TÜRKİYE-AZERBAYCAN İLİŞKİLERİNİN SİYASİ VE EKONOMİK BOYUTLARI VE KAMU DİPLOMASİSİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 123 - 156, 30.06.2022

Giray Saynur Derman

Öz

Azerbaycan’ın 9 Kasım 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinden sonra
Türkiye en önemli ve kültürel olarak en yakın ülke oldu. Türkiye genç
cumhuriyeti tanıyan ilk devletti. Ankara’da o dönem Adriyatik Denizi’nden
Çin Seddi’ne uzanan bir Türk dünyasından söz ediliyordu. Azerbaycan’ın ilk
cumhurbaşkanı Ayaz Mutəllibov’un temkinli hareket etmesi nedeniyle 1992
yılına kadar karşılıklı ilişkiler yavaş gelişti. Türkiye’nin bu aşamadaki
öncelikleri, Azerbaycan’ın bağımsızlığını tanımak, Bakü’de Türkiye ile
işbirliğine dayalı bir hükümetin tesis edilmesi, Güney Kafkasya’da Rus
hâkimiyetini engellemek, Dağlık Karabağ’da Azerbaycan egemenliğini
sürdürmek ve Azerbaycan petrol anlaşmasında pay sahibi olmaktı. Elçibey
dönemi ve sonrasında gelişen bir millet iki devlet anlayışı çerçevesinde
günümüzde dostluk, kardeşlik çerçevesinde iki ülke ilişkileri günden güne
gelişmektedir. Bu çalışmada Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin kamu
diplomasisi çerçevesinde siyasi ve ekonomik boyutları incelenmiştir.
Öncelikle Azerbaycan’ın bağımsızlığından sonra Türkiye ile Azerbaycan
arasındaki siyasi ilişkilerin gelişimi ele alınmıştır. Makale kapsamında
Türkiye ve Azerbaycan ekonomileri ve enerji sektörleri Dağlık Karabağ
sorunu ve Türkiye’nin Ermenistan ile ilişkilerindeki normalleşme sürecinin
Türkiye-Azerbaycan ilişkilerine etkileri incelenmiştir. Türkiye ile
Azerbaycan arasındaki ekonomik ilişkiler karşılaştırmalı olarak analiz
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Azerbaycan, Dağlık Karabağ, Enerji, Ekonomi, Kamu Diplomasisi

