TÜRKİYE’DE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZMİN PESTEL ANALİZİYLE İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 2 - 21, 31.01.2025

Burcu Kıvılcım Zorba

Öz

Turizm sektörünün sürdürülebilir gelişimi yalnızca çevresel faktörlerle değil aynı
zamanda sosyal, ekonomik, politik, teknolojik ve yasal faktörlerle de ilişkilidir. Pestel
analizi ise, bir durumu politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, çevresel ve yasal açılardan
incelemektedir. Bu çalışmada sürdürülebilirlik kavramı tanımlanarak Türkiye’de
yapılan sürdürülebilirlik çalışmaları pestel analizi yöntemiyle incelenmiştir. Türü nitel
olan bu araştırmada amaçlı örnekleme yöntemi olarak Türkiye seçilmiştir. Araştırmanın
deseni çoklu durum araştırması olup veri toplama yöntemi olarak ise tarama yöntemi
tercih edilmiştir. Dolayısıyla araştırmanın modelini de betimsel nitelik taşıyan tarama
modeli oluşturmaktadır. Çalışma, sürdürülebilirliği altı farklı açıdan incelemesi
açısından önemli olup literatürde buna yönelik yapılan çalışmaya rastlanılamamış
olması açısından özgün değer taşımaktadır. Eksik yönlerin belirlenerek çözüm önerileri
sunulmasının amaçlandığı çalışmada, sürdürülebilir turizmin tam olarak 9. kalkınma
döneminde (2007-2013) ciddiye alındığı, sürdürülebilirliğin sosyal boyutunun ihmal
edildiği, enerji tasarrufu sağlayan akıllı otel konseptlerinin sayısının az olduğu, kültür
müzelerinin artması gerektiği, teknoloji ile istihdam arasındaki dengenin doğru bir
şekilde kurulmasının önemi, cittaslowların sayısının artırılması, işletmelere atık
ayrıştırma sistemleri kurulması desteği ve son olarak sürdürülebilir turizm yasasının
çıkarılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Turizm, Pestel Analizi, Politik, Teknolojik.

