OTEL İŞLETMELERİNDE ÇALIŞANLARIN ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞLARI, İŞ STRESLERİ VE İŞTEN AYRILMA NİYETLERİ İLİŞKİSİ: MERSİN İLİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 31 - 49, 31.12.2019

Anıl Kale , Yılmaz Akgündüz

Öz

Bu araştırmanın amacı otel çalışanlarının iş stresleri, işten ayrılma niyetleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu kapsamda Mersin’de faaliyet gösteren Turizm İşletme Belgeli Konaklama İşletmelerinin çalışanlarından anket formu aracılığıyla veriler toplanmıştır. Kolayda örnekleme yöntemi tercih edilerek gerçekleştirilen veri toplama süreci sonunda 539 adet geçerli anket toplanmıştır. Yararlanılan ölçeklerin geçerlilik ve güvenirlik analizleri yapıldıktan sonra hipotezleri test etmek regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Analizler, ÖVD’nin alt boyutlarının işten ayrılma niyetini negatif yönde etkilediğini, iş streslerinin işten ayrılma niyetleri üzerinde negatif yönde etkili olduğunu ve iş stresinin ÖVD üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, İş Stresi, İşten Ayrılma Niyeti, Otel İşletmeleri

Kaynakça

• Ağaoğlu, O. K. (1992). İşgücünü Verimli Kullanma Tekniklerinin Turizm Sektörüne Uygulanması. Verimlilik Dergisi, 110-121.
• Akgündüz, Y. ve Akdağ, G. (2014). İşgörenlerin kişilik özelliklerinin temel benlik değerlendirmelerine ve işten ayrılma niyetlerine etkisi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(24), 295-318.
• Allen, T. D. & Rush, M. C. (1998). The effects of organisational citizenship behaviour on performance judgments: A field study and a laboratory experiment. Journal of Applied Psychology, 83, 247-260.
• Alpar, R. (2013). Çok değişkenli istatiksel yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Arshadi, N. & Damiri, H. (2013). The relationship of job stress with turnover intention and job performance: Moderating role of OBSE. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 84, 706-710.
• Aydın, Ş. (2004). Otel işletmelerinde örgütsel stres faktörleri: 4-5 yıldızlı otel işletmeleri uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,6(4), 1-21.
• Bağcı, Z. (2013). Çalışanların örgütsel adalet algılarının örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi: Tekstil sektöründe bir inceleme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19), 163-184.
• Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2010). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2005). Çalışma yaşamında tükenmişlik: Sosyal hizmet uzmanları ile hemşireler üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 57-70.
• Bergeron, D. M. (2007). The potential paradox of organizational citizenship behavior: Good citizens at what cost? Academy of Management Review, 32, 1078-1095.
• Bibby, C. L. (2008). Should I stay or should I leave? Perceptions of age discrimination, organizational justice, and employee attitudes on intentions to leave. The Journal of Applied Management and Entrepreneurship, 13(2), 63-86.
• Blau, P. (1964). Exchange and power in social life. New York, NY: John Wiley.
• Bolat, O. İ. ve Bolat, T. (2008). Otel işletmelerinde örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 75-94.
• Bolino, M. C. & Turnley, W. H. (2005). The personal costs of citizenship behavior: The relationship between individual initiative and role overload, job stress and workfamily conflict. Journal of Applied Psychology, 90, 740-748.
• Bolino, M. C., Turnley, W. H. & Niehoff, B. P. (2004). The other side of the story: Reexamining prevailing assumptions about organizational citizenship behavior. Human Resource Management Review, 14, 229-246.
• Bolino, M. C., Turnley, W. H., Gilstarp, J. B. & Suazo, M. M. (2010). Citizenship under pressure: What‟s a „good soldier‟ to do? Journal of Organizational Behavior, 5, 835- 855.
• Bolon, D. S. (1997). Organisational citizenship behaviour among hospital employees: A multidimensional analysis involving job satisfaction and organisational commitment. Hospital & Health Services Administration, 42(2), 221-241.
• Bu, N., Mckeen, C. A. & Shen, W. (2011). Behavioural indicators of turnover intention: the case of young professionals in China. The International Journal of Human Resource Management, 22(16), 3338-3356.
• Butt, K. A. (2008). Impact of compensation on the turnover intentions of employees: A case of Pakistan telecom sector. The Business Review, 10(2), 178-185.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cam, E. (2004). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. International Journal Of Human Sciences, 1(1). 25 Eylül 2014 tarihinde http://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/71/210 adresinden alınmıştır.