Kaynakça

• Abdullayev, L. (2011). “Лизинг в Азербайджане: в новый год со старыми проблемами.” Trend, December 21. http://www.trend.az/capital/analytical/1972033.html.
• Agamaliyev, Rahim (2021), “Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Sistemi”, https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/144/agama liyev.htmi 2021
• Aliyev, Natik. (2010). “Neft i neftyanoy faktor v ekonomike Azerbaydjana”. Bakü: Letterpress, 32-35.
• Aras, B. (2014), “Turkish-Azerbaijani Energy Relations. Global Turkey in Europe”. Policy Brief 15.
• Aras, O. N. (2008) “Karabağ Ekonomisi ve Karabağ Savaşı’nın Ekonomik Etkileri”, Karabağ Savaşı Siyasi-Hukuki-Ekonomik Analiz, Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Yayın No:004, Bakü, 126-194.
• Aras, Osman Nuri, Süleymanov, Elçin (2010), “Azerbaycan Ekonomisi” Şark-Garb Matbaası, Bakü.
• Asker, A. (2010), “Ermeni Açılımı Sonrası: Türkiye-Azerbaycan İlişkileri”. 21. Yüzyıl, 15, 45-55.
• Aslanlı, Araz (2020), “Türkiye Azerbaycan Ekonomik İlişkileri Stratejik Boyut Kazanıyor”, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/turkiye-azerbaycanekonomik-iliskileri-stratejik-boyutlar-kazaniyor/1698615, (10.01.2020).
• Aydın, M. (2002), “Dağlık (Yukarı) Karabağ Sorunu”, Baskın Oran (Ed.) Türk Dış Politikası Cilt II:1980-2001, s.401, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, M. (2002), “Türkiye’nin Azerbaycan’la Tarihsel Bağları ve Nahçıvan”, Baskın Oran (Ed.) Türk Dış Politikası Cilt II:1980-2001, İstanbul: İletişim Yayınları.
• “Azerbaijan 2020: Look İnto Future Concept of Development”, https://president.az/files/future_en.pdf, (12.10.2021).
• “Azerbaijan Energy Charter Secretariat”. (2013) In-Depth Review of the Energy Efficiency Policy of Azerbaijan, Baku.
• “Azerbaycan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile EkonomikTicari İlişkiler” (2011), T.C. Bakü Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Bakü, Ağustos.
• Başer, B. (2008), “Third Party Mediation in Nagorno-Karabagh: Part of the Cure or Part of the Disease?” Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, 3(5), 86-114.
• BP. (2014), AIOC. http://www.bp.com/managedlistingsection.do?categoryId=9007997&conten tId=7014999
• Cornell Svante E. - İsmailzade Fariz, “The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Azerbaijan”, The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West, (Edited by S. Frederick Starr and Svante E. Cornell), 2005, 61-84.
• Derman, Giray Saynur, Kurban, Vefa, İbrahim, Hazar, Ünalmış Ahmet Nafız, Aslanlı, Araz Gül, Burcu, Çümen, Nur (2020), Güney Kafkasya’nın Parlayan Yıldızı Azerbaycan (Tarihi, Siyasi Yapısı, Enerji Boyutu ve Jeopolitik Konumu ile), Ankara: Nobel yay.
• Derman, Giray Saynur, (2015). “Ermeni Sorununun Türk Dış Politikasına Etkisi”, Yeni Türkiye, 8(78), 602-637.
• Derman, Giray Saynur, (2015). “Dağlık Karabağ Sorununun Türkiye Azerbaycan İlişkilerine Etkisi”, Yeni Türkiye, 7(77), 295-309.
• Derman, Giray Saynur (2013), “Etnik Çatışma Teorileri ve Kafkasya Güvenliği Bağlamında Dağlık Karabağ ve Güney Osetya Sorunu”, Editör: Hasret Çomak , Caner Sancaktar, Uluslararası Güvenlik Yeni Politikalar Stratejiler ve Yaklaşımlar, Beta Yay.
• Derman, Giray Saynur, (2020), “Dağlık Karabağ” http://bncmedyahaber.com/haber-prof-dr-giray-saynur-derman-yazdidaglik-karabag-6894.html, (13.12.2020)
• Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. (2013), “Azerbaycan Ülke Bülteni”, DEİK https://www.deik.org.tr/uploads/azerbaycan-nisan-2013.pdf, (18.06.2021).
• Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. (2012), Azerbaycan Ülke Bülteni, İstanbul.
• Eldaroğlu Ekber, “Neft Fondunun Vesaitleri Hansı İstiqamete Yöneldilmelidir?”, Azerbaycan Milli Demokratiya Fondu, ‘‘Azerbaycan’’ Bülleteni - 25 (145), 21 İyun 2001.
• EIA. (2013), “Country Analysis Brief Overview: Azerbaijan”, http://www.eia.gov/countries/country-data.cfm?fips=aj (01.03.2014). “Ekspertı SOCAR nasçitali v Azerbaydjane 9,5 milyardov ton uglevodorodov” https://az.sputniknews.ru/economy/20180104/413466015/azerbaidzhan_neft _zapasi_eksport_kolicestvo.htm, (Erişim Tarihi 04 Ocak 2018).
• Hasanov, Ali. (2013). “Sovremennıye mejdunarodnıye otnoşeniyi i vneşnaya politika Azerbaydjana”. Bakü: Zardabi. IMF. World Economic Outlook Data.
• http://www.econstats.com/weo/V008.htm (10.10.2014). International Journal of Energy Economics and Policy, Vol. 5, No. 1, 2015, 27-44
• İyikan, N. (2011), “Türk Dış Politikasında Orta Asya ve Güney Kafkasya’nın Yeri”, Necati İyikan (Ed.) Orta Asya ve Güney Kafkasya Siyasi Gelişmeler 1991-2010, Istanbul: Hiperlink.
• Lewis, E. E.(1978) , “Nuclear Power Reactor Safety”, Ch. 2-1.
• Oran, B. (2002), Türk Dış Politikası Cilt II:1980-2001, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oran, B. (2013), Türk Dış Politikası Cilt III:2001-2012, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pritçin S. (2010), “Novaya gazovaya strategiya Azerbaydjana, ot Mayendorfa do Astanı: prinsipalnıye aspektı armano-azerbaydjanskogo nagornogo-karabaxskogo konflikta: sb.st./ pod red. G. Alekseyeva.M.
• Rehimov, Ruslan (2020), “Azerbaycan’da yeni parlamento şekillendi”, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/azerbaycanda-yeni-parlamentosekillendi/1730380 11.02.2020.
• Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. (2014), “TürkiyeAzerbaycan Siyasi İlişkileri”, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycansiyasi-iliskileri.tr.mfa (18.02.2014)
• Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. “Economic Outlook of Turkey”, http://www.mfa.gov.tr/prospects-and-recent-developments-in-theturkish-economy.en.mfa (09.10.2014).
• Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. (2014), “Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)”, http://www.mfa.gov.tr/ekonomik-isbirligi-teskilati- _eit_.tr.mfa (15.02.2014)
• Socar. (2014), Baku-Novorossiysk Oil Pipeline, http://new.socar.az/socar/en/activities/transportation/baku-novorossiysk-oilpipeline (10.02.2014).
• Somuncuoğlu, T. (2012), Azerbaycan Ülke Raporu, Ankara: T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi.
• TANAP Project Official Website. (2014), Tanap Nedir?, http://www.tanap.com/tanap-nedir (01.04.2014).
• The Military Balance. (2013), Chapter Ten: Country Comparisionsforcelevels and economics, 113(1), 543-556 Yesevi, Çağla Gül ve Yavuz, Burcu (2015), “Turkey-Azerbaijan Energy Relations: A Political and Economic Analysis”, International Journal of Energy Economics and Policy 5(1), 27-44.
• Yılmaz, R. (2010), “Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinde Son Dönem”, Bilge Strateji, 1(2), 20-34.
• World Bank. 2009. “Azerbaijan Country Economic Memorandum: A New Silk Road Export Diversification.” World Bank, Washington, DC.
• ———. 2011. “Running a Business in Azerbaijan.” Enterprise Surveys Country Note 8, World Bank, Washington, DC.
• ———. 2013. Azerbaijan Country Partnership Strategy Progress Report. Washington, DC: World Bank.