Doğu Karadeniz Havzası’nda Taşkın Sebepleri, Zararları ve Taşkın Yönetimi Çalışmaları

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 36 - 46, 28.12.2022

Ömer Yüksek , Hasan Törehan Babacan , Osman Yüksek

Öz

Doğu Karadeniz Havzası’nın (DKH) iklimsel özellikleri, her bir vadideki akarsuların akış şartlarındaki ve vadilerin arazi kullanım durumlarındaki farklılıklar, havzadaki taşkın sorunlarının ortaya çıkış biçimlerinde önemli farklılıklara sebep olmaktadır. Bunların yanı sıra, bölgenin Karadeniz sahil şeridi boyunca uzanan kesimleri, Türkiye yağış ortalamalarının çok üzerinde yağış almaktadır. DKH’da büyük ve küçük havza alanlı yüzlerce vadi bulunmaktadır. Bu vadilerin ortak özelliklerinden biri ve en önemlisi yüksek mecra eğimine sahip olmaları ve akış rejimlerinin düzensizliğidir. Dik ve derin vadiler boyunca ilerleyen ve akış rejimi düzensiz olan bu akarsularda meydana gelen çeşitli büyüklükteki taşkınlar, vadi tabanlarındaki sınırlı düzlük sahalardaki yerleşim alanlarına ve tarım alanlarına zaman zaman önemli zararlar vermektedir. Aşırı yağış alan DKH’da, vadiler boyunca zayıf bitki örtüsü ve mevcut jeolojik şartlar nedeniyle sıkça heyelanlar da yaşamaktadır. Bu çalışmada, Doğu Karadeniz'de son yıllarda meydana gelen taşkınlar hakkında genel bir değerlendirme yapılmış, taşkınların sebepleri irdelenmiş, taşkınların sebep olduğu zararlar, bölgede son yıllarda medyana gelen 3 farklı taşkın dikkate alınarak irdelenmiş, havzada gerçekleştirilen taşkın yönetimi çalışmaları değerlendirilmiştir. Çalışmada, Artvin, Trabzon ve Giresun İllerinde meydana gelen taşkınlar hidrometeorolojik açıdan değerlendirilmiş; taşkınların sebepleri ve özellikle de zararları üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda, sediment taşınımı ve heyelanların taşkınlar üzerindeki etkileri irdelenmiştir. Havzanın taşkın ve heyelan riski değerlendirilerek, özellikle önemli can ve mal kaybına yol açan büyük taşkınların oluşumunda ve taşkın zararlarının büyüklüğünde, taşkın esnasında oluşan sediment taşınımının ve heyelanların etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada, ayrıca, DKH’da taşkın yönetimi kapsamında çeşitli kurum ve kuruluşlar ve özellikle de üniversiteler tarafından yapılan çeşitli araştırma, rapor ve projeler değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda, taşkın afetine karşı yapılması gereken çalışmalarla ilgili sonuç ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz Havzası, Taşkın Sebepleri, Taşkın Zararları Taşkın Yönetimi

Teşekkür

Türk Hidrolik Dergisinde Makale yayınlatarak bilime katkı sağlayan başta yazarlara ve tüm kurullara teşekkür ederiz. Editörlük