Kaynakça

• Acar, Y. (2020). Ayasofya-i Kebir cami-i’nin ibadete açılmasının dünya basınında yansımaları ve turizm faa liyetlerine etkisi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(4), 3396-3407.
• Altınöz, B. (2015). Sürdürülebilir kalkınma sürecinde kamu bütçesinin önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi İkti sadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 223-256.
• Arabacı, İ. B. (2010). Stratejik planlamada çevre analizi tekniği olarak PEST analizi. E-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 38-49.
• Arslan, P. T., Arslan, H., & Hazarhun, E. (2023). Konaklama Sektöründe Gold LEED Uygulamaları: Rena issance İstanbul Polat Bosphorus Hotel Örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(4), 3434-3457.
• Bahar, O., & Kozak, M. (2005). Küreselleşme Sürecinde: Uluslararası Turizm ve Rekabet Edilebilirlik. Anka ra: Detay Yayıncılık.
• Butler, R. W. (1999). Sustainable tourism: A state‐of‐the‐art review. Tourism geographies, 1(1), 7-25. Can, B. K., Yeşilyurt, H., Sancaktar, C. L., & Koçak, N. (2017). Mobil çağda mobil uygulamalar: Türkiye’deki yerli otel zincirleri üzerine bir durum tespiti. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 12(45), 48-59.
• Černá, J., Lejsková, P., Ližbetinová, L., & Matúšová, J. G. (2022). Transformation of marketing macro-eco nomic environment of tourism with emphasis on changes in mobility during COVID-19 Pandemic. LOGI–Scientific Journal on Transport and Logistics, 13(1), 186-197.
• Ceylan, Y. (2019). Sürdürülebilir turizm kapsamında turizmde eko etiketler. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), 65-80.
• Cittaslow (2024). Cittaslow Türkiye Ağı. https://cittaslowturkiye.org/tr/uye-kentler/ Cumhurbaşkanlığı mevzuat bilgi sistemi (2024, Haziran 17). Kanunlar ve yönetmelikler. https://www.mev zuat.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• ÇEKÜL (2024, Haziran 17). Çekül akademi. https://www.cekulvakfi.org.tr/ adresinden erişilmiştir. Dedeman Palandöken, 2024, Haziran 19). Sürdürebilirlik politikamız. https://www.dedeman.com/oteller/ dedeman-palandoken/surdurulebilir-turizm-politikasi adresinden erişilmiştir.
• Demircan, Ş. (2016). Sürdürülebilirliğin boyutları. H. Çeken (Ed.), Sürdürülebilir turizm içinde (s. 11-23). Detay Yayıncılık.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1963, Haziran 10) I. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1968, Haziran 10) II. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf adresinden erişilmiştir. Devlet Planlama Teşkilatı (1973, Haziran 10) III. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1979, Haziran 10) IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf adresinden erişilmiş tir. Devlet Planlama Teşkilatı (1985, Haziran 10) V. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1989, Haziran 10) VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf adresinden erişilmiştir. Devlet Planlama Teşkilatı (1996, Haziran 10) VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000, Haziran 10) VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005. pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2006, Haziran 10) IX. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2013, Haziran 10) X. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf adresinden erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2018, Haziran 10) XI. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-con tent/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf adresinden erişilmiştir.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, (2024, Ocak 16). Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2024-2030). https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/BHIM/tr/Duyurular/T% C3%BCrkiyeninEnerjiVerimlili%C4%9Fi2030StratejisiveIIUlusalEnerjiVerimlili%C4%9FiEylemP lan%C4%B1_202401161407.pdf adresinden erişilmiştir.
• Erdem, M. S. & Bozan, M. (2021). Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde ekolojik turizmin kal kınma planları içerisinde değerlendirilmesi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 67-90.
• Garanti BBVA (2024, Haziran 30). Yeşil Tahviller ve Sürdürülebilir Ekonomiye Geçiş. https://www.garan tibbva.com.tr/blog/yesil-tahvil-ve-surdurulebilir-ekonomi adresinden erişilmiştir.
• Grigorova, Z., Shopova, I., & Timareva, S. (2016). Rural food tourism. Plovdiv/BULGARIA, 62.
• Guo, Y., Jiang, J., & Li, S. (2019). A sustainable tourism policy research review. Sustainability, 11(11), 3187. International Finance Corporation (2022, July 2). Green bonds. https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/ corp_ext_content/ifc_external_corporate_site/about+ifc_new/investor+relations/ir-products/grn bond-overvw adresinden erişilmiştir.
• İlban, M. O., Bayar, S. B., & Kaya, B. (2022). Çevrimiçi turist yorumlarında yeşil algı: Leed sertifikalı ko naklama işletmelerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (53), 349-365.
• Jenkins, C. L. (2015). Tourism policy and planning for developing countries: some critical issues. Tourism Recreation Research, 40(2), 144-156.
• Kızılırmak, İ. (2011). Dünyada ve Türkiye’deki turizm işletmelerinde çevre korumaya yönelik uygulamalar: amacı ve önemi. Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 1-12.
• Kızılırmak, İ., Ayduğan, N., & Dinçkol, G. S. (2023). Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yılında bir meslek örgütü olarak TÜRSAB’ın turizmdeki yeri ve önemi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 442-459. Koçak, N. (Ed.). (2016). Sürdürülebilir turizm yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kozak, M. (2014). Sürdürülebilir Turizm: Kavramlar- Uygulamalar. Ankara: Detay yayıncılık: Ankara
• Kozak, N. (2023a). Türk turizminde iz bırakanlar (1923–2023). Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 550-613.
• Kozak, N. (2023b). Türkiye Cumhuriyeti’nde turizm etkinliklerinin zaman dizini (Kronolojisi)(1923-2023). Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 460-549.
• Kozak, N., Kozak, M. A., & Kozak, M. (2015). Genel turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
• KTB, (2007, Nisan 13). Turizm Kentleri. https://www.ktb.gov.tr/Eklenti/906,ttstratejisi2023pdf.pdf?0 adre sinden erişilmiştir.
