This article deals with the very important and controversial issue of when the ethnonym “Turk” emerged.
It analyzes the earliest Chinese hieroglyphic transcriptions of the Turk ethnonym, based on the information found in ancient Chinese sources. It is established that the first transcription of the ethnonym Turk was the hieroglyph tiek (modern pronunciation di 狄) with the meaning of strength, power. Using this hieroglyph, the Chinese tried not only to convey the phonetic sound of the ethnonym Turk but also its meaning. The time of appearance of this hieroglyph dates back to the beginning of the second millennium BC, when the Chinese came into contact with the eastern part of the Turks.
Later, the Chinese, based on the tradition of the Turks, in addition began to use another hieroglyph, tiauk (modern pronunciation di翟), meaning a person attaching bird feathers on his head. In the 5th century BC-5th century AD, Chinese historiographers used the ethnonyms tiek-liek (modern pronunciation dili狄歷 / 狄历), t'iək-lək (modern pronunciation chile敕勒), t'iet-lək (modern pronunciation tiele 鐵勒 / 铁勒), which are transcriptions of the word Turklik (Turks).
In the middle of the VI century, the Turk-qut (descendants of the Turks) clan, formed by the descendants of the Ashina lineage, moved from the center of the eastern part of the Tengri Mountains to Altai after a long migration and more than 70 years of living in a difficult mountain valley. Chinese court historians transcribed their name in the hieroglyph Tuetkiuat (modern pronunciation Tujue 突厥), meaning people from the cave. After the establishment of the Turk Khaganate state on the basis of the unification of other Turkish tribes, the name of the neck began to be used in Chinese historiography as a new transcription of the Turk ethnonym. This tradition continued after the collapse of the Turk Khaganate. Nevertheless, this does not provide a basis for claiming that the Turks only emerged in the 6th century.
Bu makale, Türk etnoniminin ne zaman ortaya çıktığı gibi çok önemli ve tartışmalı bir konuyu ele almaktadır.
Makalede, Türk etnoniminin en eski Çin hiyeroglif transkripsiyonları, orijinal eski Çin kaynakları tahliline dayalı olarak incelenmektedir. Türk etnoniminin ilk transkripsiyonunun güç, kuvvet anlamına gelen Tiek (modern okunuşu Di 狄) hiyeroglifi olduğu tespit edilmiştir. Çinliler bu hiyeroglifi kullanarak Türk etnoniminin sadece fonetik sesini değil, aynı zamanda anlamını da aktarmaya çalışmışlardır. Bu hiyeroglifin ortaya çıkış zamanı, Çinlilerin, Türklerin doğu kesimiyle temasa geçtiği MÖ. ikinci binyılın başlarına kadar uzanmaktadır.
Daha sonra Çinliler, Türklerin geleneğinden yola çıkarak, başına kuş tüyü takan kişi anlamına gelen başka bir hiyeroglif olan Tiauk’u (modern okunuşu Di翟) kullanmaya başladılar. MÖ. 5. yüzyıl ila MS. 5. Yüzyıl arasında Çinli tarihçiler, Türklik (Türkler) kelimesinin transkripsiyonu olan Tiek-liek (modern okunuşu Dili狄歷 / 狄历), T'iək-lək (modern okunuşu. Chile敕勒), T'iet-lək (modern okunuşu Tiele 鐵勒 / 铁勒) etnonimlerini kullandılar.
VI. yüzyılın ortalarında, Aşina soyunun torunlarının oluşturduğu Türk-qut (Türklerin torunları) boyu, uzun bir göçten ve zorlu bir dağ vadisinde 70 yıldan fazla yaşadıktan sonra Tanrı Dağlarının doğu bölümünün merkezinden Altay'a taşındı. Çinli saray tarihçileri onların adını, mağaradan gelen insanlar anlamındaki Tuetkiuat (modern okunuşu Tujüe 突厥) hiyeroglifiyle transkribe ettiler. Diğer Türk boylarının birleşmesi temelinde Türk Kağanlığı devleti kurulduktan sonra Çin tarih yazımında boyun adı, Türk etnoniminin yeni bir transkripsiyonu olarak kullanılmaya başlandı. Bu gelenek Türk Kağanlığı'nın çöküşünden sonra da devam etmiştir. Yine de bu durum, Türklerin ancak 6. yüzyılda ortaya çıktığını iddia edecek bir zemin oluşturmaz.
(TR) Bu makale, Türk etnoniminin ne zaman ortaya çıktığı meselesini ele almaktadır.
