Kuzeybatı Karaimce’de Ünsüz Uyumu Tartışması

Yıl 2009, Sayı: 18, 158 - 193, 01.06.2009

Kamil Stachowskı

Öz

Yüzyıldan fazla süren araştırmalarda, Karaimce ünsüz-, ünlü- ve heceuyumlu bir dil olarak tanımlanmıştır. Bu yazıda, bu konuda yapılan tartışmaların bir özeti ve bazı sonuçları sunulmaktadır. Bu bağlamda, 36 ayrı araştırmacının görüşleri tarihsel bir sırada verilmekte; yorumumuza ve tartışmamıza etkileri açıklanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Kuzeybatı Karaimce, sesbilim, ünsüz uyumu, ünlü uyumu, hece uyumu

THE DISCUSSION ON CONSONANT HARMONY IN NORTHWESTERN KARAIM

Öz

During more than a century of investigation, northwestern Karaim has been labelled as being consonant-, vowel- and syllable-harmonical. The present paper attempts at summarizing the debate and drawing some conclusions from it. Views of 36 researchers are presented chronologically together with a commentary and information on their impact on our discussion

Anahtar Kelimeler

northwestern Karaim, phonology, consonant harmony, vowel harmony, syllabic harmony

Kaynakça

• Aytaç 1996 = Kowalski 1996.
• BASKAKOV, Nikolaj Aleksandrovič, (1957), “Sostojanie i bližajšie perspektivy izučenija karaimskogo jazyka”, Voprosy Jazykoznanija, 6, 101–02.
• BASKAKOV, Nikolaj Aleksandrovič, (1960a), Tjurkskie jazyki, Moskva: Izdateľstvo Vostočnoj Literatury.
• BASKAKOV, Nikolaj Aleksandrovič, (1960b), “Z prac nad słownikiem karaimsko-rosyjskopolskim”, Przegląd Orientalistyczny, 36, 4, 367–77.
• BASKAKOV, Nikolaj Aleksandrovič, (2 1969), Vvedenie v izučenie tjurkskix jazykov, Moskva: Vysšaja Škola.
• BASKAKOV, Nikolaj Aleksandrovič / ZAJONČKOVSKIJ, Ananiasz [= Zajączkowski, A.] /
• ŠAPŠAL, Seraja M. [= Szapszał S.M.], eds., (1974), = KRPS, Karaimsko-russkopol’skij slovar’. Słownik karaimsko-rosyjsko-polski, Moskva: Russkij Jazyk.
• BASKAKOV, Nikolaj Aleksandrovič, (1988), Istoriko-tipologičeskaja fonologija tjurkskix jazykov, Moskva: Nauka.
• BERTA, Árpád, (1998), “West Kipchak Languages”, TkcLangs, 301–17.
• BOZKURT, Fuat, (1991), “Karay Türkçesi”, Türk Dili Dergisi, 5, 26, 7–12.
• BROWN, Keith, ed., (2 2005), Encyclopedia of Language and Linguistics, Amsterdam: Elsevier.
• ČERKASSKIJ, Mark Abramovič, (1965), Tjurkskij vokalizm i singarmonizm, Moskva: Nauka.
• COMRIE, Bernard, (1981), The Languages of the Soviet Union, Cambridge: Cambridge University Press.
• CRYSTAL, David, (5 2003), A Dictionary of Linguistics & Phonetics, Hoboken: WileyBlackwell. CSATÓ, Éva Ágnes / Johanson, Lars, (1995), “Zur Silbenharmonie des NordwestKaraimischen”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 48, 3, 329–37.
• CSATÓ, Éva Ágnes, (1998), “Das gesprochene Halitsch-Karaimisch”, Bahşı Ögdisi. Festschrift für Klaus Röhrborn anläßlich seines 60. Geburtstags (ed. Laut, J.P. / Ölmez, M.), Türk Dilleri Araştırmaları, 21, İstanbul: Simurg, 59–66.
• CSATÓ, Éva Ágnes, (2000), “Some typological features of the viewpoint and tense system in spoken North-Western Karaim”, Tense and aspect in the languages of Europe (ed. Dahl, Ö.), Berlin–New York: Mouton de Gruyter, 723–52.
