Türk Edebiyatında Otobiyografi

Yıl 2006, Sayı: 11, 189 - 217, 01.01.2006

Nermin Yazıcı

Öz

Bu makalede, otobiyografi türündeki metinlerin Türk edebiyatındaki görünümü ve biçimlenişi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu nedenle, öncelikle, modern otobiyografinin 1820’lerden itibaren ortaya çıktığı Batı edebiyatında, bu türün doğuşunu hazırlayan kimi tarihsel, kültürel, toplumsal ve siyasal koşullar üzerinde durulmuş ve Batı’daki bireyselleşme süreci ile belirlenen yeni/farklı bir “benlik” anlayışının otobiyografi türüyle olan etkileşimi gösterilmeye çalışılmıştır. Türk edebiyatında, bu yeni türün söylemsel özellikleri ve işlevleri, tarihsel ve toplumsal dinamikleri açısından örnek metinler üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu yazıda, Klasik/Osmanlı edebiyatı temel alınmış ve bu dönem içindeki metinlerden örnekleme yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

otobiyografi, metin türü, bireyselleşme, benlik sunumu, Romantizm, Divan edebiyatı, tasavvuf

Aotubiography in Turkish Literature

Öz

This article aims at analyzing and assessing autobiografic texts in terms of their outlook and format in Turkish Literature. Thus, in the first phase Western literature of the 1820s when modern autobiografy emerged and some of the historical, cultural and social conditions giving way to autobiografic genre have been analyzed and interaction between the new / different “ego” conception, formed by the Western individualism, and aotubiography style has been highlighted. Discourse characteristics and functions of the style has been evaluated from the social and historical dynamics points of view in some sample texts of Turkish literature. This article is based on clasiccal Otoman literature and makes use some samples of it

Anahtar Kelimeler

autobiography, text type, individualism, ego presentation, romanticism, classical Ottoman literature, sufism

Kaynakça

• BEK, Kemal, (1999), “Divan Şiirinde Eda ve Söylem: Divan Şairleri Birbirine Benzemez”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz. Mehmet Kalpaklı), İstanbul: YKY. s. 335-348.
• BERLİN, Isaiah, (2004), Romantikliğin Kökleri, (Çeviren: Mete Tunçay), İstanbul: YKY.
• BORA, Tanıl, (1998), Türk Sağının Üç Hali Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslamcılık, İstanbul: Birikim Yayınları.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, (1986), “ Divan Şiiri”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Ankara: TDK yayınları, S. 415-416-417/ Temmuz- Ağustos- Eylül, Yıl: 36, Cilt: LII, 1-77.
• ELİAS, Norbert, (2004), Uygarlık Süreci Cilt II, (Çeviren: Erol Özbek), İstanbul: İletişim Yayınları.
• FOUCAULT, Michel, (1999), “Benliğin İfşası ve Benlikten Vazgeçiş” Kendini Bilmek, (Çeviren: Gül Çağalı Güven), İstanbul: Om Yayınevi, 61-75.
• Fuzûlî, (1999), “Farsça Divan’ın Önsözü”, (Fuzûlî Dîvânı Şerhi I, Haz. Ali Nihad Tarlan, Ankara 1985) Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz: Mehmet Kalpaklı), YKY: 1999, 3-9.
• Fuzûlî, (1999), “Türkçe Divân Mukaddimesi” (Sadeleştiren: M. Nur Doğan, Fuzûlî’nin Poetikası, İstanbul, 1997, s. 87-99), Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz: Mehmet Kalpaklı), YKY: 1999, 13-15.
• GURYEVİÇ, Aron, (1995), Ortaçağ Avrupa’sında Birey, (Çeviren: İlknur İgan, Zeynep Ülgen), İstanbul: Afa Yayıncılık.
• GUTMAN, Huck, (1999), “Bir Benlik Teknolojisi: Rousseau’nun İtirafları”, Kendini Bilmek, (Çeviren: Gül Çağalı Güven), İstanbul: Om Yayınevi, 76-102.
• HARDT, M. ve NEGRİ, A. , (2002), İmparatorluk, (Çeviren: Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• JAVELİDZE, Elizbar, (1999), “Ortaçağ Türk Şiir Çalışmalarının Metodu ve Tipolojisi Üzerine”, (Çeviren: M. Şakir Yılmaz), Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler (Haz. : Mehmet Kalpaklı), İstanbul: YKY, 179-186.
• JUSDANİS, Gregory, (1998), Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür Milli Edebiyatın İcat Edilişi, (Çeviren: Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• MORAN, Berna, (1991), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: Cem Yayınevi.
• ONG, Walter J., (2003), Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, (Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
• ÖZİPEK, Bekir Berat, (2004), Muhafazakârlık Akıl Toplum Siyaset, Ankara: Liberte Yayınları.
• SCHMİDTH, Jan, (2002), “Ottaman Autobiographical Texts by Lâmi and Others in the Collection of Turkish Manuscripts at the Leiden University Library”, The Joys of Philology. Studies in Ottoman Literature, History and Orientalism (1500- 1923), Volume I Poetry, Historiography, Biography and Autobiography, İstanbul: The Isis Press.
• SARAÇGİL, Ayşe, (2005), Bukalemun Erkek, (Çeviren: Sevim Aktaş), İstanbul: İletişim Yayınları.
• SENNETT, Richard, (2002), Ten ve Taş Batı Uygarlığında Beden ve Şehir, (Çeviren: Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• SENNETT, Richard, (2002), Kamusal İnsanın Çöküşü, (Çeviren: Serpil Durak, Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• STEWART-ROBİNSON, James, (1999), “Osmanlı Şair Biyografileri” (Çeviren:Mehmet Kalpaklı) Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz. : Mehmed Kalpaklı), İstanbul: YKY, 134-145.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, (1988), 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• TAYLOR, Charles, (1995), Modernliğin Sıkıntıları, (Çeviren: Uğur Canbilen), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• TEKİN, Talat, (1995), Les İnscriptions de I’Orkhon Kul Tighine, Bilghé Qaghan, Tounyouqouq, (Traduction: Kemal Özmen), İstanbul: Simurg Kitapçılık ve yayıncılık. T. C. Kültür Bakanlığı.
• TODOROV, Tzvetan, (2001), Poetikaya Giriş, (Çeviren: Kaya Şahin), İstanbul: Metis Yayınları.
• TOLASA, Harun, (1999), Klasik Edebiyatımızda Divan Önsöz (Dîbâce)leri; Lami’î Divanı Önsözü ve (buna göre) Divan Şiiri Sanat Görüşü, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz. : Mehmet Kalpaklı), İstanbul: YKY, 229-244.
• UZUN, Leylâ S., (1995), Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Türk Dilleri Araştıma Dizisi: 7, Ankara: Simurg Kitapçılık ve Yayıncılık.
• UZUN, Leylâ, (2003), “Orhon Yazıtları’nın Söylemsel Özelliklerine İlişkin Birkaç Gözlem”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Sempozyumu Mustafa Canpolat Armağanı, Ankara: Şafak Matbaası, 261-280.