Kırgız Türkçesinde Fiilin Kılınış Özelliklerine Göre Geniş ve Geçmiş Zaman Eklerinin Görünüş Değişimleri

Yıl 2014, Sayı: 27, 59 - 68, 01.01.2014

Caşteğin Turgunbayer

Öz

Kırgız Türkçesinde Keler-Uçur Çak adıyla bilinen ve Türkiye Türkçesinde bazen Kesin Gelecek zaman, bazen Şimdiki Zaman olarak karşılanan [-A/-O/y] eklerinin kimi durumlarda geniş kimi durumlarda şimdiki ve gelecek zaman bildirmelerinin hangi şartlara bağlı olduğu açıkça ortaya konulmamıştır. Bu şartlarının araştırılması Türkoloji alanında özellikle de Kırgız Türkçesi konusunda emek veren araştırmacılar için yararlı olacağını düşündük. Bu çalışmamızda Kırgız Türkçesindeki fiillerdeki kılınışa, cümle bağlamı içerisinde yer alan zaman belirteçlerine ve nesneye ait kimi özelliklerinin, geniş zaman eki olarak adlandırdığımız [-A/-O/-y] ve geçmiş zamana ait [-GAn], [-D˚] ve [-˚pt˚r] gibi eklerde yarattığı görünüş değişimlerine ne şekilde etki ettiği incelenmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kırgız Türkçesi, kılınış, görünüş, geniş zaman, geçmiş zaman

Aspecting Changes Of Aorist And Past Tense Suffixes According To the Characteristics Of The Actional Content of the Verbs Of Kirghiz Language

Öz

Because it has not been clearly established yet in which cases/conditions the suffixes [-A/-O/-y] in Kyrgyz language, translated into Turkish either as Certain Future Tense or as Present Tense, mean either future or present tense or aorist, it is thought that that establishing the conditions of the usage of the given suffixes would be beneficial for the researchers of Turcology who are particularly concerned with the questions related to Kyrgyz language. In this work, we tried to determine how some characteristics of the actional content of the verbs in Kyrgyz language, adverbs of time and certain features of objects in the context of a sentence can affect the changes of aspect of the suffixes [-A/-O/-y] which we call as Aorist Tense suffix and the suffixes [-GAn], [-D˚] ve [-˚pt˚r] of Past tense

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz language, actionality, aspect, aorist, past tense

Kaynakça

• AKBULUT, Serpil, (2005), Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Geniş Zaman Ekinin Kullanımı, Yüksek Lisans tezi, Manisa.
• ASIM, Mirkerim, (2002), Özbek Hikayeci Mirkerim Asımın eserlerini verdiği dönem ve hikâyeciliği üzerinde bir araştırma, Kırgız-Türk Manas Üniversitesi yayınları, Bişkek.
• ÇENGEL KASAPOĞLU, Hülya, (2005), Kırgız Türkçesi Grameri, Ankara: Akçağ.
• DAVLETOV.S, KUDAYBERGENOV S., (1980), Kırgız Tili Grammatikası, Frunze: Mektep.
• ERASLAN, Kemal, (2012), Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• GABAİN, A. Von, (2007), Eski Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• HAMİLTON, James Russel, (1988), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Ankara: TDK Yayınları.
• KARADOĞAN, Ahmet, (2009), Türkiye Türkçesinde Kılınış, Ankara: Divan Kitap.
• KASIMBEKOV, Tölögön, (2000), Baskın, Bişkek: Şam yayın.
• KORKMAZ, Zeynep, (2003a), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları.
• …………, (2003b), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• TURGUNBAYEV, Caşteğin, (1999), “-A turur Şimdiki Zaman ve –p turur geçmiş zaman eklerinin yapısı”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 8: 497-505.