Muskanın Tarihsel ve İşlevsel Açıdan Değerlendirilmesi ve Bu Bağlamda Zeyneddin Baba Örneklemi

Yıl 2015, Sayı: 30, 49 - 58, 01.06.2015

Yılmaz Yeşil

Öz

Korkma ve korunma ihtiyacıyla birlikte doğaüstü varlıklardan yardım talep etmenin insanlık tarihi kadar eskiye dayandığı düşünülmektedir. Gerek inanç gerekse dini sebepler insanoğlunun korunma ve isteğine ulaşmada araç, yer ve kişileri vesile kılmasını sağlamıştır. Bu araçlardan biri “muska” yer ve kişi de Zeyneddin Baba’dır. Anadolu’da bu yatır ve ermiş ekseni etrafında oluşan inanç ve uygulamalar, Eski Türk inançları, büyü-tılsım ve İslam dini etrafında değerlendirilerek tarihsel ve işlevsel halk bilimi kuramlarına göre yorumlanmıştır. Böylece zaman ve araçlar değişse de temelinde yer alan fonksiyon onun icra edilmesini devam ettirmektedir. Bu çalışmada da bu durum açıklanmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Zeyneddin Baba, yatır-türbe, tumar, muska

An Evaluation of the Amulet from Historical and Functional Perspectives: Father Zeyneddin in this Context

Öz

Fears and needs to seek help from a supernatural being for the protection from danger or harm are considered as old as the history of the humanbeings. For both faith and religious reasons, people seek some mediators; people or places or objects to protect themselves and to make their wishes come true. Such objects are of various types, one of which is the "amulet". Likewise, Father Zeyneddin is a tombed saint frequently resorted to in Anatolia. In this paper, the beliefs and practices formed around the axis of these tombs and saints in Anatolia are evaluated in the frame of the ancient Turkish beliefs, magic-spell and Islamic religion and interpreted according to historical and functional folklore. Thus, it is emphasized that underlying function remains the same and maintained even if time and means change

Anahtar Kelimeler

Zeyneddin Father, shrine, tumor, amulets

Kaynakça

• ABDULLAH, Kemal, (1997), Gizli Dede Korkut, (Aktaran: Ali Duymaz), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• AKSELEV, Seydimbek, (1997), Kazak Älemi, Almatı: Sanat Baspası.
• ANADOL, Cemal, Tarihten Günümüze Kadar Dünyada ve İslâmiyette Halk İnanışları: Büyü (Sihir-Tılsım), İstanbul: Devlet Yayın ve Dağıtım.
• ÇELEBİ, İlyas, (2006), “Muska”, İslam Ansiklopedisi, XXXI: 267-269, Ankara: TDV Yay.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, (1997), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, 14. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• DEMİRCİ, Kürşat, (2006), İslam Ansiklopedisi, Muska Maddesi, C. XXXI, Ankara; TDV Yay., 265-267.
• İNAN, Abdülkadir, (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü C.I., Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• MALİNOWSKİ, Bronislaw, (2000) Büyü Bilim ve Din, Kabalcı Yayınevi, İstanbul
• MARCEL, Mauss, (2005), Sosyoloji ve Antropoloji (Çeviri: Özlem Doğan), Ankara; Doğubatı Yayınları.
• ONG, Walter J., (2003), Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi (Çev.Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul; Metis Yayınları.
• ÖZBUDUN, Sibel, (1997), Ayinden Törene Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecinde Törenlerin İşlevleri, Anahtar Kitapları Yayınevi.
• Türkçe Sözlük (1988), C. II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• www.yozgat.gov.tr.
• www.sorgun.gov.tr
• http://dasturkb.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=344:kieli-sanalatyn-d- st-rli-yrymdardy-biri-t-mar-ta-u&catid=117&Itemid=673
• http://massaget.kz/layfstayl/bilim/gumanitarly-ylymdar/1320/