• Chen, X. P., Hui, C. & Sego, D. J. (1998). The role of organisational citizenship behaviour in turnover: Conceptualisation and preliminary tests of key hypotheses. Journal of Applied Psychology, 83, 922-931.
• Coyne, I. ve Ong, T. (2007). Organisational citizenship behaviour and turnover intention: a cross-cultural study. International Journal of Human Resource Management, 18(6), 1085-1097.
• Çelik, H. (2009). Konaklama işletmelerinde çalışanlara yönelik yıldırma davranışları (mobbing) ve iş stresi: Mersin ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli SPSS ve LİSREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• DiPaola, M. F. & Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behaviors in school climate. Journal of School Leadership, 11, 424-447.
• DiPaola, M. F., Tarter, J. C. & Hoy, W. K. (2004). Measuring organizational citizenship in schools: The OCB scale. Charlotte, NC: Information Age Publishing.
• Ekinci, H. ve Ekici, S. (2003). Yöneticiler üzerindeki etkileri açısından stres kaynakları ve bir uygulama. Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 93-111.
• Elçi, M. (2005). Örgütlerde etik iklimin personelin vatandaşlık davranışlarına etkileri. Yayımlanmamış doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Fried, Y., Shirom, A., Gilboa, S. & Cooper, C. L. (2008). The mediating effects of job satisfaction and propensity to leave on role stress-job performance relationships: Combining meta-analysis and structural equation modeling. International Journal of Stress Management, 15(4), 305-328.
• Goodman, E. A. & Boss, R. W. (2002). The phase model of burnout and employee turnover. Journal of Health And Human Services Administration, 33-47.
• Harvey, P., Harris, K. J. & Martinko, M. J. (2008). The mediated influence of hostile attributional style on turnover intentions. Journal of Business and Psychology, 22(4), 333-343.
• Hendrix, W. H., Robbins, T., Miller, J. & Summers, T. P. (1998). Effects of procedural and distributive justice on factors predictive of turnover. Journal of Social Behavior and Personality, 13(4), 611-632.
• Hobfoll, S. E. (2001). The influence of culture community and the nested-self in thestress process: Advancing conservation of resources theory. Applied Psychology: An International Journal, 50, 337–421.
• Hom, P. W. ve Griffeth, R. W. (1995). Employee turnover. Cincinnati, OH: International Thomson.
• House, R. J. & Rizzo, J. R. (1972). Toward the measurement of organizational practices: Scale development and validation. Journal of Applied Psychology, 56(5), 388-396.
• Jain, A. K. & Cooper, C. L. (2012). Stress and organisational citizenship behaviours in Indian business process outsourcing organisations. IIMB Management Review, 24(3), 155-163.
• Jung, H. S. & Yoon, H. H. (2013). The effects of organizational service orientation on person - organization fit and turnover intent. The Service Industries Journal, 33(1), 7-29.
• Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayınevi.
• Kasa, M. ve Hassan, Z. (2015). The role of flow between burnout and organizational citizenship behavior (OCB) among hotel employees in Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 211, 199-206.
• Kim, T., Park, S. ve Chang, K. (2011). Antecedents of organisational citizenship behaviours among part-time employees of service organisations in Korea. Asia Pacific Business Review, 17(1), 85-101.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (t.y.). Turizm İşletme Belgeli Oteller ve Tesisler. 14 Aralık 2014 tarihinde http://www.mersinkulturturizm.gov.tr/TR,73389/turizm-isletme-belgeli-oteller-ve-tesisler.html adresinden alınmıştır.
• Lambe, C. J., Wittmann, C. M. & Spekman, R. E. (2001). Social exchange theory and research on business-to-business relational exchange. Journal of Business-to-Business Marketing, 8(3), 1-36.
• Moreno-Jiménez, B., Gálvez-Herrer, M., Rodríguez-Carvajal, R. & Vergel, A. I. S. (2012). Las intenciones de abandono del personal medico: el papel del burnout, el compromiso y las dificultades en las relaciones medico-paciente. Psicothema, 24(2), 263-271.
