Zorla Kültürleme Bağlamında Cengiz Dağcı’nın “Onlar da İnsandı” Eserindeki Ruslaştırma Örnekleri

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 163 - 183, 30.06.2025

Şeyma Aslan

https://doi.org/10.71138/turkav.1703484

Öz

Ruslaştırma, Ruslar tarafından kendilerinden olmayan milletlere karşı uygulanan bazı dönemlerde oldukça kanlı bir şekilde bazı dönemlerde ise sessiz ve derinden işlenerek gerçekleştirilen bir sistemdir. Ruslaştırmanın popülerliğini kazandığı ve özellikle altın çağını yaşadığı dönem ise Nikolay İvanoviç İlminskiy ile başlar. İlminskiy ile Ruslaştırma faaliyetlerinin temeli atılmıştır. Dil ve alfabe değişikliği ile başlayan bu süreç yerini Stalin öncülüğünde gerçekleştirilen sürgünlere ve kurşuna dizilmelere bırakır. Özellikle Kırım Tatarlarının Stalin döneminde kıtlıkla başlayan zorlu mücadeleri ağır koşullardaki sürgünle devam etmiştir. Ata topraklarından zorla ve ciddi yaptırımlarla koparılan Kırım-Tatarları, kolhozlaştırma sistemi ile başlayan sürecin sonunda topraklarını da kaybederler. Bu dönemlere tanıklık eden hem Türk edebiyatının hem de Kırım edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Cengiz Dağcı’nın eserlerinde döneminin sosyal ve kültürel izlerinin yanı sıra zorla kültürleme, asimilasyon, kolhozlaştırma ve Ruslaştırma faaliyetlerine rastlamak mümkündür. Dağcı, Ruslaştırma politikalarının edebi bir metin üzerinden nasıl temsil edildiğini, karakterler ve olay örgüleri aracılığıyla aktarmıştır.
Sovyetler Birliği döneminde uygulanan asimilasyon politikaları, zorla kültürleme çalışmaları ve kolhozlaştıma sistemi Cengiz Dağcı’nın Onlar Da İnsandı romanında da açıkça görülür. Bu makalede öncelikle Ruslaştırma kavramı ve bu kavramın tarihi üzerinde durulmuştur. Devamında ise Nikolay İvanoviç İlminskiy ve faaliyetlerine yer verilmiştir. Yazarın hayatından ve eserinden bahsedildikten sonra eserdeki Ruslaştırma örnekleri verilip açıklanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda eserde Rus yayılmacılığının ve kolhozlaştırmanın etkilerine saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ruslaştırma , Zorla Kültürleme , Onlar da İnsandı , Cengiz Dağcı , Kırım-Tatar Edebiyatı

Examples of Russification in Cengiz Dağcı’s “Onlar da İnsandı” in the Context of Forced Acculturation

Öz

Russification is a system implemented by Russians against nations other than themselves, sometimes quite bloodily and sometimes silently and deeply. The period when Russification gained popularity and especially experienced its golden age began with Nikolay Ivanovich Ilminsky. The foundation of Russification activities was laid with Ilminsky. This process, which began with the change of language and alphabet, was replaced by exiles and executions led by Stalin. The difficult struggle of the Crimean Tatars, which began with famine during Stalin's period, continued with exiles under severe conditions. The Crimean Tatars, who were forcibly and with serious sanctions, lost their lands at the end of the process that began with the kolkhoz system. In the works of Cengiz Dağcı, one of the important writers of both Turkish and Crimean literature who witnessed these periods, it is possible to come across social and cultural traces of his period as well as forced acculturation, assimilation, kolkhoz and Russification activities. Dağcı conveyed how Russification policies were represented in a literary text through characters and plots.
The assimilation policies, forced acculturation efforts and kolkhoz system implemented during the Soviet Union period are also clearly seen in Cengiz Dağcı’s novel They Were Also Human. This article primarily focuses on the concept of Russification and the history of this concept. It continues with Nikolay Ivanovich Ilminskiy and his activities. After mentioning the author’s life and work, examples of Russification in the work are given and explained. As a result of the study, the effects of Russian expansionism and kolkhozization in the work are determined.

Anahtar Kelimeler

Russification , Forced Acculturation , Onlar da İnsandı , Cengiz Dagci , Crimean-Tatar Literature

Kaynakça

• AÇA, Mehmet, “Misyoner-Şarkiyatçı Nikolay İvanoviç İlminskiy’in Çarlık Rusyası’nın Hristiyanlaştırma ve Ruslaştırma Politikalarındaki Yeri”, Yeni Türkiye-Türkçe Özel Sayısı 55, (Kasım-Aralık 2013): 1464-1477.
• ADİLBAYEV, Alau, “Çarlık Döneminde Kazak Topraklarında Yürütülen Ruslaştırma Faaliyetleri”, Bilig 23, (Güz 2002): 67-90.
• ALAGÖZ, Çağrı, Nikolay İlminskiy’den Rusya Federasyonu’na Kalan Kurumsal Bir Miras; Ruslaştırma Politikaları ve Yansımaları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2014.
• AYIK, Burçin, Cengiz Dağcı ve Cengiz Aytmatov’un Bazı Romanlarında Ruslaştırma ve Sömürü Politikası Olarak Kolhoz, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Manisa 2015.
• AZAP, Samet, “Tölögön Kasımbekov’un Cetilgen Kurak (Olgun Nesil) Romanında Yapı ve İzlek: Sovyet Tipi İnsan Yaratma Süreci”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 5/2, (Haziran 2016): 834-869.
• BERRY, John W. “Immigration, Acculturation, and Adaptation.” Applied Psychology: An International Review, 46(1), (1997): 5–34.
• DAĞCI, Cengiz, Onlar Da İnsandı, Ötüken Yayınları, İstanbul 2007.
• DAĞCI, Cengiz, Yurdunu Kaybeden Adam, Ötüken Yayınları, İstanbul 2020.
• NASKALİ GÜRSOY, Emine, ŞAHİN, Liaisan, Stalin ve Türk Dünyası, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2007.
• HAYİT, Baymirza, Türkistan Rusya ile Çin Arasında, Otağ Yayınları, Konya 1975.
• KAPAĞAN, Enver, “İlminskiy’nin Projeleri ile Parçalanan Türkistan’da Yeniden Birlik Çalışmaları Üzerine Görüş ve Öneriler”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3/4, (Mayıs 2015): 2.
• KOCAKAPLAN, İsa, Kırım’ın Ebedi Sesi Cengiz Dağcı, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul 2010.
• MİRZAHMETOV, Mekemtas, Kazaklar Nasıl Ruslaştırılmaya Çalışıldı?, Anıl Grup Matbaacılık Ltd. Şti., Çankırı 2013.
• ÖZTÜRK, Selim, “Çarlıkta Ruslaştırma Siyaseti ve Sovyet Sonrası Dönemde Ruslaştırmadan Geriye Dönüş Politikaları”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 7/16, (Mart 2019): 1097-110.