Hakasya Bulgusu Eski Bir Türk Mezar Taşı: Açurı Oçurı, Ye 26 Yazıtı

Yıl 2009, Sayı: 17, 158 - 174, 01.01.2009

Hatice Şirin User

Öz

Hakas ve Tuva bölgesinde Yenisey ırmağı kıyılarında dağınık olarak bulunan Yenisey yazıtlarının metinleri, eski Türk toplumunun sosyal yaşamına dair eşsiz bilgilerle donatılmış durumdadır. Bu yazıya konu olan ve Yenisey ırmağı havzasında N. A. Kostrov tarafından 1857’de bulunan mezar yazıtı Açurı Ye 26 , daha önce Radloff, Orkun, Malov, Batmanov-Subrakova, Vasilyev, Tekin ve Kormuşin tarafından yayımlanmıştır. Bu makale, yazıt metninin yeniden okuma ve anlamlandırma denemesidir

Anahtar Kelimeler

Runik harfli Türk yazıtları, Yenisey yazıtları, Açurı Oçurı Yazıtı Ye 26

Oçurı Yazıtı Ye 26 An Old Turkic Tombstone Found in Khakasia: The Ochury Ye 26 Inscriptions

Öz

The tombstone texts, known as Yenisei Enisei inscriptions, found in Khakasia and Tuva regions, near the Yenisei river banks, contain unique information about the social life of the ancient Turkic society. The tombstone Ochury E-26 , which was found in 1857 by N. A. Kostrov near the Yenisei Enisei river basin, was published by Radloff, Orkun, Malov, BatmanovSubrakova, Vasilyev, Tekin and Kormushin previously. This paper is an attempt for the re-reading and re-interpretation of this tombstone text