Flood Causes, Damages and Flood Management Studies in Eastern Black Sea Basin

Öz

The climatic characteristics of the Eastern Black Sea Basin (DKH), the differences in the flow conditions of the rivers in each valley and the land use conditions of the valleys cause significant differences in the occurrence of flood problems in the basin. In addition to these, the parts of the region along the Black Sea coastline receive precipitation much higher than the precipitation averages of Turkey. There are hundreds of valleys with large and small catchment areas in the DKH. One of the common features of these valleys and the most important one is that they have high channel slopes and irregularity of flow regimes. Floods of various sizes that occur in these rivers, which run along steep and deep valleys and whose flow regime is irregular, sometimes cause significant damage to residential areas and agricultural areas in the limited plain areas on the valley floors. Due to the weak vegetation along the valleys and the current geological conditions, landslides frequently occur in the DKH, which receives heavy rainfall. In this study, a general evaluation was made about the floods that took place in the Eastern Black Sea Region in recent years, the causes of the floods were examined, the damages caused by the floods were examined by considering the median 3 different floods in the region in recent years, and the flood management studies carried out in the basin were evaluated. In the study, the floods occurring in Artvin, Trabzon and Giresun provinces were evaluated in terms of hydrometeorology; The causes of floods and especially their damages are emphasized. In this context, the effects of sediment transport and landslides on floods were examined. By evaluating the flood and landslide risk of the basin, the effects of sediment transport and landslides during the flood were evaluated, especially in the formation of large floods that cause significant loss of life and property, and the magnitude of flood damages. In addition, various researches, reports and projects made by various institutions and organizations and especially universities within the scope of flood management in DKH were evaluated in the paper. At the end of the paper, conclusions and recommendations regarding the actions to be taken against the flood disaster are presented.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz Havzası, Taşkın Sebepleri, Taşkın Zararları Taşkın Yönetimi

Kaynakça

• [1] Anılan, T., Yüksek, Ö., Kankal, M., 2016. Doğu Karadeniz Havzası'nda Yapay Sinir Ağları ile Bölgesel Taşkın Frekans Analizi, 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu Tebliğler Kitabı, 23-25 Kasım 2016, Rize, Sayfa 757-764.
• [2] Apaydın, A., 2021. “22 Ağustos 2020 Tarihli Taşkına Neden Olan Dereli Deresi (Giresun) Havza Analizleri, Taşkının Nedenleri ve Sonuçları”, Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 11(2), 392-425.
• [3] DKMP, 2016. Doğu Karadeniz Master Plan Raporu, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, DSİ Genel Müdürlüğü, 1496 sayfa.
• [4] DKHKEY, 2013. Doğu Karadeniz Havza Koruma Eylem Planı Raporu, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 853 sayfa.
• [5] Gültekin, F., Temizel, E. H. 2020. Kentsel Faaliyetlerin Kıyı Akiferlerine Etkileri: Doğu Karadeniz Havzası Örneği. Türkiye Jeoloji Bülteni, 63(1), 69-82.
• [6] TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Trabzon Şubesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, 2015. 24 Ağustos 2015 Tarihinde Arhavi, Hopa ve Borçka'da Meydana Gelen Taşkın ve Heyelan ile İlgili Teknik İnceleme Raporu, Trabzon.
• [7] TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Trabzon Şubesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, 2019. 18 Haziran 2019 Tarihinde Araklı’da Meydana Gelen Taşkın ve Heyelan ile İlgili Teknik İnceleme Raporu”, Trabzon.
• [8] Yüksek, Ö., Serencam, U., Üçüncü, O., Anılan, T., 2013. Afet ve Taşkın Yönetimi ve Değirmendere Örneği, Taşkın ve Heyelan Sempozyumu, 2013, Trabzon, 33-44.
• [9] Yüksek, Ö., Kankal, M., Üçüncü, O., 2013b. Assessment of Big Floods in the Eastern Black Sea Basin of Turkey, Environmental Monitoring and Assessment, 185:797–814. [10] Yüksek, Ö., Anılan, T., 2016. Doğu Karadeniz Taşkınlarında Heyelanların Etkisi ve Taşkın Sebepleri”, Ulusal Heyelan Sempozyumu Tebliğler Kitabı, 27-29 Nisan 2016, Ankara, Sayfa 119-136.
• [11] Yüksek Ö., Anılan, T., Akçalı, E., 2021, “A1 Afet Sorunsalı/Doğu Karadeniz Havzası Taşkın Yönetimi”, Taşkın Yönetimi, Doğu Karadeniz Çevre Tartışmaları", Livre de Lyon, Lyon, pp.1-26.