Lirik Türkülerde Kadın Tipleri

Yıl 2010, Sayı: 20, 127 - 164, 01.06.2010

F. Gülay Mirzaoğlu

Öz

Türk halk türküleri içinde, lirik türküler üzerinde yapılan bu sınırlı araştırmada, kadının konumu, duygusal tutumu ve davranışları çerçevesinde kadın tipleri incelenmiştir ve yedi kadın tipi ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bu tiplerin özelliklerinin kültürel gerçeklik ile ilişkisi tartışılmıştır. Bu çalışma bir tür deneme niteliğindedir; genişletildiğinde ortaya daha kapsamlı ve açıklayıcı bir kadın tipolojisi çıkabilir

Anahtar Kelimeler

Türkülerde kadın tipleri, türkülerde kadın, lirik türküler, aşk ve ayrılık türküleri, kadın ağzı türküler

Woman Types in Turkish Lyrical Songs

Öz

This study examines the types of women as represented in the Turkish lyrical folk songs in relation to their positions, emotional attitudes and types of behavior. The analysis reveals seven types of women. Based on these types, the study discusses their relationship with the cultural reality they experience. When supported with larger data, the findings of this pilot study might lead to a more comprehensive and explanatory typology of the women in our culture

Anahtar Kelimeler

Women typology in folk songs, women in folk songs, lyrical songs, love and separation songs, women’s songs