• CSATÓ, Éva Ágnes, (2001), “Karaim”, Minor Languages of Europe. A Series of Lectures at the University of Bremen, April–July 2000 (ed. Stolz, Th.), Bochum: Universitätsverlag Dr. N. Brockmeyer, 1–24.
• CSATÓ, Éva Ágnes / Nathan, David, (2002), Spoken Karaim, Multimedia CD-ROM.
• CSATÓ, Éva Ágnes / Nathan, David, (2003), The Turkish Suffix Dictionary, http://www.dnathan.com/language/turkish/tsd.
• CSATÓ, Éva Ágnes / Nathan, David, (2006), The Karaim Multi Dictionary, http://www.dnathan.com/language/karaim/dic/karaim-russian/index.html.
• CSATÓ, Éva Ágnes, (2007a), “Caraimica upsaliensia”, En resenär i svenska stormaktstidens språklandskap. Gustaf Peringer Lillieblad (1651–1710) (ed. Csató, É.Á. / GrenEklund, G. / Sandgren, F.), Uppsala: Uppsala University Library, 181–213.
• CSATÓ, Éva Ágnes / Nathan, David, (2007b), “Multiliteracy, past and present in the Karaim communities”, Language Documentation and Description (ed. Austin, P.K.), vol. 4, London: SOAS, 207–30.
• CSATÓ, Éva Ágnes / Johanson, Lars, (2009), “Kuzeybatı Karaycasında Hece Uyumu Üzerine”, (translation of Csató / Johanson 1995 by B. Karakoç), International Journal of Central Asian Studies [Festschrift T. Tekin], 13, 137–148.
• ÇULHA, Tülay, (2006), Karaycanın Kısa Sözvarlığı. Karayca-Türkçe Kısa Sözlük, Dil ve Edebiyat, 6, İstanbul: Sanat Kitabevi.
• DENWOOD, Ann, (2005), “Consonant-vowel interactions in Karaim phonology: A Government Phonology perspective”, Turkic Languages, 9, 65–84.
• DUBIŃSKI, Aleksander, (1991), “Die Karaimen. Eine türkische Minderheit des alttestamentischen Glaubens”, Acta Orientalia Belgica, 6, 213–28.
• FIRKOVIČIUS, Mykolas, (1996), Mień Karajče Ürianiam, Vilnius: Danielius. GLÜCK, Helmut, ed., (1 1993), Metzler Lexikon Sprache, Stuttgart–Weimar: J. B. Metzler.
• GRZEGORZEWSKI, Johann v., (1903), Ein türk-tatarischer Dialekt in Galizien. Vokalharmonie in den entlehnten Wörtern der karaitischen Sprache in Halicz, Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien. Philosophisch-historische Klasse, 146, Wien: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften.
• GRZEGORZEWSKI, Jan, (1916–18), “Język Łach-Karaitów. Narzecze południowe (łuckohalickie)”, RO, 1, 2: 252-296.
• HANSSON, Gunnar Ólafur, (2001), Theoretical and Typological Issues in Consonant Harmony, unpublished Ph.D. dissertation, http://faculty.arts.ubc.ca/gohansson. HANSSON, Gunnar Ólafur, (2007), “On the evolution of consonant harmony: the case of secondary-articulation agreement”, Phonology, 24, 2: 77–120.
• HAMP, Eric Pratt, (1976), “Palatalization and harmony in Gagauz and Karaite”, Tractata Altaica [Festschrift D. Sinor] (ed. Heissig, W. et al.), Wiesbaden: Harrassowitz, 211– 13.
• JAKOBSON, Roman / FANT, Carl Gunnar Michael / HALLE, Morris, (2 1952, 4 1963), Preliminaries to Speech Analysis, Cambridge: The MIT Press.