• KTB (2023). 17.06.2022 tarihli ve 2022/1 sıra sayılı genelgenin yürürlükten kaldırılması hakkında genelde. https://engelsiz.ktb.gov.tr/Eklenti/113855,2023-7genelgepdf.pdf?0 adresinden erişilmiştir.
• KTB, (2024a, Nisan 13). Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ve Turizm Merkezleri. https://yigm. ktb.gov.tr/TR-9669/kultur-ve-turizm-koruma-ve-gelisim-bolgeleri-ve-turizm-merkezleri.html ad resinden erişilmiştir.
• KTB, (2024b, Nisan 13). Turizm Teşvikleri. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-11608/turizm-tesvikleri.html adre sinden erişilmiştir.
• KTB, (2024c, Nisan 13) Bakanlığımızca Yapılan Altyapı Yatırımları. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9550/alt-ya pi.html adresinden erişilmiştir.
• Menteşe, B. (2021). Yeşil tahvilin gelişimi ve Türkiye’deki uygulamaları. Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi. 3(1), 94-116.
• Mir, F. A., & Mir, M. A. (2019). Macro-environment analysis of the tourism industry of Kashmir. E-Commer ce for Future & Trends, 6(1), 65-76.
• Olalı, H. (1990). Turizm politikası ve planlaması. İstanbul: İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yayını.
• Özekici, Y. K. (2022). Sürdürülebilirlik odaklı turizm politikaları: Dünya ve Türkiye’den örnekler. Review of Tourism Administration Journal, 3(1), 28-50. Rastogi, N. & Trivedi, M. K. (2016). PESTLE technique–a tool to identify external risks in construction pro jects. International Research Journal of Engineering and Technology (IRJET), 3(1), 384-388.
• Sarı Gök, H. (2022). Ecotourism routes of Isparta and their investigation with PESTE analysis. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), 1247-1274
• Satar, İ., & Güneş, G. (2017). Turizm Sertifikasyonu: Ankara Radisson Blu Otel’de Örnek Uygulama (Tou rism Certification: Case of Ankara Radisson Blu Hotel). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Ankara University Journal of Social Sciences), 8(2).
• Savaşır, Kutluğ. (2020). Akdeniz - Ege Turizm Altyapısı ve Kıyı Yönetimi (ATAK) Projesi. İçinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye Turizm Ansiklopedisi, (Erişim tarihi: 12.06.2024).
• SBB, (2023, Haziran 27). Orta Vadeli Program (2024-2026). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploa ds/2023/09/Orta-Vadeli-Program_2024-2026.pdf adresinden erişilmiştir.
• Susanto, P. C., Adiada, A. A. K., & Suyasa, N. L. C. P. (2018, December). Identification of tourism potentials in Catur village Kintamani. In Seminar Ilmiah Nasional Teknologi, Sains, Dan Sosial Humaniora (SINTESA) (Vol. 1).
• Swarbrooke, J. (1999). Sustainable tourism management. Cabi.
• Syahchari, D. H., & Maulana, Y. (2020, April). Strategic planning for developing coffee as a tourist attraction in Rural Area (Case study: Campakamulya Village, Bandung, West Java, Indonesia). In IOP Confe rence Series: Earth and Environmental Science (Vol. 452, No. 1, p. 012078). IOP Publishing.
• Şanlıöz ve Özgen (2016). Sürdürülebilir turizm. İçinde, Koçak, N. (Editör.). Sürdürülebilir turizm yönetimi. (s. 69). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şengel, Ü. ve Yılmaz S. (2015). Türkiye turizm potansiyelinin SWOT ve PEST analizleri ile değerlendirilmesi. 14. Geleneksel Turizm Paneli Bildiriler Kitabı. Sakarya 2015, 35-51.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2024a, Mayıs 25). Organik tarım desteği. https://www.tarimorman.gov.tr/Konu lar/Tarimsal-Destekler/Alan-Bazli-Destekler/Organik-Tarim-Destegi adresinden erişilmiştir.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2024b, Mayıs 25). Korunan alanlar. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP ad resinden erişilmiştir.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2024, Mayıs 25). Okullarda beyaz bayrak. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ced/be yaz-bayrak.html adresinden erişilmiştir.
• Tellioğlu, S. & Tekin, M. (2017). Engelli turizminin pestel analizi kapsamında incelenmesi. Çatalhöyük Ulus lararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 129-144.
• TEMA (2024, Mayıs 25). Doğa eğitim programları. https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/egitim/doga-e gitim-programlari adresinden erişilmiştir.
• TGA, (2024a, Mayıs 17). Türkiye sürdürülebilir turizm endüstri kriterleri. https://tga.gov.tr/guvenli-ve-sur durulebilir-turizm/surdurulebilir-turizm-programi/turkiye-surdurulebilir-turizm-endustri-kriter leri adresinden erişilmiştir.
• TGA (2024b, Mayıs 17). Sürdürülebilir turizm programı. https://tga.gov.tr/guvenli-ve-surdurulebilir-tu rizm/surdurulebilir-turizm-programi adresinden erişilmiştir.
• Turizm aktüel, (2024, Mayıs 20). Jolly Tur’dan 360 derecelik bakış. https://www.turizmaktuel.com/haber/ jolly-tur-dan-360-derecelik-bakis adresinden erişilmiştir.
• Turizm aktüel, (2024, Mayıs 20). Kendi elektriğini üreten ilk otel. https://www.turizmaktuel.com/haber/ken di-elektrigini-ureten-ilk-otel adresinden erişilmiştir.
• Turizmgüncel, (2024, Mayıs 20). Crystal Hotels ve Amara World Hotels standlarında sanal gerçeklik. https:// www.turizmguncel.com/haber/crystal-hotels-ve-amara-world-hotels--standlarinda-sanal-gercek lik-h26495.html adresinden erişilmiştir.
• TÜRÇEV (2024, Mayıs 25). Mavi Bayrak ve eko-okullar. https://www.turcev.org.tr/v2/Default.aspx adresin den erişilmiştir.
• Türk Dil Kurumu (2024, Nisan 10). Sürdürmek. https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir. UNEP (2009). Sustainable Coastal Tourism: An İntegrated Planning And Management Approach. UNEP. https://azpdf.net/document/q5mrrvx7-an-integrated-planning-and-management-approach.html adresinden erişilmiştir.
• WCED (1987). Our Common Future, Brundtland Report. Vol. 17 - doc. 149, 1–91. https://sustainabledeve lopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf adresinden erişilmiştir. Weaver, D. (2007). Sustainable tourism. London: Routledge.
• Yalçınkaya, P., Atay, L., & Karakaş, E. (2018). Akıllı turizm uygulamaları. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research. 2(2), 85-103.
• YapıKredi (2024, Haziran 30). Sürdürülebilirlik Gelişmeleri. https://www.yapikredi.com.tr/yapi-kredi-hak kinda/surdurulebilirlik/surdurulebilirlik-gelismeleri adresinden erişilmiştir.
• Zarkasyi, M. R., Kuniawan, D. A., & Darma, D. C. (2021). The prospect of “Halal tourism” destination: An strategy for Ponorogo Regency, East Java (Indonesia). ASEAN Journal on Hospitality and Tourism, 19(2), 158-166.