Bütçenin Âdem-İ Tahsis İlkesi Gereği Deprem Vergisi Olarak Anılan Özel İletişim Vergisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 4, 199 - 214, 14.06.2023

Serhat Kurt

Öz

Devletler yaptıkları kamu harcamalarını finanse edebilmek için kamu gelirlerine ihtiyaç duymaktadırlar. Kamu gelirleri arasında en büyük paya sahip olanı ise vergilerdir. 1999 yılında Marmara Bölgesinde meydana gelen depremler sonucunda ortaya çıkan ekonomik kayıpları giderebilmek için mevcut kamu kaynakları bu bölgelere aktarılmıştır. Olağan dışı kamu harcamalarının yapılmasına neden olan deprem felaketi sonrasında yeterli finansmanı sağlayabilmek amacıyla bir kereye mahsus ek vergiler uygulanmıştır. Bu amaçla, 26.11.1999 tarihli ve 4481 sayılı kanun ile bir defaya mahsus tahsil edilen ek gelir, kurumlar, emlak ve motorlu taşıtlar vergileri ile yeni bir vergi olarak özel iletişim vergisi yürürlüğe konulmuştur. Özel iletişim vergisi, konusunu telekomünikasyon hizmetlerinin oluşturduğu ve halen uygulanmaya devam edilen harcamalar üzerinden alınan bir vergidir. Ancak, yürürlüğe konulduğu dönem itibariyle günümüzde halen deprem vergisi olarak anılmaktadır.
Türk vergi sistemi içerisinde yer alan tüm vergi gelirleri bütçenin âdem-i tahsis ilkesi gereğince genel bütçe içerisine dahil edilmekte ve kamu harcamalarının finansmanı buradan sağlanmaktadır. Bütçenin bu özelliğinden dolayı özel iletişim vergisinden elde edilen gelirler de genel bütçe içerisine dahil edilmektedir. Günümüzde halen tahsil edilen özel iletişim vergisinden elde edilen gelirler genel anlamda kamu harcamalarının finansmanında kullanılmaktadır. Bu nedenle, sadece deprem ile ilgili harcamalarda kullanılması mümkün değildir.
Deprem bölgesinde bulunan Türkiye’de deprem öncesi ve sonrasında ortaya çıkan ekonomik ihtiyaçların karşılanabilmesi amacıyla 21.03.2023 tarihli ve 32139 sayılı Resmî Gazete ile Afet Yeniden İmar Fonunun Kurulması Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. Çalışmada; Marmara depremi sonrasında yürürlüğe konulan özel iletişim vergisinin, bütçenin âdem-i tahsis ilkesi gereğince genel bütçeye dahil olması nedeniyle sadece deprem harcamalarında kullanılmasının mümkün olmadığı ifade edilecektir. Daha sonra 21.03.2023 tarihli ve 32139 sayılı Resmî Gazete ile Afet Yeniden İmar Fonunun Kurulması Hakkında Kanun ile yürürlüğe giren fonun kapsamı açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Deprem vergisi, Özel iletişim vergisi, Bütçe

Kaynakça

• 17.8.1999 ve 12.11.1999 Tarihlerinde Marmara Bölgesi ve Civarında Meydana Gelen Depremin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpları Gidermek Amacıyla Bazı Mükellefiyetler İhdası ve Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, T.C. Resmî Gazete, 4481, 26.11.1999.
• Akdoğan, A., (2019). Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Akkoyunlu, P. (2001). Kamu Malı ve Hizmeti Tanımı. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (40).
• Aktan, C. C. (2012). İdeal Vergi Sistemi Tasarımı ve Optimal Vergileme. Yeni” Maliye, 23-68.
• Anonim, 2023. https://tr.euronews.com/2023/02/11/deprem-vergisi-22- yilda-ne-kadar-vergi-toplandi-bununla-kac-konut-yapilabilirdi (Erişim tarihi 21.03.2023).
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö. ve Gümüş, E. (2020). Kamu Maliyesi, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Ergen, Z. (2016). Kamu Mali Yönetiminde Yeniden Yapılanma: Muhasebe-İ Umumiye Kanunundan 5018 Sayılı Kanuna Bütçe Ve Harcama Usullerinde Dönüşüm. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8(1), 46-58.
• Eroğlu, A. ve Egeli, H. İyi Uygulamalar Çerçevesinde Bütçe İlkeleri ve Örnek Ülke İncelemeleri. Kayseri Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2(2), 79-97.
• Hayrullahoğlu, B. (2022). Türkiye'de Deprem Harcamalarının Finansmanı Amacıyla Yürürlüğe Konulan Vergilerin İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 102-120.
• Hines, J.R. (2000). What is Benefit Taxation?. Journal of Public Economics, 75(3), 483-492.
• Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, T.C. Resmi Gazete, 5018, 10.12.2003.
• Kesik, A. (2005). 5018 sayılı kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu bağlamında ve AB sürecinde Türk kamu iç mali kontrol sistemi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 94-114.
• Mıynat, M. ve Keskin, E. (2021). Dijital Çağda Özel İletişim Vergisinin Yeri. Vergi Raporu, (265), 107-119.
• Söyler, İ. (2006). Kamu Mali Yönetim Sisteminin Bütçe İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi (Eleştirel ve Normatif Bir Yaklaşım). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 187-208.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü. (2020a). 1990-2003 yılları yıllık bazlı konsolide bütçe istatistikleri. https://muhasebat.hmb.gov.tr/1994-2005-butce-istatistikleri?s=1999-2003.
• Ünsal, H. (2016). Doğal Afetlere Yönelik Vergi Politikaları Ve Türkiye Uygulamalarının İncelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 1-23.