• Oplatka, I. (2009). Organizational citizenship behavior in teaching: The consequences for teachers, pupils, and the school. International Journal of educational management, 23(5), 375-389.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Organ, D. W. (1990). The motivational basis of organisational citizenship behaviour. B. M. Staw ve L. L. Cummings (Eds.). Research in Organisational Behaviour içinde (ss. 43-72). Greenwich, CT: JAI Press.
• Özdamar, K. (2001) Paket Programlar ve İstatistiksel Veri Analizi (Çok Değişkenli Analizler). Eskişehir: Kaan Yayınları.
• Paille, P. & Grima, F. (2011). Citizenship and withdrawal in the workplace: Relationship between organisational citizenship behaviour, intention to leave current job and intention to leave the organisation. The Journal of Social Psychology, 15(4), 478-493.
• Paine, J. B. & Organ, D. W. (2000). The cultural matrix of organizational citizenship behavior: Some preliminary conceptual and empirical observations. Human Resources Management Review, 10(1), 45-59.
• Podsakoff, P. M. & MacKenzie, S. B. (1989). A Second Generation Measure of Organizational Citizenship Behavior. Unpublished manuscript, Indiana University, Bloomington.
• Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G. & Mainous, A. G. (1988). Impact of Exchange variables on exit, voice, loyalty, and neglect: An integrative model of responses to declining job satisfaction. Academy of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Sekaran, U. (2000). Research Methods for Business: A Skill Building Approach, (3rd Ed). USA:Wiley and Sons.
• Shweta, J. & Srirang J. (2009). Determinants of organizational citizenship behaviour: A review of literature. Journal of Management & Public Policy, 1(1), 33-42.
• Somech, A. & Drach-Zahavy, A. (2004). Exploring organisational citizenship behaviour from an organisational perspective: The relationship between organisational learning and organisational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organisational Psychology, 77, 281-298.
• Şahin, F. (2011). Lider-üye etkileşimi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde cinsiyetin etkisi. Ege Akademik Bakış, 11(2), 277-288.
• Taşcı, D. ve Koç, U. (2007). Örgütsel vatandaşlık davranışı- örgütsel öğrenme değerleri ilişkisi: Akademisyenler üzerinde görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 373-382.
• Tett, R. P. & Meyer, J. P. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: path analyses based on meta‐analytic findings. Personnel Psychology, 46(2), 259-293.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2010). Çalışanların algıladıkları örgütsel destek ve iş stresinin örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 183-206.
• Tziner, A., Rabenu, E., Radomski, R. & Belkin, A. (2015). Work stress and turnover intentions among hospital physicians: The mediating role of burnout and work satisfaction. Revista de Psicología del Trabajo y de las Organizaciones, 31(3), 207-213.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2006) Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS İle Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uzun, Y. (2013). Tek gelirli ve çift gelirli ailelerde yaşanan iş aile çatışmasının iş stresi ve işten ayrılma niyetiyle olan ilişkisi: Zonguldak ilindeki dersaneler örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Van Scotter, J. R. (2000). Relationships of task performance and contextual performance with turnover, job satisfaction, and affective commitment. Human Resource Management Review, 10, 79-95.
• Wayne, S. J., Shore, L. M. & Liden, R. C. (1997). Perceived organizational support and leader-member exchange: A social exchange perspective. Academy of Management Journal, 40(1), 82-111.
• Williams, L. J. & Anderson, S.W. (1991). Job satisfaction and organisational commitment as predictors of organisational citizenship and in-role behaviours. Journal of management, 17,601-617.
• Wilson, M. G., Dejoy, D. M., Vandenberg, R. J., Richardson, H. A. & McGrath, A. L. (2004). Work characteristics and employee health and well‐being: Test of a model of healthy work organization. Journal of occupational and organizational psychology, 77(4), 565-588.
• Yılmaz, Ö. ve Akgül, V. (2014). Turizm çalışanlarının örgütsel adalet algısının, örgütsel bağlılıkları üzerine etkisi: Gönen örneği. Akademik Turizm ve Yönetim Araştırmaları Dergisi. 1, 20-31.
• Zeinabadi, H. (2010). Job satisfaction and organizational commitment as antecedents of organizational citizenship behavior (OCB) of teachers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 998-1003.