Türkçe ‘Pür’ ve Türevleri

Yıl 2013, Sayı: 26, 27 - 36, 01.06.2013

Fatma Özkan

Öz

Türkçe kelimelerde en eski devirlerden günümüze gelinceye kadar bazı ses ve anlam değişmeleri ortaya çıkmıştır. “Yaprak” anlamındaki ‘pür’ ile ‘pür’den türeyen ‘burçak/pürçek, pürpürüm, pürtük’ kelimeleri ortak bir köke dayanmaktadır. Yazıda ele aldığımız bu akraba kelimeler bazı ses değişiklikleri ile anlam dallanmalarına uğramıştır. Bu kelimeler, “sürgün veya filiz verme, yaprak veya tomurcuk açma, saç veya yaprakçıkların sarkması, örtmek, kapamak” şeklindeki temel anlamlarından izler taşımaktadır

Anahtar Kelimeler

Pür, pürpürüm, bürçek, anlam dallanması, ortak kök

Turkish ‘Pür’ and its Derivations

Öz

As in all languages, some phonemic and semantic changes have been observed in Turkish words since ancient times. The word “pür”, which means “leaf”, and the words ‘burçak/pürçek/pürpürüm/pürtük’ derived from “pür” are based on a common stem. These related words we tackle with in this paper have undergone some phonetic and semantic alterations. These words stil bear traces from several basic senses which are stooling or sprouting, leaving or budding, hair or leaf growth, covering and closing

Anahtar Kelimeler

pür, pürpürüm, bürçek, semantic branching, common stem

Kaynakça

• ARAT, Reşid Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III İndeks, (Hazırlayanlar: Eraslan, Kemal- Sertkaya, Osman F.-Yüce, Nuri,] İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
• AYVERDİ, İlhan (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük 1, İkinci basım, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• EREN, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara.
• ERGİN, Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı I, 4. basım, Ankara: TDK Yay.
• GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü II, Ankara: TDK Yay.
• GÜRSOY-NASKALİ, Emine vd. (2007). Hakasça-Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay.
• İNAN, Abdülkadir (1968). “Epope ve Hurafe Motiflerinin Önemi”, Makaleler-İncelemeler, Ankara: TTK Yay.
• KAŞGARLI MAHMUD (1939). Divanü Lugati't-Türk I, (çeviren: Besim Atalay), Ankara: TDK Yayınları.
• ……………., (1940). Divanü Lugati't-Türk II, (çeviren: Besim Atalay), Ankara: TDK Yayınları.
• ……………., (1941). Divanü Lugati't-Türk III, (çeviren: Besim Atalay), Ankara: TDK Yayınları
• ПЕКАРСКИЙ, Е. К. (1896). Словар Якутского Языка II, C.Петерсбург.
• RYUMİNA-SIRKAŞEVA, L.T.-KUÇİGAŞEVA, N. A. (2000), Teleüt Ağzı Sözlüğü, (Çev. Akalın, Şükrü Haluk- Turgunbayev, Caştegin), Ankara: TDK Yay. СЕВОРТЯН, Э. В. (1978). Этимологическя Словар Тюркских Языков, Общетюркские и межтюркские Основы на букбу “Б”., Москва.
• Tarama Sözlüğü IV, (1969), Ankara: TDK Yay.; V, (1971), Ankara: TDK Yay. [TS]
• Татар Теленең Аңлатмалы Сузлеге I, (1977), Kaзaн: Татарстан Китап Нəщрияты.
• TEKİN, Talat vd. (1995), Türkmence-Türkçe Sözlük, Ankara: Simurg Yay.
• Türkçe Sözlük, (2011), 11. basım, Ankara: TDK Yay.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü IX, (1993), 2. basım, Ankara: TDK Yay. [DS]