Anahtar Kelimeler

Runic Turkic inscriptions, Yenisei Enisei inscriptions, Ochury Inscription E-26

Kaynakça

• ALKAYA, E. (2001), “Türklerde Ad Verme Geleneği ve Kişi Adları”, Türk Kültürü, Cilt XXXIX, Sayı 459, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 442-448.
• AMANJOLOV, A. (2003), İstoriya i teoriya drevnetyurkskogo pis’ma, Almatı: Mektep.
• AYDIN, E. (2006), “Eski Türk Yazıtlarında Benzetme İlgisiyle Kurulmuş Cümleler Üzerine”, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 21, Yıl 2006/2, 65-72.
• BARUTCU ÖZÖNDER, F. Sema (1998), “Yenisey Kitabeleri ve Yer-Sular”,Journal of Turkish Studies 22, (TUBA/Türklük Bilgisi Araştırmaları), Hasibe Mazıoğlu Armağanı, Cambridge: Harvard UP: 171-184.
• BATMANOV, İ. A. (1959), Yazık Yeniseyskih pamyatnikov drevnetyurkskoy pis’mennosti, Frunze.
• ---------------, (1971), Talasskie pamyatniki drevnetyurskoy pis’mennosti, Frunze.
• BATMANOV, İ.A.-SUBRAKOVA, O.V. (1970), Drevniye pis’mena Hakasii. Vıp I. Abakan.
• BATMANOV, İ.A.- KUNAA, A. Ç. (1963a), Pamyatniki drevnetyurkskoy pis’mennosti Tuvı. Vip I. Kızıl.
• ---------------, (1963b), Pamyatniki drevnetyurkskoy pis’mennosti Tuvı. Vip II. Kızıl.
• BAZIN, L. (1993), “Quelques remarques d'Epigraphie Turque ancienne”, Türk Dilleri Araştırmaları 3, Ankara: Simurg Yayınları, 33-41.
• CAFEROĞLU, A. (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• CLAUSON, Sir G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Clarendon Press (=ED).
• Divanü Lûgat-it-Türk I-IV (1998-1999), (Çeviren: B. ATALAY), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERCİLASUN, A.B. (2004), Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERDAL, M. (1991), Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz.
• ---------------, (2002), “Anmerkungenzu den Jenissei-Inschriften”, Splitter aus der Gegend von Turfan, Festschrift für Peter Zieme anlässlich seines 60. Geburtstags (eds. M. ÖLMEZ-S. C. RASCHMANN), İstanbul-Berlin: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, 51- 73.
• ---------------, (2004), A Grammar Of Old Turkic, Leiden: Brill Academic Publishers.
• KIZLASOV, İ. L. (1994), Runiçeskie pis’mennosti yevraziyskih stepey, Moskva: İzdatel’skaya Firma Vostoçnaya Literaturan RAN.
• ---------------, (2006), “Üzerinde Türkçe Yazıtlar Bulunan Yenisey Sikkeleri (Eski Hakas Devletinde Para Dolaşımı Sorununa Dair”, Eski Türklerde Para (Göktürklerde, Uygurlarda, Türgişlerde), Hazırlayanlar: Osman Fikri SERTKAYA-Rysbek ALİMOV, Ankara: Ötüken Yayınları, 31-61.
• KONONOV, A. N. (1980), Grammatika yazıka tyurkskih runiçeskih pamyatnikov VII-IX vv, Leningrad.
• KORMUŞİN, İ. V. (1997), Tyurskie yeniseyskie epitafii. Tekstı i issledovaniya, Moskva: Nauka.
• ---------------, (2008), Tyurkskie yeniseyskie epitafii. Grammatika. Tekstologiya, Moskva: Nauka.
• MALOV, S. Ye. (1952), Yeniseyskaya pis’mennost tyurkov, textı i perevodi, Moskva- Leningrad: Akademiy Nauk SSSR, 47-51.
• NADELYAYEV, V. M.- NASİLOV, D. M. - TENİŞEV, E. R.–ŞÇERBAK, A. M. red. (1969), Drevnetyurkskiy slovar, Leningrad: Izdatel’stvo Nauka (=DTS).
• ORKUN, H. N. (1940), Eski Türk Yazıtları III. Yenisey Yazıtları, İstanbul: Alaeddin Kıral Basımevi, 133-137.
• ÖNER, M. (1993), “or~tor~çor” Sözleri Hakkında”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi VII, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 179-186.
• RADLOFF, W. (1895), Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, St.-Petersburg.
• ---------------, (1972), Uigurische Sprachdenkmäler, Biblio Verlag-Osnabrück (=USp)
• RAMSTEDT, G. J. (1913-1918), “Zwei uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei”, Journal de la Société Finno-Ougrienne, Vol. 30/3, Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura, 1-63.
• RÁSONY, L.-BASKI, I. (2007), Onomasticon Turcicum: Turkic Personal Names, Bloomington, Indiana: Indiana University Uralic and Altaic Series.
• RÖHRBORN, K. (1977-1998), Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen texte aus zentralasien, Lieferung I-6, Wiesbaden: Steiner (=UW).
• SAKAOĞLU, S. (2001), Türk Ad Bilimi I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SERTKAYA, O. F. (1995), “Yenisey Yazıtlarının Yayınlarındaki Bazı Okuma ve Anlamlandırmaların Düzeltilmesi, Yeni Okuma ve Anlamlandırma Teklifleri”: Göktürk Tarihinin Meseleleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 200-208.
• ---------------, (2001) “Suuci
• ---------------, (2008), “Göktürk (Runik) Harfli Yazıtların Envanter, Alfabe ve Bibliyografya Problemleri Üzerine”, Dil Araştırmaları, Sayı 2, Bahar 2008, 7-34.
• SEVORTYAN, E. V. red. (1978), Etimologiçeskiy slovar tyurkskih yazıkov. Obşçetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na bukvı “B”, Moskva: İzdate’stvo “Nauka”.
• TEKİN, T. (2000), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dili Araştırmaları Dizisi: 9, 233.
• ---------------, (2004), “Elegest (Körtle Han) Yazıtı”, Makaleler II. Tarihi Türk Yazı Dilleri, Yayıma Hazırlayanlar: E. YILMAZ-N. DEMİR, Ankara: Öncü Kitap, 463--478.
• ---------------, (2004a), “On a Misinterpreted Word”, Makaleler II. Tarihi Türk Yazı Dilleri, Yayıma Hazırlayanlar: E. YILMAZ-N. DEMİR, Ankara: Öncü Kitap, 13-24.
• ---------------, (2004b), “Hemçik-Çırgakı Yazıtı”, Makaleler II. Tarihi Türk Yazı Dilleri, Yayıma Hazırlayanlar: E. YILMAZ-N. DEMİR, Ankara: Öncü Kitap, 578-587.
• ---------------, (2004c), “The First Altınköl Inscription”, Makaleler II. Tarihi Türk Yazı Dilleri, Yayıma Hazırlayanlar: E. YILMAZ-N. DEMİR, Ankara: Öncü Kitap, 537-554.
• THOMSEN, V. (2002), “Turcica. Moğolistan ve Sibirya’daki Türk Yazıtlarının Yorumlanmasıyla İlgili İncelemeler”: Orhon Yazıtları Araştırmaları (Çeviren ve Yayıma Hazırlayan: V. KÖKEN), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 315-453.
• VASİLYEV, D. D. (1983), Korpus tyurkskih runiçeskih pamyatnikov basseyna Yeniseya, Leningrad
• ZUEV, Yu. A. (1958), “Kirgizskaya nadpis’ iz Sudji”, Sovetskoe Vostokovedenie, 1958/1, 133-135.