Şeyhî’nin Husrev ü Şîrîn Mesnevisinde Yanlış Yazılan Bir Yer İsmi: Abhaz

Yıl 2014, Sayı: 27, 69 - 78, 01.01.2014

Elif Ayan Nizam

Öz

Sâsânî hükümdarlarından Husrev Perviz ve Şîrîn’in aşkının anlatıldığı Husrev ü Şîrîn mesnevileri gerek İran gerekse Türk edebiyatında çok beğenilmiş ve pek çok şair tarafından kaleme alınmıştır. Tarihî gerçekliğe dayanan bu aşk hikâyesinde bugün de varlığını sürdürmekte olan pek çok ülke ve şehrin isimleri geçmektedir. Bu ülke isimlerinden biri olan “Abḫāz”ın, Şeyhî’nin Husrev ü Şîrîn nüshalarında “Encâz” olarak yazıldığı tespit edilmiştir. Arap alfabesiyle yazılmış bir metin olduğu için müstensihlerin bu ismi yanlış okudukları düşünülmektedir. Bu makalede “Abḫāz” kelimesi ve bu kelimenin “Encāz” olarak okunma ve yazılma sebepleri üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Husrev ü Şîrîn mesnevileri, Şeyhî’nin Husrev ü Şîrîn’i, Abhaz

A Mispronounced Country in Husrev ü Şirin By Şeyhi: Abhaz

Öz

Husrev ü Şîrîn Mesnevis which narrates the love between Sasanian emperor Husrev Perviz and Şîrîn has been riveting in both Persian and Turkish literatures and indited by many poets. In the narration which is based on a true story are the names of many cities and countries existing today. One of such country, Abhaz is given as “Encâz” in different versions of Husrev ü Şîrîn by Şeyhi. It is thought that those who copied the work read the name incorrectly since the text was written in Arabic alphabet. This study reports the reasons behind this misreading and miswriting

Anahtar Kelimeler

Husrev ü Şîrîn mesnevis, Husrev ü Şîrîn by Şeyhi, Abhaz

Kaynakça

• AHMED RIF’AT EFENDİ, (1299), Lugat-ı Tarihiye ve Coğrafiye, İstanbul.
• ‘AMÎD, Hasan (1371). Ferheng-i ‘Amîd, Tehrân.
• AYAN, Elif, (2010). Sâlim Efendi’nin Husrev ü Şîrîn Mesnevisi ve Türk Edebiyatında Husrev ü Şîrîn Mesnevileri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Doktora tezi.
• AYAN NİZAM, Elif, (2010), Sâlim Efendi and his Husrev u Şîrîn, Harvard University.
• BARTHOLD, W-V. MINORSKY, (1986), “Abkhaz”, The Encyclopaedia of Islam, Vol. I, s. 100-102.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• ERGİN, Muharrem, (1994), Dede Korkut Kitabı (Giriş-Metin-Faksimile), Ankara: TDK Yay.
• FİRÂKÎ, Husrev ü Şîrîn, Magyar Tud. Academia Könyvtara, Keleti Gyüzt Török O. 254, Kezirat.
• FİRDEVSÎ, (1370), Şeh-nâme, Tehran: Celâlî ve İhtirâmî Yay. C. 4 (6-7. cilt): 2025-2225.
• FLEMMİNG, Barbara, (1974), Fahris Husrev u Şirin, Ein türkische Dichtung von 1367, Wiesbaden.
• GIUNASHVILI, Dzh. (1973), “Abḳāz”, Encyclopedia Iranica, (ed. Ehsan Yarshatre), Vol. I: 222-224.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, (1968), Kutbʾun Husrev ü Şîrînʾi ve Dil Hususiyetleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• HAMÎDİYÂN, Sa’îd (hzl.) (1384), Husrev u Şîrîn Hekim Nizâmî Genceî, (6. baskı), Tehran.
• KANAR, Mehmet, (1993), Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Birim Yayıncılık.
• …………., (2009), Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayıncılık.
• KAZAN, Şevkiye, (1997), Hâmdî-zâde Celîlî ve Husrev ü Şîrîn Mesnevisi, Isparta: Süleyman Demirel Üniv. Yüksek Lisans tezi.
• NİZÂMÎ-İ GENCEÎ, (1370), Külliyyât-ı Hamse Hakîm Nizâmî Genceî, Tehran: Müʾessese-i İntişârât-ı Emîr-i Kebîr, 5. baskı.
• SÂLİM EFENDİ, Husrev ü Şîrîn, Vatikan Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, Vat. Turco 284.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Tahran, Kitâbhâne-i Meclis-i Şûra-yı Millî, 8574.
• SEVSEVİL, Sabri, (1994), (Nizâmî) Hüsrev ü Şirin, (çev. Sabri Sevsevil), İstanbul: MEB Basımevi
• STEİNGASS, F. A Coprehensive Persian-English Dictionary, London.
• ŞEMSEDDİN SAMİ, (1306), Kamusüʾl-Aʾlam. İstanbul: Mihran Mat.
• …………, (1317), Kamus-ı Türkî, İstanbul: İkdam Matbaası.
• ŞEYHÎ, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil A 61.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil A 757.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil Yz A 1274.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil Yz A 2019.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil Yz A 4533.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil Yz A 8472.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil Yz FB 154.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: MK 06 Mil Yz FB 336.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: 06 HK 946.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: Üniversite A 46 AÜ (Ankara Üniversitesi).
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: AÜ Mustafa Con A 597 (Ankara Üniversitesi).
• …………, Husrev ü Şîrîn, Ankara: TDK 10.
• …………, Husrev ü Şîrîn, Manisa: 45 Hk 2672, (Manisa il halk kütüphanesi).
• …………, Husrev ü Şîrîn, Manisa: 45 Hk 2673, (Manisa il halk kütüphanesi).
• …………, Husrev ü Şîrîn, Manisa: 45 Hk 5156, (Manisa il halk kütüphanesi).
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri, (1952), “Husrev ü Şirin” ve “Ferhad u Şirin” Yazan Şairlerimiz”, TD, Ankara, 1(10), 07.1952, s. 15-21.
• …………, (1963), Şeyhîʾnin Husrev ü Şîrînʾi, İstanbul: Edebiyat Fak. Basımevi.
• TAVUKÇU, Orhan Kemâl, (2000), Ahmed Rıdvân Hüsrev ü Şirin (İnceleme-Metin), Erzurum: Atatürk Üniv. Doktora Tezi.
• YÂKUT EL-HAMEVÎ, (1397/1977), Mu’cemu’l-Buldân, I. C., s. 64, Beyrut.