DİJİTAL VATANDAŞLIĞA DÖNÜŞÜM (TÜRKİYE ÖZELİNDE): LİTERATÜR TARAMASI

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 97, 31.12.2021

Hakan Akdağ Fadıl Şiraz

Öz

İnsanlığın toplu halde yaşamaya başladıktan sonra devletler kurmaya başlamasıyla
vatandaş kavramı ortaya çıkmıştır. Antik Yunan ve Roma İmparatorluğu dönemindeki
vatandaşlık anlayışı tüm insanları kapsamamakta; sadece yetişkin erkekler vatandaş
sayılmaktaydı. Toplum hayatındaki gelişmeler, göçler, icatlar ve ticaretin gelişmesiyle
vatandaşlık kavramı da her dönem şekil değiştirmeye başlamıştır. Rönesans ve Reform
hareketleri sonucunda ortaya çıkan yenilikler ve fikir hareketleriyle; sonra sanayi toplumuna
geçişte ve daha sonra da bilgi toplumuna geçişte de vatandaşlık değişime uğramıştır.
Marshall tarafından belirtilen vatandaşlık boyutlarına toplumsal değişim ve ihtiyaçlara göre
yeni boyutlar eklenmiş ve dijital dönüşümle vatandaşlık anlayışında gelişme yaşanmaktadır.
Devlet-vatandaş-devlet ilişkisi dijital dönüşümle dijital vatandaşlık haline dönüşmektedir.
Özellikle bilgisayar ve internetin kullanımının başlanmasıyla dijital dönüşüm hem devlet
kurumlarında hem de toplumun her kesiminde gerçekleşmektedir. Devletlerin dijital
dönüşümü hızı ülkeden ülkeye değişiklik göstermekle birlikte tüm devletler bu dönüşüme
katılmaktadır. Dijital dönüşümlerle bireylerin haklarını kullanmaları ve sorumluluklarını
yerine getirmeleri açısından dijital yetkinliğe sahip olmaları gerekmektedir. Çünkü toplum
hayatındaki dijital dönüşüm aynı zamanda vatandaşlığın da dijital boyutunu ön plana
çıkarmaktadır. Ripple tarafından ortaya konulan dijital vatandaşlığın boyutları kabul gören
boyutlardır. Bu boyutlar dijital erişim, dijital ticaret, elektronik ortamda alışveriş; dijital
iletişim; dijital okuryazarlık, dijital görgü kuralları, dijital hukuk, dijital hak ve
sorumluluklar, dijital sağlık ve dijital güvenlik olarak sıralanmaktadır. Dijital vatandaşlığın
21. yüzyıl becerileriyle birlikte ele alınması da önem taşımaktadır. Bu beceriler ve belirlenen
temalar dijital vatandaşlıkla örtüşmektedir. Bu çalışmada vatandaşlık hakkında kısa bilgi
verilerek, endüstri çağından bilgi çağına toplumlarda dijitalleşme sürecinde dijital
vatandaşlık ele alınarak e-devlet süreci ve eğitimde dijital dönüşümle ilgili literatür
taramasını kapsamaktadır. Ayrıca Türkiye özelinde dijital dönüşüm ve dijital vatandaşlık 20.
yüzyıl itibariyle ele alınmakta; Türkiye’de dijital dönüşüm çalışmaları ve uluslararası edevlet endekslerine göre sıralamasına yer verilmektedir. Sonuç olarak yapılan literatür
taraması değerlendirilmekte ve eğitim - öğretim sürecinde dijital vatandaşlığın yeri konusuna
değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, Dijital Vatandaşlık, Dijital Dönüşüm, Dijital Vatandaşlık Eğitimi, 21. Yüzyıl becerileri