• JANKOWSKI, Henryk, (1989), “Central vowels and vowel harmony”, Viertes internationales Symposion “Uralische Phonologie” 4.–8. September 1989 in Hamburg. Thesen zu den Vorträgen und Refereaten (ed. Veenker, W.), Mitteilungen der Societas Uralo-Altaica, 8, Hamburg: Societas Uralo-Altaica, 85–89.
• JANKOWSKI, Henryk, (1994), “Jak krymscy Karaimowie czytali pata i co z tego wynika?”, Studia Orientalia Thaddeo Lewicki oblata (ed. Górska, E. / Ostafin, B.), Kraków: The Enigma Press, 107–14.
• JOHANSON, Lars, (1991), “On syllabic frontness oppositions in Turkic”, Varia Eurasiatica [Festschrift A. Róna-Tas], Szeged: JATEPress, 77–94.
• JOHANSON, Lars, (1998), “Typen türkischer ‘Palatalharmonie’”, Doğan Aksan Armağanı (ed. İmer, K. / Subaşı Uzun, L.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayın, 366, Ankara: Ankara Üniversitesi, 93–99.
• JOHANSON, Lars / CSATÓ, Éva Ágnes, ed., (1998), = TkcLangs, The Turkic Languages, London–New York: Routledge.
• JÓZEFOWICZ, Gabriel, (2008), Słownik polsko-karaimski w dialekcie trockim, Troki– Wilno–Warszawa–Wrocław–Gdańsk–Nashville: self-published.
• JUCHNIEWICZ, Szymon, (2008), Podręczny słownik polsko-karaimski, Warszawa: Bitik. KAKUK, Zsuzsa, (1976–80), Mai török nyelvek, Budapest: Tankönyvkiadó. KOBECKI, Szymon, (1932), “Burunhu kiuń midraszta”, Karaj Awazy, 5, 3, 30.
• KOWALSKI, Tadeusz, (1925), [22 June 1925], Sprawozdania Polskiej Akademji Umiejętności, 6 (Czerwiec), Kraków: Polska Akademja Umiejętności, 25–29.
• KOWALSKI, Tadeusz, (1926), “Pieśni obrzędowe w narzeczu Karaimów z Trok”, RO, 3 (1925), 216–54.
• KOWALSKI, Tadeusz, (1929), Karaimische Texte im Dialekt von Troki, Prace Komisji Orjentalistycznej Polskiej Akademji Umiejętności, 11, Kraków: Gebethner i Wolff. KOWALSKI, Tadeusz, (1945–46), “Próba charakterystyki języków tureckich”, MK, 23, 1, 35–73.
• KOWALSKI, Tadeusz, (1996), Karayim Lehçesi Sözlüğu, (translation of Słownik karaimskopolsko-niemiecki — Karaimisch-polnisch-deutsches Glossar in Kowalski 1929: 149–80 by K. Aytaç), Ankara: engin.
• KRÁMSKY, Jiří, (1956), “Über den Ursprung und die Funktion der Vokalharmonie in der ural-altaiischen Sprachen”, Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 106, 117–34.
• KRPS = Baskakov / Zajončkovskij / Šapšal 1974.
• LIGHTNER, Theodore M., (1965), “On the description of vowel and consonant harmony”, Word, 21, 244–50.
• MK = Myśl Karaimska, Wilno.
• MUSAEV, Kenesbaj Musaevič, (1964), Grammatika karaimskogo jazyka, Moskva: Nauka.
• MUSAEV, Kenesbaj Musaevič, (1966), “Karaimskij jazyk”, Jazyki narodov SSSR. Tjurkskie jazyki (ed. Vinogradov, V.V. et al.), Moskva: Nauka, 260–79.
• MUSAEV, Kenesbaj Musaevič, (1977), Kratkij grammatičeskij očerk karaimskogo jazyka, Moskva: Nauka.
• MUSAEV, Kenesbaj Musaevič, (1997), “Karaimskij jazyk”, Jazyki mira. Tjurkskie jazyki (ed. Jarceva, V.N. / Solncev, V.M. / Tolstoj, N.I. et al.), Moskva: Indrik, 254–64.
• MUSAEV, Kenesbaj Musaevič (1998), “Karaimskij jazyk”, Boľšoj ènciklopedičeskij slovar’. Jazykoznanie (ed. Jarceva, V.N. et al.), Moskva: Boľšaja rossijskaja ènciklopedija.
