Saha Yakut Yazılı Edebiyatının İlk Edebî Eseri “Ahtıılar”

Yıl 2015, Sayı: 30, 37 - 48, 01.06.2015

Murat Ersöz

Öz

Ahtıılar Hatıralar , Afanasiy Yakovleviç Uvarovskay’ın hatıra türünde kaleme aldığı eserinin adıdır. Bu yapıt, Saha yazılı edebiyatının ilk örneği olarak kabul edilmiştir. O. N. Böhtlink’in yazdığı Über Die Sprache Der Jakuten adlı gramer çalışmasının ortaya çıkmasında da büyük katkısı olmuştur. Böhtlink’in bu modern çalışmasında yararlandığı dil malzemesinin yegâne kaynağı Ahtıılar’dır. Über Die Sprache Der Jakuten, Saha entelektüel birikiminin yazıya geçirilmesi için gerekli olan alfabe ve sözlük gibi kültürel araçların oluşmasına öncülük etmiştir. Çok yönlü birisi olan Uvarovskay, yüz altmış üç paragraftan oluşan kitabına çok küçük yaşlarından itibaren unutamadığı olaylardan bahsederek başlar. Mücadeleli bir hayat süren yazar, yetişmesinde önemli roller üstlenen ailesini ve iş arkadaşlarını anlatır. Ancak, eserin en uzun bölümlerinden birisi Üt yolculuğudur. Uvarovskay, kitabının sonlarında Saha geleneksel hayatını ve millî kültürünü ayrıntılı olarak işler. Burada verdiği bilgilerden dolayı Sahaların ilk folklor araştırmacısı olarak kabul görmüştür. Yazıda, onun bu eşsiz eserinin önemi vurgulanıp işlediği konular tasnif edilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Saha Yakut, A. Y. Uvarovskay, Ahtıılar Hatıralar, O. N. Böhtlink, folklor

The First Literary Work of Sakha Yakut Written Literature: “Ahtıılar” “Memoirs”

Öz

Ahtıılar Memoirs is the name of a literary work of memoir by Afanasiy Yakovleviç Uvarovskay . This work of art has been accepted as the first example of Sakha written literature. It has been a great contribution to the grammar book called “Über Die Sprache Der Jakuten” written by O. N. Böhtlink. The source of the sole language material that Böhtlink made use of in this modern book is Ahtıılar. “Über Die Sprache Der Jakuten” has been a pioneer in the formation of cultural tools such as alphabets and dictionaries which were necessary to write down the Sakha intellectual knowledge. Uvarovskay, who is a multidimensional person, starts his hundred-and-sixty-three paragraph book by narrating the unforgetable events starting from his childhood. The author, who led a life full of struggles, writes about his family and colleagues who played a great role in his bringing up. However, one of the longest parts of the book is the Üt journey. Uvarovskay describes in detail Sakha traditional life and national culture at the end of his book. He is accepted as the first folklore researcher of the Sakhas due to the information in his book. In this article, the importance of this book is emphasized and its contents are classified

Anahtar Kelimeler

Sakha Yakut, A. Y. Uvarovskay, Ahtıılar Memoirs, O. N. Böhtlink, folklore.

Kaynakça

• BÖHTLİNK, Otto N. (1851), Über Die Sprache Der Jakuten, St. Petersburg.
• CHARTON, E. (Editör); BEAUVOİS, E. [Çev.] (1860), Le Tour Du Monde Nouveau Journal Des Voyages, Paris: 161-176.
• KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih; VASİLYEV Y. İ., KİLLİ Gülsüm (1996), Saha (Yakut) Halk Edebiyatı Örnekleri, Ankara: TDK yay.
• PEKARSKİY, E. K. (1959), Slovar Yakutskogo Yazıka, St. Petersburg: SSSR Akademiya Nauk yay.
• …………... (1945), Yakut Dili Sözlüğü, İstanbul: TDK yay.
• VASİLİYEV, Y. İ. (Cargıstay), (1997), Saha Türkleri (Üniversiteliler İçin Ders Kitabı), Yakutsk.
• ………….., (1993), Türkçe ve Sahaca (Yakutça) Konuşuyoruz, Erzurum Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yay.
• ………….., (1992), Ahtıılar, Cokuuskay Saha Respublikatın Kinige İzdatelstvota yay.
• ………….., (1995), Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük, Ankara: TDK yay.
• ………….., (1995), Ahtıılar, Cokuuskay Saha İnformatsionnay Agentsvota yay.
• ………….., (2003), Ahtıılar, Cokuuskay Biçik yay.
• RASSADİN,V. İ. (1990), O Yaziki Yakutov, Novosibirsk.
• ZABOLOTSKAY N. M. [Haz.] (1947), Ahtıılar, Yakutskay: CACCR Gosudarstvennay İzdatelstvata yay.