Geçici Köy Koruculuğu Uygulamasının Yerel Bir Güvenlik Birimine Dönüşüm Süreci

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 5, 23 - 73, 25.12.2023

Hakan Bacanlı

https://doi.org/10.5281/zenodo.10417132

Öz

Osmanlı Devleti döneminde “kır serdarlığı”, “kır bekçiliği” olarak karşımıza çıkan ve “Hamidiye Alayları” uygulamasıyla da benzerlikler gösteren koruculuk, Cumhuriyet döneminde 1924 tarihli Köy Kanunu ile idari uygulamalarımız arasına girmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülen asayişsizlik ve isyan olayları nedeniyle, güvenlik kuvvetlerine destek olacak yerel bir yapılanma olarak koruculuk sistemi uygulamaya konulmuştur. Koruculuk uygulaması uzunca bir süre kamuoyunun gündeminde yer almamış olmakla birlikte, özellikle 1984 yılında PKK terör örgütünün silahlı terör eylemlerine başlaması sonrası devletin terörle mücadele kapsamındaki tedbirlerden birisi olmuştur. Bu çalışmada köy koruculuğu sisteminin kısaca tarihsel sürecine değinilmiş, korucuların görev alanları ve görevleri, seçim ve görevlendirilme usulleri, kıyafetleri, silah kullanma ve zor kullanma yetkileri, aldıkları ücret ve ödemeler, sosyal güvenlik hakları ve emeklilik durumları, disiplin işlemleri, koruculara yasak olan işler ve korucuların karıştıkları suçlar, izin işlemleri, koruculara verilen eğitimler, koruculara tanınan diğer haklar ve korucu mevcutları gibi konularla ilgili bilgiler verilerek koruculuk sistemine bir bütün olarak bakılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koruculuk uygulamaları, Geçici köy koruculuğu, Gönüllü köy koruculuğu, Güvenlik koruculuğu

The Process of Transformation of Temporary Village Guardianship to a Local Security Unit

Öz

Put into practise under the titles of ‘’country commandership’’ and ‘’rural watchmen’’ in Ottoman Era and also showing similarities to ‘’Hamidiye (Light) Cavalry Regiments’’, the village guardianship was introduced to Turkish administrative legislation by the Village Law of 1924 in the Republic Period. The village guardianship system was introduced as a local structure which will assist the security forces especially for the crimes against public order and rebellions in the Eastern and South-eastern regions of Turkey in the early Republic Period. Albeit not being on the spotlight for a long time, the village guardianship was one the anti-terror measures taken by the state as a consequence of acts of terrorism initiated by PKK terrorist organization in 1984. Within this study, the history of village guardianship has been touched briefly and it has been aimed to discuss the village guardianship system comprehensively by providing information on the tasks of the village guards, procedures for their selection and assignment, uniforms, rights to arming and use of force, wages and benefits, social security rights and retirement status, disciplinary procedures for them, occupations prohibited for and crimes involved by them, paid leave procedures, trainings provided for them, other rights granted to them and number of active village guards.

Anahtar Kelimeler

Village Guardianship Practises, Temporary Village Guardianship, Voluntary Village Guardianship, Security Guardianship