• NEVINS, Andrew Ira / VAUX, Bert, (2004), “Consonant Harmony in Karaim”, The Proceedings of the 1st Workshop on Altaic in Formal Linguistics (WAFL 1) (ed. Csirmaz, A. / Lee, Y. / Walter, M.A), MIT Working Papers in Linguistics, 46, Cambridge: Massachusetts Institute of Technology, 175–94.
• NEVINS, Andrew Ira, (2005), Conditions on (Dis)Harmony, unpublished Ph.D. dissertation, http://web.mit.edu/linguistics/ graduate/dissertation/2005/nevins.pdf.
• PRITSAK, Omeljan, (1959), “Das Karaimische”, Philologiae Turcicae Fundamenta, vol. 1. (ed. Deny, J. / Grønbech, K. / Scheel, H. / Velidi Togan, Z.), Wiesbaden: Steiner, 318– 40.
• RADLOFF, Wilhelm, (1888), “Bericht über eine Reise zu den Karaimen der westlichen Gouvernements”, Bulletin de l’Académie Impériale des Sciences de St. Pétersbourg, 32, 173–82, [after Kowalski 1926]
• RADLOFF, Wilhelm, (1893–1911), Opyt slovarja tjurkskix narečij. Versuch eines Wörterbuchs der Türk-Dialecte, Sanktpeterburgъ: Imperatorskaja Akademija Nauk.
• RÄSÄNEN, Martti, (1949), Materialien zur Lautgeschichte der Türkischen Sprachen, Studia Orientalia, 15, Helsinki: Societas Orientalis Fennica.
• RÄSÄNEN, Martti, (1969), = VEWT, Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Lexica Societatis Fenno-Ugricae, 17, 1, Helsinki: SuomalaisUgrilainen Seura.
• RO = Rocznik Oryentalistyczny (until 1918) / Rocznik Orjentalistyczny (until 1938)35 , Kraków.
• ŠČERBAK, Aleksandr Mixajlovič, (1970), Sravniteľnaja fonetika tjurkskix jazykov, Leningrad: Nauka.
• STACHOWSKI, Marek, (1998), “A Minimal Probabilistic Development Model of ProtoTurkic E-Type Vowels”, Folia Orientalia, 34, 159–74.
• STADNIK, Elena, (2002), Die Palatalisierung in den Sprachen Europas und Asiens. Eine areal-typologische Untersuchung, Tübinger Beiträge zur Linguistik, 461, Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• TEKIN, Talat / ÖLMEZ, Mehmet, (1 1999, 2 2003), Türk Dilleri. Giriş, Dil ve Edebiyat, 2, İstanbul: 1 Simurg, 2 Sanat Kitabevi.
• TEMİR, Ahmet, (1982), “Die nordwestliche Gruppe der Türksprachen”, Turkologie, Handbuch der Orientalistik, I.5, 1 (ed. Spuler, B. et al.), Leiden–Köln: E.J. Brill, 161– 73.
• TENIŠEV, Ègdem Raximovič, et al., ed., (1984), Sravniteľno-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov. Fonetika, Moskva: Nauka. TkcLangs = Johanson / Csató 1998
• TRASK, Robert Lawrence, (1996), Dictionary of Phonetics and Phonology, London–New York: Taylor & Francis Routledge.
• VENCKUTĖ, Regina, (1996), “On the Karaim Language and Its Usage”, Firkovičius 1996, 14–20.
• VEWT = Räsänen 1969.
• ZAJĄCZKOWSKI, Ananjasz, (1928), [review Kowalski 1926], MK, 1, 4–5, 70–2.
• ZAJĄCZKOWSKI, Ananjasz, (1931), Krótki wykład gramatyki języka zachodniokaraimskiego (narzecze łucko-halickie), Łuck: Aleksander Mardkowicz.
• ZAJĄCZKOWSKI, Ananjasz, (1932), Sufiksy imienne i czasownikowe w języku zachodniokaraimskim, Prace Komisji Orjentalistycznej Polskiej Akademji Umiejętności, 15, Kraków: Gebethner i Wolff.
• ZAJĄCZKOWSKI, Ananiasz, (1937–38), “Najstarsza wiadomość o języku tureckim Karaimów w Polsce (z XVII w.)”, MK, 12/12, 90–99.