Kaynakça

• ARKONAÇ, A. Sibel, (2000), Sosyal Psikoloji, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• BOCK, Philip K. (2001) İnsan Davranışının Kültürel Temelleri, (Çev. N. Serpil Altuntek), Ankara: İmge Yayıncılık.
• BOLD, Alan, (1971), The Ballad. London, New York: Methuen Co. Ltd.
• CHODOROW, Nancy (1974) “Family Structure and Feminine Personality”, Woman, Culture and Society. Standford, California: Standford University Press, 43-65.
• CUNBUR, Müjgân, (1973), Karacaoğlan, Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları.
• ÇELİK, Ülkü, (1996), Ali-şir Nevāyi Leyli vü Mecnūn, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 659. DEMREN, Çağdaş, (2004), “Erkeklik, www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/.../erkeklik_ataerklik.pdf (8.12.2009). ataerkillik ve iktidar ilişkileri”
• DENICH, S. Bette, (1974), Sex and Power in Balkans”, Woman, Culture and Society. Standford, California: Standford University Press.
• DUYMAZ, Ali, (2001), Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• EKİCİ, Metin, (2000), “Dede Korkut Kitabı'nda Kadın Tipleri”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, (19-21 Ekim, Ankara), Ankara: AKM Yay.,123-138.
• ELİUZ, Ülkü ,(2000), “Dede Korkut Hikâyelerinde Tipler”, Uluslar arası Dede Korkut Bilgi Şöleni (19-21 Ekim, Ankara), Ankara: AKM Yayınları, 139-156.
• EYÜBOĞLU, İ. Zeki, (1995), Karadeniz Türküleri: Maçka Yaylalarından Sesler, İstanbul: Anadolu Sanat Yayınları.
• FROMM, Erich, (1999), Erdem ve Mutluluk. (Çev. Ayda Yörükan, Haz. Turhan Yörükan) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• GÖKA, Erol, (2006), Türk Grup Davranışı, Ankara: Aşina Kitaplar.
• GÖKYAY, O. Şaik, (1973), Dedem Korkut’un Kitabı, İstanbul.
• GÜNAY, Umay, (1998), “Manas Destanı‟ndaki Kadın Adları ile ilgili Bir Deneme”, Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. Ankara, 49-61.
• GÜNAY, Umay, (1999), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara, Akçağ Yayınları.
• HABLEMİTOĞLU, Şengül, (2004), Toplumsal Cinsiyet Yazıları: Kadınlara Dair Birkaç Söz”, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• HALK TÜRKÜLERİ (1929) Defter 10. İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı. İstanbul: Evkaf Matbaası.
• HALK TÜRKÜLERİ (1929) Defter 11. İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• HALK TÜRKÜLERİ (1929) Defter 12. İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• HALK TÜRKÜLERİ (1929) Defter 8. İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• HALK TÜRKÜLERİ (1929) Defter 9. İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• HERZOG, George, (1950), “Song: Folk Song and the Music of Folk Song” Standard Dictionary of Folklore, Mythology and the Legend (Ed. Maria Leach). New York: Harper and Row Publishers. Inc. 1032-1050.
• İNAN, Abdülkadir, (1987), “Türk Mitolojisinde ve Halk Edebiyatında Kadın”, Makaleler ve İncelemeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 274-280.
• KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem, (2000), Kültürel Psikoloji/ Kültür Bağlamında İnsan ve Aile, (Çev. Ç. Kağıtçıbaşı, A.Üskül, E.Uzun), İstanbul: Evrim Yayınları.
• KAHYA-BİRGÜL, Alev, (2000), Dede Korkut Hikâyelerinde Kadının Konumu”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (19-21 Ekim, Ankara), Ankara: AKM Yayınları, 229-244.
• KRAPPE, H. Alexander, (1964), “The Folk Song”, The Science of Folklore. New York: Norton. 153-171.
• KRĺZA, Ildikó, (2002 ), “Sin and Punishment in Folk Ballads”. Folk Ballads, Ethics, Moral Issues, (Ed. G. Barna and I. Kríza), Budapest: Akadémia Kiadó, 51-60.
• KVİDELAND, Reimund and G. PORTER, (2001), “Working the Railways, Constructing Navvy Identity”, Imagined States: Nationalism, Utopia, and Longing in Oral Cultures. (Ed. L. Del Giudice and G. Porter). Logan Utah: Utah State University Press, 80-100.
• LEACH, McEdward, (1950), “Ballad”. Standard Dictionary of Folklore, Mythology and the Legend (Ed. Maria Leach). New York: Harper and Row Publishers. Inc. 106-111.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (1994), Çukurova‟da Yaşayan Cerit Türkmenlerinde Halk Hikâyeciliği ve Halk Hikâyeleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2000), Zeybek Türküleri ve Dansları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2001), “Yapısal ve İşlevsel Açıdan Atma Türkü Geleneği”, Folklor/Edebiyat, 28, 41-56.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2003a), “Güdüşlü‟nün Çeşmesi”: Bir Türkünün Yaratılış Hikâyesi Bağlamında Tema, İcra ve Müzikal Yapı”, Türkbilig (2003/5): 86-93.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2003b), Çukurova Bozlağı, Ankara: Binboğa Yayınları.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2005), “Türkülerde Mitolojik Unsurlar”, Türkbilig, 2005/10:34- 53.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2009a), “Halk Hikâyesi Anlatı Geleneğinin Günümüzdeki Süreklilikleri: Hikâyelerden Bugüne Ulaşan Türküler”. International Congress of Literature and Teaching of Literature and Language (CAFT), adlı kongrede sunulan bildiri. (29 Nisan -1 Mayıs, 2009, Ankara).
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2009b) “Gurbet Türkülerinde İstanbul İmgesi”, 7. Uluslar arası Türk Kültürü Kongresi: Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul konulu toplantıda sunulan bildiri (5-10 Ekim 2009, Ankara).
• ORTNER B. Sheery, (1974), “Is Female to Male as Nature Is to Culture?”, Woman, Culture and Society. (Eds. M. Z. Rosaldo ve L. Lamphere) Standford, California: Standford University Press, 67-87.
• ÖGEL, Bahaeddin, (1994) ,Türk Mitolojisi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• ÖZBEK, Mehmet (1981) Folklor ve Türkülerimiz. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• ÖZTÜRK, Ali Osman, (1995), Türkü Yazıları, Ankara: Milli Folklor Yayınları.
• PORTER, Gerald, (1992), “Group Cohesion and Disintegration”, The English Occupational Song. Umea: University of Umea, Sweden. 101-125.
• REINHARD, Ursula (2000), “The Image of Woman in Turkish Ballad Music”, Music and Gender, (Ed. Pirkko Moisala and Beverly Diamond), Urbana and Chicago: University of Illinois Press. s. 80-97.
• ROSALDO M. Zimbalist (1974), “Woman, Culture and Society: A Theoretical Overview.” Woman, Culture and Society. Standford, California: Standford University Press, 17- 41.
• ROSALDO M. Zimbalist ve L. LAMPHERE, (1974), Woman, Culture and Society, Standford, California: Standford University Press.
• SEEGER, Charles, (1950), “Oral Tradition in Music”. Standard Dictionary of Folklore, Mythology and the Legend (Ed. Maria Leach). New York: Harper and Row Publishers. Inc. 825-827.
• Sosyo Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi I, II, III. (1992) Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay.
• STACK, B. Carol, (1974), “Sex Roles and Survival Strategies in an Urban Black Community”, Woman, Culture and Society. Standford, California: Standford University Press, 113-127.
• SYNDEGAARD, Larry, (2010), “Positive Women‟s Roles and Women‟s Power in the English-Scottish and Danish Ballads”, BASIS/Ballads and Songs -International Studies, 6: From ‘Wunderhorn’ to the Internet: Perspectives on Conceptions of ‘Folk Songs’ and the Editing of Traditional Songs’ (Eds. Eckhard John, Tobias Widmaier). WVT Wissenschaftlicher Verlag Trier.
• ŞAKEEVA, Çınar, (1995), “Manas Destanı‟ndaki İnsan Davranışının Psikolojik Analizi”, Manas Destanı ve Etkileri Uluslar arası Bilgi Şölen. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, s. 226-231.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1975), Ankara: Türk Dil Kurumu, cilt: 8.
• TÜRKMEN, Fikret, (1995), Âşık Garip, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YILMAZ, Ayfer, (2003), Türk Kültüründe Kadın ve Kadın Ağzı Türküler. Ankara.
• http://www.kadimdostlar.com/Yorelere_Gore_Turkulerimiz_ve_Hikâyeleri_f163/Kayseri_Y
• oresi_Ceviz_Oynamaya_Mi_Geldin_t13093.html (8.12.2009).
• http://www.turkuler.com/sozler/turku_seher_vakti_caldim_yarin_kapisini.html (8.12.2009).
• http://www.turkudostlari.net/hikâye.asp?turku=243 (8.12.2009).
• http://www.turkudostlari.net/hikâye.asp?turku=98 (8.12.2009).
• http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=kaban&ayn=tam (20.10.2010).
• http://www.turkfolkloru.com/index.php?option=com_content&task=view&id=46&Itemid=2 (25.10.2010).
• http://www.karalahana.com/karadeniz/akcaabat-atma-turkuler.htm (27.10.2010)