Kaynakça

• Kaynakça Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğünün 23 Mayıs 1990 gün ve K.K.Gn.Md.07/ 135-15/02773 sayılı yazısı.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğünün “7/24855 Esas Numaralı Yazılı Soru Önergesi” konulu, 17.06.2020 tarih ve 12229819-165.04-E.9648 sayılı yazısı.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğünün “7/31083 Esas Numaralı Yazılı Soru Önergesi” konulu, 25.11.2020 tarih ve E-12229819-165.99-19745 sayılı yazısı.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğünün “7/20930 Esas Numaralı Yazılı Soru Önergesi” konulu, 11.03.2020 tarih ve 12229819-165.04-E.4870 sayılı yazısı.
• Hani Güvenlik Korucusu Alımı ve Başvuru Kılavuzu (2020). Erişim Tarihi: 28.08.2021,
• http://www.hani.gov.tr/hani-guvenlik-korucusu-alimi-ve-basvuru-klavuzu#
• Maliye ve Gümrük Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğünün, Diyarbakır Valiliğine 05 Temmuz 1988 gün ve VI/53-2177-4716/42414 sayılı “Olağanüstü Hal Tazminatı” konulu yazısı.
• Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, 16. İnikad, 4 Haziran 1330, D.3, C.1, İçtima Senesi: 1, s.329-346.
• Meclisi Ayan Zabıt Ceridesi, 16. İnikad, 24 Haziran 1330, D.3, C.1, İçtima Senesi: 1, s.329-346.
• TBMM ZC, 80. İçtima, 22.9.1337, D.I, C.12, İçtima Senesi: 2.
• TBMM ZC, 108. İçtima, 21.2.1340, D.II, C.6, İçtima Senesi: 1, s.222, 230-21.
• TBMM ZC, 15. İçtima, 18.3.1340, D.II, C.7/1, İçtima Senesi: 2, s.657.
• TBMM ZC, 71. İnikat, 5.5.1928, D.III, C.4, İçtima Senesi: 1.
• TBMM TD, 97. Birleşim, 24.6.2003, D.22, C.19, Yasama Yılı: 1, s.182-184.
• TBMM TD, 132. Birleşim, 14.08.2012, D.24, C.28, Yasama Yılı: 2, s.1551-1552.
• TBMM TD, 1. Birleşim, 01.10.2013, D.24, C.58, Yasama Yılı: 4, s.2155-2156.
• TBMM TD, 5. Birleşim, 9.10.2018, D.27, C.2, Yasama Yılı: 2.
• 442 sayılı Kanun, RG, 7.4.1924, S.68.
• 1256 sayılı Kanun, RG, 21.5.1928, S.894.
• Köy Korucularının Kıyafetleri ve Silâhlarının Şekli Hakkındaki Esaslar, Resmi Gazete, 9 Temmuz 1942, S.5153.
• 2/18237 sayılı Kararname, RG, 9 Temmuz 1942, S.5153.
• 3175 sayılı Kanun, RG, 4 Nisan 1985, S.18715.
• 85/9678 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 29 Temmuz 1985, S.18826.
• 285 sayılı KHK, RG, 14 Temmuz 1987, S.19517.
• 87/11989 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 28 Temmuz 1987, S.19531.
• 88/12795 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 11 Nisan 1988, S.19782.
• 336 sayılı KHK, RG, 5 Ağustos 1988, S.19890.
• 89/14286 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 1 Temmuz 1989, S.20212.
• 3612 sayılı Kanun, RG, 16 Şubat 1990, S.20435.
• 90/460 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 24 Mayıs 1990, S.20527.
• 4178 sayılı Kanun, RG, 4 Eylül 1996, S.22747.
• 96/8506 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 19 Eylül 1996, S.22762.
• 6136 Sayılı Kanun’a 4178 Sayılı Kanun’la Eklenen Geçici 9. Maddenin Uygulanmasını Gösteren Yönetmelikte
• Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG, 19 Şubat 1998, S.23263.
• 98/10628 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 26 Şubat 1998, S.23270.
• Köy Korucuları Yönetmeliği, RG, 1 Temmuz 2000, S.24096.
• Geçici ve Gönüllü Köy Korucularının Ellerinde Bulundurdukları Ruhsatsız Silahların Teslimi ve Ruhsata
• Bağlanması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG, 16 Mayıs 2003, S.25110.
• 5443 sayılı Kanun, RG, 3 Ocak 2006, S.26042.
• 2006/10794 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 5 Ağustos 2006, S.26250.
• 5673 sayılı Kanun, RG, 2 Haziran 2007, S.26540.
• Geçici ve Gönüllü Köy Korucularının Ellerinde Bulundurdukları Ruhsatsız Silahların Teslimi ve Ruhsata Bağlanması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG, 29 Ocak 2008, S.26771.