Makalede, Türk etnoniminin en eski Çin hiyeroglif transkripsiyonları, orijinal eski Çin kaynakları tahliline dayalı olarak incelenmektedir. Türk etnoniminin ilk transkripsiyonunun güç, kuvvet anlamına gelen Tiek (modern okunuşu Di 狄) hiyeroglifi olduğu tespit edilmiştir. Çinliler bu hiyeroglifi kullanarak Türk etnoniminin sadece fonetik sesini değil, aynı zamanda anlamını da aktarmaya çalışmışlardır. Bu hiyeroglifin ortaya çıkış zamanı, Çinlilerin, Türklerin doğu kesimiyle temasa geçtiği MÖ. İkinci binyılın başlarına kadar uzanmaktadır.
Daha sonra Çinliler, Türklerin geleneğinden yola çıkarak, başına kuş tüyü takan kişi anlamına gelen başka bir hiyeroglif olan Tiauk’u (modern okunuşu Di翟) kullanmaya başladılar. MÖ. 5. yüzyıl ila MS. 5. Yüzyıl arasında Çinli tarihçiler, Türklik (Türkler) kelimesinin transkripsiyonu olan Tiek-liek (modern okunuşu Dili狄歷 / 狄历), T'iək-lək (modern okunuşu. Chile敕勒), T'iet-lək (modern okunuşu Tiele 鐵勒 / 铁勒) etnonimlerini kullandılar.
VI. yüzyılın ortalarında, Aşina soyunun oluşturduğu Türk-qut (Türklerin torunları) boyu, uzun bir göçten ve zorlu bir dağ vadisinde 70 yıldan fazla yaşadıktan sonra Tanrı Dağlarının doğu bölümünün merkezinden Altay'a taşındı. Çinli saray tarihçileri onların adını, mağaradan gelen insanlar anlamındaki Tuetkiuat (modern okunuşu Tujüe 突厥) hiyeroglifiyle transkribe ettiler. Diğer Türk boylarının birleşmesi temelinde Türk Kağanlığı devleti kurulduktan sonra Çin tarih yazımında boyun adı, Türk etnoniminin yeni bir transkripsiyonu olarak kullanılmaya başlandı. Bu gelenek Türk Kağanlığı'nın çöküşünden sonra da devam etmiştir. Ancak buna dayanarak Türklerin ancak 6. yüzyılda ortaya çıktığını iddia edilemez.
(RU)Статья посвящена весьма важному и дискуссионному вопросу – когда появился этноним тюрк.
В ней, на основе анализа сведения древнекитайских источников в оригинале, рассматриваются самые ранние китайские иероглифические транскрипции этнонима тюрк. Установлено, что первой транскрипцией этнонима тюрк был иероглиф tiek (современное чт. di 狄) со значением сила, могущество. Используя этот иероглиф, китайцы старались не только передать фонетическое звучание этнонима тюрк, но и его значение. Время появления этого иероглифа относится к началу второго тысячелетия до н. э., когда китайцы вступали в контакт с восточной частью тюрков.
Позднее китайцы, исходя из традиции тюрков, вдобавок начали применять другой иероглиф тиаук (современное чт. ди翟), означающий человек, прикрепляющий на голову птичьи перья. В V в до н. э. – V в. н. э. китайские историографы использовали этнонимы tiek-liek (совр. чт. dili狄歷 / 狄历), t‘iək-lək (совр. чт. чилэ敕勒), t‘iet-lək (совр. чт. tiele 鐵勒 / 铁勒), которые являются транскрипцией слова турклик (тюрки).
В середине VI в. образованное потомками Ашины племя türk-qut (потомки тюрков), переселилось на Алтай из центральной части восточного участка Тангритага после длительной миграции и более 70 летнего обитания в труднодоступной горной долине. Китайские дворцовые историки транскрибировали его название иероглифами tuetkiuat (совр.чт. tujüe 突厥) – со значением люди из пещеры. После создания ими государства Тюрский Каганат на основе объединения других тюркских племен, в китайской историографии племенное название стало использоваться как новая транскрипция этнонима тюрк. Традиция эта продолжалась и после распада тюркского каганата. Однако это не дает основание утверждать, что тюрки появились только в VI в.
Birincil Dil | Rusça |
---|---|
Konular | İslam Öncesi Türk Tarihi, Orta Asya Tarihi, Türk Bozkır Kültürü |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 29 Haziran 2025 |
Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
Gönderilme Tarihi | 30 Ocak 2025 |
Kabul Tarihi | 2 Haziran 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 5 Sayı: 1 |
TÜRKAV Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.