Osmanlı’da Sokak Çocukları ve Bir Belge

Yıl 2006, Sayı: 12, 163 - 172, 01.06.2006

Genç Osman Geçer

Öz

Ülke sınırlarını aşarak evrensel bir sorun haline gelen sokak çocukları sorunu ile ilgili bugüne kadar Türkiye’de pek çok araştırma yapılmıştır. Her biri kendi içinde ayrı bir kıymet taşıyan bu çalışmalar daha çok Cumhuriyet sonrası Türk toplumunda görülen sokak çocukları sorunu ile ilgilidir. Sokak çocukları sorununun Osmanlı döneminde başlayan ve günden güne büyüyerek devam eden bir sorun olduğu, Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde 16 Rebiülevvel 1262 14 Mart 1846 tarihli ve Cevdet Zaptiye 2185 numarada kayıtlı bulunan arşiv belgesinden anlaşılmaktadır. Bugüne kadar gün yüzüne çıkmayan bu belgede, sokak çocukları için yapılan tanım günümüz tanımına tam olarak uymaktadır. Belgede, gündüz İstanbul sokaklarında dilencilik yapan, geceleri de sokaklarda ve camilerde yatıp kalkan birtakım çocuklardan söz edilmektedir. İstanbul sokaklarında yaşayan bu çocukların sokaklardan kurtarılması ve çeşitli alanlarda istihdam edilmesini öngören bu belgeyi Tanzimat Fermanı 1839 ile birlikte düşünmek gerekir. Bu belge, Tanzimat dönemi eylemlerinin her açıdan Batılı olma çabasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Osmanlı’da sokak çocukları, Meclis-i Zaptiye, arşiv belgesi, sabi çocuklar, dilencilik, hırsızlık, sokak, camî

Stray Children in Ottoman Period and a Document

Öz

There have been a lot of studies in Turkey about the problem of street children which has become a worldwide problem by exceeding the borders of the country. Each of these studies which has special value on its own is related to the problem of street children of Turkish society after the Republic. It is understood that the problem of street children started in Ottoman period and has been increasing day by day by the document of archives registered with the number 2185 Cevdet Zaptiye and the date Rebiülevvel 1262 14 March 1846 at the Ottoman archives of premiership. The definition of street children on this document which has not come to light up to now is exactly similar to the definition of the present one. Some children begging on Istanbul streets during the day and sleeping on the streets and mosques at nights are mentioned on this document. It is necessary to consider this document with Tanzimat Fermanı 1839 . The document anticipates the children living at Istanbul streets should be rescued from the streets and employed in various fields. It can be evaluated as the movements of Tanzimat period were the result of effort to be European on every point of view

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, stray children in Ottoman period, Meclis-i Zaptiye, the document of archives, infant, begging, theft, street, mosque

Kaynakça

• BANARLI, Nihat Sâmi (1987), Resimli Türk Edebiyâtı Tarihi, II Cilt, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• BOA Cevdet Zaptiye 2185, 16 Rebiülevvel 1262 (14 Mart 1846)
• ENNEW, Judith (1998), Sokak Çocukları ve Çalışan Çocuklar, (Çeviren: Çiçek Öztek), Ankara: Pelin Ofset.
• GEÇER, G. Osman, Türk Romanında Sokak Çocukları (1920-1970), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2006.
• KODAMAN, Bayram, Ahmet Turan ALKAN (1992), “Tanzimatın Öncüsü Mustafa Reşit Paşa”, 150. Yılında Tanzimat, (Yayına Hazırlayan: Hakkı Dursun Yıldız), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarik Kurumu Yayınları.
• KURAN, Ercüment (1992), “XX. Yüzyılda Türkiye’de Kültür Değişmesi.”, Erdem, Ankara: Cilt: VI/I, Sayı: 16, Ayrıbasım, 215-223.
• PANTER-BRICK, Catherine (2002), “Street Children, Human Rights, And Public Health: A Critique And Future Directions.” First Published online as a Review in Advance on May 7, 147-171.
• POLAT,Oğuz (2002),Sokak Çocukları, İstanbul: Özgün Ofset.
• POSTMAN, Neil (1995), Çocukluğun Yokoluşu, (Çeviren: Kemal İnal), Ankara: İmge Kitabevi.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1988), 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yedinci Baskı, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• ULUĞTEKİN, Sevda (1997), Sokak Çocukları, Eğiticilerin Eğitimi Programı, İstanbul:14 20 Nisan 1996, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• YILDIRIM, Dursun (2004), “Sözel Tarih Belgesi: Sözel Tarih Metinleri [Kamanlı Mendoğ’un Sözel Tarihine Bağlı Sözel Belge Üzerine Bir Deneme].” Türkbilig, 2004/8: 131-154.
• YILMAZ,Sibel (1998), Sokak Çocukları, Hacettepe Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. EK: 1 Belge 1. BOB. Cevdet Zaptiye 2185, 16 Rebiülevvel 1262 (14 Mart 1846)