Türkçede Bir Deyimleşme Örneği: Gibime Gelmek

Yıl 2016, Sayı: 31, 145 - 152, 01.01.2016

Talat Dinar

Öz

Dillerin ifade kabiliyetlerine zenginlik katan deyimler oluşumları bakımından farklı yapılar arz etmektedir. Belli söz öbeklerinin kalıplaşmaları ve toplum tarafından kabul görmeleri neticesinde deyim aşamasına ulaşabilen bu özel yapıların zamanın şartlarına göre az da olsa değişebildiği görülmektedir. Bu değişim kimi zaman kelimeler düzeyinde gerçekleşirken kimi zaman ekler düzeyinde gerçekleşir. Ekler bazında gerçekleşen değişimlerin bir kısmının ise kelime gruplarını deyim aşamasına taşıma veya deyimlerin derecelerini artırma işlevi olduğu görülür. Biz de bu makalede gibi gelmek yapısından gibisine gelmek ve gibime gelmek yapılarına geçiş süreçlerini ve bu sürecin söz öbeğine kattığı anlam farklılıklarını aktarmaya çalıştık

Anahtar Kelimeler

Deyim, Deyimleşme, Gibi Gelmek, Gibisine Gelmek, Gibime Gelmek

An Idiomatic Expression In Turkish: Gibime Gelmek

Öz

Idioms that enrich the expressive ability of the languages undergo various formation processes. When several stereotyped phrases are commonly agreed on and widely used by the speakers, idioms appear and to some extent change in time. This change occurs either in the stem or in the affixes of the words.. It is seen that some of the changes that occur at affix-level have a function of transforming word phrases into idioms or strengthening the structure/use of idioms. So, in this article we attempt to describe the transformational processes in the Turkish idioms “ –gibisine gelmek” and “-gibime gelmek” that derived from “-gibi gelmek” and the differences in meaning that this process added to the word phrase

Anahtar Kelimeler

Turkish Idioms, Gibi Gelmek, Gibisine Gelmek, Gibime Gelmek

Kaynakça

• AĞAKAY, Mehmet Ali, (1945). Türkçe Sözlük, İstanbul: TDK Yay.
• AĞAKAY, Mehmet Ali, (1949). Türkçede Mecazlar Sözlüğü, Ankara: TDK. Yay.
• AĞAKAY, Mehmet Ali, (1955). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay.
• AĞAKAY, Mehmet Ali, (1959). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay.
• AĞAKAY, Mehmet Ali, (1966). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• AĞAR, Mehmet Emin, (1989). Şemseddin Sȃmi Kȃmȗs-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi Yay.
• AHANOV, Kaken, (2013). Dil Bilimin Esasları. (Çev. Murat Ceritoğlu), Ankara: TDK Yay.
• AKSAN, Doğan, (1987). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay.
• AKSAN, Doğan, (2009). Her Yönüyle Dil. III. c., Ankara: TDK Yay.
• AKSAN, Yeşim, vd. (2012). “Construction of the Turkish National Corpus (TNC)”. In Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul.
• http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html, (16.12.2014).
• AKSOY, Ömer Asım, (1984). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II Deyimler Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• AKSOY, Ömer Asım, (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I Atasözleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılȃp Yay.
• AYVERDİ, İlhan, (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yay.
• BEYZADEOĞLU, Süreyya, (2003). Şinasi Durȗb-ı Emsȃl-i Osmaniye. İstanbul: MEB Yay.
• ÇETİNKAYA, Bayram, (2011). “Esnek Yapılı Deyimler Üzerine”. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (16-18 Aralık 2010 İzmir) Bildiri Kitabı. İzmir: 290-294.
• ÇOTUKSÖKEN, Yusuf, (2004). Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Toroslu Kitaplığı Yay.
• EYÜBOĞLU, E. Kemal, (1975). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler C. II. İstanbul : Doğan Kardeş Matbaacılık Yay.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, (1984). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: MEB Yay.
• HOHENHAUS, Peter, (2005). “Lexicalization and Institutionalization” Handbook of Word- Formation. (Haz: Pavol Štekauer and Rochelle Lieber), Dordrecht: Springer 353-373.
• KOMİSYON, (1969). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• KOMİSYON, (1974). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• KOMİSYON, (1983). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• KORKMAZ, Zeynep, (2009). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yay.
• LEWİS, G. L., (2000). Turkish Grammar. New York: Oxford University Yay.
• ÖLKER, Gökhan, (2011). Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü (1945-1950 Arası), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• RASCH, Margarete I. Ersen, (2012). Türkische Grammatik. München: Hueber Verlag Yay.
• SİNAN, Ahmet Turan, (2000). Türkiye Türkçesindeki Deyimler Üzerine Bir Dil İncelemesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SİNAN, Ahmet Turan, (2009). “Deyimlerin Yapısı Değişir Mi?”. Turkish Studies, Volume 4/8 Fall: 1996-2009.
• TOPARLI, Recep, (2011). “Son Çekim Edatları (Tartışmalar Bölümü)”, Türk Gramerinin Sorunları Bildiriler, Ankara: TDK Yay., 544-556.
• UZUN, Nadir Engin, (2006). Biçimbilim, İstanbul: Papatya Yay.
• UZUN SUBAŞI, Leyla, (1991a). “Deyimleşme ve Türkçede Deyimleşme Dereceleri”, Dilbilim Araştırmaları: 29-39.
• UZUN SUBAŞI, Leyla, (1991b). “Türkçedeki Deyim Yapılarında Biçimbilimsel ve Sözdizimsel Özellikler”. Dilbilim Yazıları: 57-64.