişimler ve geleceği (G. Koca & T. Tosun, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Oskay, Ü. (2019). İletişimin abc’si. İstanbul: İnkılâp.
• Özcoşar, İ. (2009). Merkezileşme sürecinde bir taşra kenti: Mardin (1800 – 1900). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi.
• Özcoşar, İ. (2017). Şehir ve kimlik: Mardinli kimliklerin tarihi arka planı. Kadim akademi sosyal bilimler dergisi, 1(1), 1-21.
• Parsons, T. (1955). The American family: Its relations to personality and to the social structure. Talcott Parsons & Robert F. Bales (Ed.), Family, socialization and interaction process içinde (ss. 3-33). New York: Free.
• Postman, N. (2018). Televizyon: Öldüren eğlence – Gösteri çağında kamusal söylem (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Ryan, M. & Kellner, D. (2010). Politik kamera: Çağdaş Hollywood sinemasının ideolojisi ve politikası (E. Özsoyar, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Ryan, M. & Lenos, M. (2014) Film çözümlemesine giriş: Anlatı sinemasında teknik ve anlam (E. S. Onat, Çev.). Ankara: De Ki.
• Said, E. (2016). Kültür ve emperyalizm (N. Alpay, Çev.). İstanbul: Hil.
• Sarı, E. (2007). Kültür, kimlik, politika: Mardin’de kültürlerarasılık. (Yayımlanmış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Self, D. (1984). Television drama: An introduction. London: Macmillan.
• Sennett, R. (1999). Gözün vicdanı: Kentin tasarımı ve toplumsal yaşam (S. Sertabiboğlu & C. Kurultay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Stavrides, S. (2018). Müşterek mekân: Müşterekler olarak şehir (C. Saraçoğlu, Çev.). İstanbul: Sel.
• Uygur, H. K. (2014). Mardin’in geleneksel eğlencesi: Leyli gecesi. Millî folklor: Uluslararası kültür araştırmaları dergisi, 102, 86-98.
• van Dijk, T. A. (1998). Opinions and ideologies in the press. Allan Bell & Peter Garrett (Ed.), Aprroaches to media discourse içinde (ss. 21-63). London: Blackwell.
• Williams, R. (1989). İkibin’e doğru (E. Tarım, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Williams, R. (1993). Kültür (S. Aydın, Çev.). Ankara: İmge.
• Williams, R. (2013). Kültür ve materyalizm: Seçme makaleler (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Sel.
• Williams, R. (2018). Anahtar sözcükler: Kültür ve toplumun söz varlığı (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Zoonen, L. v. (2014). Medyaya feminist yaklaşımlar (S. İrvan, Çev.). Süleyman İrvan (Ed.), Medya, kültür ve siyaset içinde (ss. 365-398). Ankara: Pharmakon.