Kaynakça

• Aydemir, Ş. S. (1991). İkinci Adam 1938-1950. Cilt 2. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Birleşmiş Milletler [BM]. (2002). Benchmarking e-government: A global perspective.
• https://publicadministration.un.org/egovkb/portals/egovkb/documents/un/en glish.pdf
• Birleşmiş Milletler [BM]. (2010). E-Government survey 2010: Leveraging e-government at a time of financial and economic crisis. UN Publishing Section: New York
• Birleşmiş Milletler [BM]. (2016). United Nations E-government Survey 2016: E-government in support of sustainable development. United Nations: New York.
• https://publicadministration.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Documents/un/2 016-Survey/E-Government%20Survey%202016.pdf
• Barber, B. (1995). Güçlü demokrasi. (M. Beşikçi, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Bouineau, J. (1996). Fransa'da devrim döneminde yurttaşlar ve yurttaşlık. (T. Ilgaz, ve Y. Küey, Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi [CDDO]. (t.y.). Dijital dönüşüm. https://cbddo.gov.tr/dijital-donusum/
• Demirci, G. (2012). Türkiye'ye İnternetin Gelişi ve Gelişimi.
• Bilgiustam. http://www.bilgiustam.com/turkiyeye-internetin-gelisi-vegelisimi/. Demirhan, Yılmaz ve Türkoğlu, İrfan; 2014, Türkiye’de E-Devlet Uygulamalarının Bazı Yönetim Süreçlerine Etkisinin Örnek Projeler Bağlamında Değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(22).
• DPT. (2005). E-devlet proje ve uygulamaları. http://www.bilgitoplumu.gov.tr/wp-content/uploads/2014/04/eDevlet_Proje_ve_Uygulamalari_2005.pdf).
• Goldie, J. G. S. (2016). Connectivism: A knowledge learning theory for the digital age?. Medical teacher, 38(10), 1064-1069.
• http://dx.doi.org/10.3109/0142159X.2016.1173661 Gündüz, M. ve Gündüz, F. (2002). Yurttaşlık bilinci. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Heater, D. (2004). A History of education for citizenship. New York & Londra: Routledge Falmer & Taylor & Francis Group.
• ITÜBİDB. (2013). İnternet'in tarihçesi. https://bidb.itu.edu.tr/seyirdefteri/blog/2013/09/07/internet'in-tarih%C3%A7esi
• Kocaman Karoğlu, A., Bal, K. ve Çimşir, E. (2020). Toplum 5.0 sürecinde Türkiye’de eğitimde dijital dönüşüm. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3 (3) , 147-158. http://dx.doi.org/10.26701/uad.815428
• Kaya, A. (2000). Yurttaşlık, azınlıklar ve çokkültürlülük. A. Kaya, Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar içinde, (ss. 135-169). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• MARKA (Doğu Marmara Kalkınma Ajansı). (2019). Bilişim Sektörü Raporu [Basın Bülteni].
• https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/bilisim_rap oru.pdf
• Marshall, T. H. (2000). Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar. A. Kaya, Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar içinde, (A. Kaya, Çev., 1 b., ss. 13-82). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• MEB. (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/ Mossberger, K., Tolbert, C. J., & McNeal, R. S. (2007). Digital citizenship: The Internet, society, and participation. MIt Press. Online Etimology Dictionary. (2019).
• https://www.etymonline.com/word/citizen Partnership for 21st Century Learning. (2019). Framework for 21st Century Learning.
• http://static.battelleforkids.org/documents/p21/P21_Framework_Brief.pdf Pooworawan.Y.(2015).Challenges of New Frontier in Learning: Education 4.0. Document by Innovative Learning Center, Chulalongkorn University, Bangkok
• Puncreobutr, V. (2016). Education 4.0: New challenge of learning. St. Theresa Journal of Humanities and Social Sciences, 2(2).
• Ribble, M. (2015). Digital citizenship in schools: Nine elements all students should know. International Society for Technology in Education.
• RTÜK. (t.y.) Hakkımızda. https://www.rtuk.gov.tr/hakkimizda/1749 Saka, E. (2019). Yeni medya çalışmaları V: Türkiye internet tarihi.
• Istanbul: Alternatif Bilisim Dernegi Shelley, M., Thrane, L., Shulman, S., Lang, E., Beisser, S., Larson, T., & Mutiti, J. (2004). Digital citizenship: Parameters of the digital divide. Social Science Computer Review, 22(2). 256-269.
• https://www.researchgate.net/publication/258189948_Digital_Citizenship_P arameters_of_the_Digital_Divide
• Shulman, S.W., Beisser, S., Larson, T., & Shelley, M. (2002). Digital citizenship: Lessons learned asservice-learning meets the digital divide. In Proceedings of the second national conference on digitalgovernment research. (1-7. https://www.researchgate.net/profile/MackShelley/publication/221584856_Digital_Citizenship_Lessons_Learned_as_ ServiceLearning_Meets_the_Digital_Divide/links/02bfe50d7cb67728b5000000/Di gital-Citizenship-Lessons-Learned-as-Service-Learning-Meets-the-DigitalDivide.pdf
• Sönmez, Ö. F. (2020). Dijital vatandaşlık ve sosyal bilgiler eğitimi. R. Turan ve H. Akdağ (Ed.) Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar - IV içinde (ss. 139-152). Ankara: Pegem.
• Toffler, A. (1981). Üçüncü dalga. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Touraine, A. (1994). Modernliğin eleştirisi. (H. Tufan, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TRT. (t.y.). Tarihçe. https://www.trt.net.tr/Kurumsal/tarihce.aspx World Summit on the Information Society [WSIS]. Geneva 2003 - Tunis 2005.
• http://www.itu.int/net/wsis/documents/doc_multi.asp?lang=en&id=2266|22 67