Çulım Türk Dili, Leipzig–Jakarta Listesi’ne Göre Kıpçak Dil Kökenlidir

Yıl 2015, Sayı: 29, 1 - 18, 01.01.2015

Innokentiy Novgorodov Valeriya Lemskaya Albina Gaınutdınova Linara Ishkıldına

Öz

Bu makale, Çulım Türklerinin dilinin sınıflandırılması üzerinedir. Makalenin yazarları, Çulım Türkçesinin Leipzig-Jakarta Listesi’ne göre Kıpçak Türkçesi kökenli olduğu sonucuna varmaktadırlar. Araştırmada veri tabanı olarak diğer dillerde olduğu gibi Türk dillerinde de ödünçlemeye karşı en temel/dayanıklı sözcükleri belirlemede başvurulan Leipzig-Jakarta Listesi kullanılmıştır. Çulım Türkçesi için ise Valeriya Lemskaya’nın saha çalışmasına dayalı ağız malzemesine müracaat edilmiştir. Ayrıca bu ağız malzemesi, Türk dillerinin sözlüklerinden seçilen en dayanıklı sözcüklerle karşılaştırılmıştır. Buna göre Leipzig-Jakarta Listesi’ne dayalı olarak 100 Çulım Türkçesi sözcüğü Oğuz ve Kıpçak dilleri ile karşılaştırılmıştır. Türk dillerinin sınıflandırılması ile ilgili daha önceki çalışmalarda Çulım Türkçesinin, Hakas, Şor ve Sarı-Uygur dilleriyle Sibirya grubuna dahil olduğu düşünülmekteydi. Fakat bu makalede ulaştığımız sonuçlar, Çulım Türkçesinin Oğuz Türkçesinden çok Kıpçak dilleri ile benzerlik taşıdığını göstermektedir

Anahtar Kelimeler

en dayanıklı sözcükler, diller, Türk, Kıpçak, Oğuz, Çulım Türkçesi

THE CHULYM TURKIC LANGUAGE IS OF THE KIPCHAK TURKIC LANGUAGE ORIGIN ACCORDING TO THE LEIPZIG–JAKARTA LIST

Öz

This article is about the classification status of the language of the Chulym Turks. The authors conclude that the Chulym Turkic language is of the Kipchak Turkic language origin according to the Leipzig–Jakarta list. The data for the research consisted of the most resistant words the Leipzig–Jakarta list of the Turkic languages. In this study of Chulym Turkic, field dialectological materials of Valeriya Lemskaya were used. The most resistant words were selected out of the dictionaries of the Turkic languages and compared. The results revealed a 100-word Leipzig–Jakarta list of the Chulym Turkic words as a result of the comparison with the Oghuz and Kipchak languages. Previously, the Chulym Turkic language was considered to belong to the Siberian group of the Turkic languages that also included the Khakass, Shor and Saryg-Yughur languages. Disagreeing with this, the Chulym Turkic language is shown to be the Kipchak language origin than the Oghuz Turkic one

Anahtar Kelimeler

the most resistant words, languages, Turkic, Kipchak, Oghuz, Chulym Turkic

Kaynakça

• MUDRAK, O., (2002) “Ob utochnenii klassifikacii tyurkskikh yazykov s pomoshch'yu morfologicheskoy lingvostatiki”, Sravnitelno-istoricheskaya grammatika tyurkskikh yazykov. Regionalnyye rekonstruktsii, (Ed. E. R. Tenishev), Moscow: Nauka, 733, 734.
• NOVGORODOV, I. & L. ISHKILDINA, (2014d), “Ob ustoychivom slovarnom fonde bashkirskogo yazyka”, Aktualnye problemy dialektologii yazykov narodov Rossii: Materialy XIV Vserossiyskoy konferencii, (Ed. F. G. Khisamitdinova), Ufa: IIYAL UNC RAN, 171- 174.
• NOVGORODOV, I. & N. EGOROV, (2015a), “Ob ustoychivom slovarnom fonde yakutskogo yazyka”, Inostrannye yazyki: Lingvisticheskie i metodicheskie aspekty. Sbornik nauchnykh trudov 30, 240-245. Available online at http://leipzig-jakartalist.ru
• NOVGORODOV, I. & N. EGOROV, (2015b), “Ob ustoychivom slovarnom fonde chuvashskogo yazyka”, Inostrannye yazyki: Lingvisticheskie i metodicheskie aspekty: Sbornik nauchnykh trudov 31, 234-239. Available online at http://leipzig-jakartalist.ru.
• NOVGORODOV, I., (2012), “O naibolee ustoychivoy leksike”, Sokhranenie i razvitie rodnykh yazykov v usloviyakh mnogonacional'nogo gosudarstva: problemy i perspektivy: Vserossiyskaya nauchno-prakticheskaya konferenciya (Kazan, 19-21 oktyabrya 2012 g.): Trudy i materialy, (Ed. R. R. Zamaletdinova), Kazan: Otechestvo, 219. Available online at http://leipzig-jakartalist.ru.
• NOVGORODOV, I., (2014a), “Ob ustoychivom slovarnom fonde v izuchenii divergencii prayazyka”, Suleymanovskie chteniya (semnadcatye): Vseros. nauch.–prakt. konf. «Kulturnoe i etnicheskoe mnogoobrazie tyurkskogo mira» (Tyumen, Tyumenskiy gosudarstvennyy universitet, 30-31 maya 2014): materialy i dokl., (Ed. K. C. Alishina), Tyumen: Pechatnik, 169-171. Available online at http://leipzig-jakarta list.ru.
• NOVGORODOV, I., (2014b), “Ob ustoychivom slovarnom fonde tureckogo yazyka”, Sokhranenie i razvitie rodnykh yazykov v usloviyakh mnogonacional'nogo gosudarstva: problemy i perspektivy: materialy V Mezhdunarodnoy nauchno- prakticheskoy konferencii (Kazan', 19-22 noyabrya 2014 g.), Kazan: Otechestvo, 228- 230. Available online at http://leipzig-jakartalist.ru.
• NOVGORODOV, I., (2014c), “Ob ustoychivom slovarnom fonde gagauzskogo yazyka”, Inostrannye yazyki: Lingvisticheskie i metodicheskie aspekty: Sbornik nauchnykh trudov 28, 133-139. Available online at http://leipzig-jakartalist.ru.
• SHCHERBAK, A., (1977), Ocherki po sravnitel'noy morfologii tyurkskikh yazykov. Imya, (Ed. S. N. Ivanov), Leningrad: Nauka, 39.
• SHCHERBAK, A., (1994), Vvedeniye v sravnitelnoye izucheniye tyurkskikh yazykov, (Ed. K. A. Pokrovskaya), Sankt-Peterburg: Nauka, 39.
• TADMOR, U., (2009), “The Leipzig–Jakarta list of basic vocabulary”, Loanwords in the World's Languages: A Comparative Handbook, (Ed. Martin Haspelmath & Uri Tadmor), Berlin: Mouton de Gruyter, 68-75.