• 5763 sayılı Kanun, RG, 26 Mayıs 2008, S.26887.
• Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliği, RG, 28 Ağustos 2008, S.26981.
• Köy Korucuları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG, 10 Ocak 2012, S.28169.
• 6353 sayılı Kanun, RG, 12 Temmuz 2012, S.28351.
• 6360 sayılı Kanun, RG, 6 Aralık 2012, S.28489.
• Terör Eylemleri Nedeniyle Şehit ve Malul Olanların Yakınlarının ve Çalışabilecek Durumdaki Malullerin Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İstihdamı Hakkında Yönetmelik, RG, 11 Aralık 2012, S.28494.
• 6722 sayılı Kanun, RG, 14 Temmuz 2016, S.29770.
• Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Yurt İdare ve İşletme Yönetmeliği, RG, 9 Ağustos 2016, S.29796.
• 674 sayılı KHK, RG, 1 Eylül 2016, S.29818 (2. Mükerrer).
• 676 sayılı KHK, RG, 29 Ekim 2016, S.29872.
• 678 sayılı KHK, RG, 22 Kasım 2016, S.29896.
• 6758 sayılı Kanun, RG, 24 Kasım 2016, S.29898.
• 680 sayılı KHK, RG, 6 Ocak 2017, S.29940 (Mükerrer).
• 690 sayılı KHK, RG, 29 Nisan 2017, S.30052.
• 694 sayılı KHK, RG, 25 Ağustos 2017, S.30165.
• 500 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, RG, 26 Aralık 2018, S.30637.
• 2184 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, RG, 04 Mart 2020, S.31058.
• Akpınar, O.C. (2023). II. Abdülhamit Döneminde Vilâyât-ı Sitte’de Devlet-Toplum İlişkileri: Yönetsel Sorunlar, Hamidiye Alayları ve İsyanlar (1876-1908), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Argunhan, M. (2009). Hamidiye Alayları ile Koruculuk İlişkisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Sosyoloji Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Arslan, M. (2018). “Güvenlik Koruculuğu Bağlamında 6360 Sayılı Kanun’un Değerlendirilmesi”, Strategic Public Management Journal, 4(7), 44-58.
• Aytar, O. (1992). Hamidiye Alaylarından Köy Koruculuğuna, İstanbul: Medya Güneşi Yayınları. Dalyan, M. G. (2016). Bir Osmanlı İç Güvenlik Teşkilatı Kır Serdarlığı – Osmanlı Geçici Köy Koruculuk Sistemi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Eraslan, C. (1997). “Hamidiye Alayları”, TDV İslam Ansiklopedisi, 15, 462-464.
• Ergül, C. (1997). II. Abdülhamid’in Doğu Politikası ve Hamidiye Alayları, İzmir: Çağlayan Yayınları.
• Ermahiş, N. (2018). Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Kolluk Kuvvet: Kır Serdarlığı, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Ertekin, A. (2019). Hamidiye Alayları ve Sosyo-Politik Etkileri (1890-1908), Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Gülşen, K. (2019). Paramilitarizm ve Kuvvetlerin Yerelleşmesi: Hamidiye Alayları ve Geçici Köy Koruculuğu Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Programı Yüksek Lisans Tezi.
• Kaplan, G. (2013). “Geçici Köy Korucuları Hakkındaki ‘Gizli’ Yönetmeliğin Hukuksallığı”, Güncel Hukuk Dergisi, 112, 44-47.
• Klein, J. (2020). Hamidiye Alayları - İmparatorluğun Sınır Boyları ve Kürt Aşiretleri, Çeviren: Renan Akman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kodaman, B. (1979). “Hamidiye Hafif Süvari Alayları (II. Abdülhamid ve Doğu Anadolu Aşiretleri)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 32, 427-480.
• Kozakçıoğlu, H. (1989). Olağanüstü Hal Mevzuat ve Uygulaması, İçişleri Bakanlığı 74. Dönem Kaymakamlık Kursu.
• Köy İdareleri Hesap Talimatı ve Köy Korucuları Kıyafet Talimatnamesi (1955). İstanbul: Nural Köy Kütüphanesi Kitap Neşriyatı.
• Özar, Ş., N.Uçarlar ve O.Aytar (2013). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Paramiliter Bir Yapılanma: Köy Koruculuğu Sistemi, İstanbul: DİSA Yayınları.
• Özdemir, A.R. (2012). PKK ve Korucular, Balıkesir: Altınpost Yayınları.
• Palalı, İ. ve O. Gümüştekin. (2019). II. Abdülhamid ve Urfa Hamidiye Alayları, Ankara: Berikan Yayınevi.