Dulkadirli Türkmenlerinin Yurtları Hakkında

Yıl 2018, Sayı: 35, 29 - 40, 01.01.2018

Arif Sarı

Öz

XVI. yüzyılda Osmanlı idaresi altında bulunan göçebe guruplar arasında en kalabalık nüfusa sahip olanlarından biri Dulkadirli Türkmenleriydi. Daha önce Dulkadir Beyliği’nin halkı olduklarından onların asıl yayıldıkları alan Maraş ve Bozok sancaklarıydı. Ancak, bu iki sancağın dışında Orta Anadolu ile Anadolu’nun doğu ve güneyine hatta Batı Anadolu’ya dağılmış çok sayıda Dulkadirli aşireti de vardı. Ayrıca Dulkadirlilerden Bozulus, Yeni İl ve Danişmendli teşekküllerine büyük bir katılım olduğu da dikkate alınırsa Dulkadirli sahası çok daha genişti. Bu çalışmada, yaylak ve kışlak hayatı sürdürdükleri alanlar ile yerleştikleri mahaller birlikte değerlendirilerek Dulkadirli aşiretlerinin yurtları genel hatlarıyla verilmeye çalışılacaktır. Bunun yanı sıra Dulkadirli Türkmenleriyle diğer konar-göçer teşekküller arasındaki bağın ortaya konulması makalenin ikincil hedefidir

Anahtar Kelimeler

Türkmenler, göçebelik, yurt, Dulkadirli Türkmenleri, Maraş, Bozok

About The Homeland of Dulkadirli Turkmens

Öz

During the 16th century, Dulkadirli Turkmens were among the nomadic groups with the highest population under the rule of Ottoman Empire. As they were the peoples of Dulkadir Principality before, they mostly spread over Maraş and Bozok Sanjaks. However, in addition to these two sanjaks, there were also many other tribes of Dulkadirli who spread into Central Anatolia, the east and south of Anatolia and even to the West Anatolia. Also, many groups joined in Bozulus, Yeni İl and Danismendli tribes of Dulkadir Turkmens and when this is taken into consideration, the geographical area of this Dulkadirli Turkmens was more widespread. In this study, the main objective is to provide the main yurts of Dulkadirli Turkmens, by analyzing their summer pastures and winter quarters, as well as the locations they settled in. Secondary objective of the study is to establish the connections between the Dulkadirli Turkmens and other nomadic groups

Anahtar Kelimeler

Turkmens, nomadism, homeland, Dulkadirli Turkmens, Maraş, Bozok

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (=BOA), Tahrîr Defteri (=TD)/ 998, 155, 218, 315, 402, 448. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadime Arşivi (=KKA). Tahrîr Defteri (=TD)/ 30, 31, 108, 116, 136.
• ABÛ’L FARAC, Georgy (1999), Abû’l Farac Tarihi, c.I, (çev. Ö.Rıza Doğrul). Ankara: TTK Yay.
• CELÂL-ZÂDE MUSTAFA (1990). Selim-nâme, (Yay. Haz. A. Uğur& M. Çuhadar). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• EVLİYÂ ÇELEBİ (1999). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, c.III, (Yay. Haz.: Y. Dağlı & S.A.Kahraman). İstanbul: YKY Yay.
• HASAN-I RUMLU (2006). Ahsen'üt-Tevârih, (çev. M. Öztürk). Ankara: TTK Yay.
• İBN-İ KEMÂL (1997). Tevârih-i Âl-i Osman VIII. Defter, (Yay. Haz.: A. Uğur). Ankara: TTK Yay.
• İBN ŞEDDÂD (1941). Baypars Tarihi, c.II, (çev. Şerefüddin Yaltkaya). İstanbul: TTK Yay.
• KURT, Yılmaz (2005). Çukurova Tarihinin Kaynakları III, 1572 Tarihli Adana Sancağı Mufassal Tahrîr Defteri, Ankara: TTK Yay.
• KURT, Yılmaz (2011). Çukurova Tarihinin Kaynakları V, 1563 Tarihli Kars-ı Mar’aş Sancağı Mufassal Tahrîr Defteri, Ankara: TTK Yay.
• YİNANÇ, Refet & ELİBÜYÜK, Mesut (2009). Kayseri İli Tahrîr Defterleri I, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• CAHEN, Claude (1972), “İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı”, (çev. Zeynep Kerman). Türkiyat Mecmuası, S.17: 77-100.
• ÇAYIRDAĞ, Mehmet (2012). “Fatih Devrinde Kayseri'de Osmanlı-Dulkadırlı Sınırı” Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi Yay.: 255-264.
• GÜLTEN, Sadullah (2014). “Ankara Savaşı Sürecinde ve Sonrasında Nüfus Hareketliliği”, 1402 Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi, (ed. Mustafa Alkan). Ankara.
• GÜLTEN, Sadullah (2015). Bozok Türkmenleri. İstanbul: Pervane Yay.
• GÜNDÜZ, Tufan (2007). Anadolu’da Türkmen Aşiretleri Bozulus Türkmenleri 1540–1640, İstanbul: Yeditepe Yay.
• GÜNDÜZ, Tufan (2005). XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Danişmendli Türkmenleri, İstanbul: Yeditepe Yay.
• GÜNDÜZ, Tufan (2002), “Konar Göçer”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. c.26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.: 161-163.
• GÜNDÜZ, Tufan (2009). Bozkırın Efendileri, Türkmenler Üzerine Makaleler, İstanbul: Yeditepe Yay.
• GÜNDÜZ, Tufan (2010). “Safevî Şeyhleri ve Anadolu Türkmenleri”. XV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 11-15 Eylül 2006 (Ayrı Basım), Ankara: TTK Yay.: 1-3.
• HİNZ, Walter (1948). Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, XVI. Yüzyılda İran'ın Milli Bir Devlet Haline Yükselişi. (Çev.:T. Bıyıklıoğlu), Ankara: TTK Yay.
• KOÇ, Yunus (1989). XVI. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağının İskân ve Nüfus Yapısı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• KOÇ, Yunus (2013). “Yozgat”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. c.43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.: 559-564.
• KOÇ, Yunus (2000). “ Bozok Türkmenleri”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri. Ankara.
• KOÇ, Yunus (2000). “Dulkadirli'den Osmanlı'ya Bozok”, Osmanlı İmparatorluğu ve Bozok Sancağı, Yozgat, s. 483-497.
• KOPRAMAN, K. Yaşar (2002). “Osmanlı-Memlûk İlişkileri”, Türkler, IX.c., Ankara: Yeni Türkiye Yay.: 470-485.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2009). Babaîler İsyanı. İstanbul: Dergah Yay.
• SARI, Arif (2017). “Oğuz İli’nden Anadolu’ya Türkmenler”, Konya Araştırmaları Göç ve İskân, (ed. A. Aköz, D. Yörük). Konya: Palet Yayınları, 45-64.
• SARI, Arif (2015). XVI. Yüzyılda Dulkadirli Türkmenleri. (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• SAVAŞ, Saim (2013). XVI. Asırda Anadolu'da Alevilik, Ankara: TTK Yay.
• SOLAK, İbrahim (2007). XVI. yüzyılda Zamantu Kazâsı’nın Sosyal ve İktisâdî Yapısı, Konya: Tablet Yay.
• SÜMER, Faruk (1970). “Anadolu'da Moğollar”. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, s.1. Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Yay.
• SÜMER, Faruk (1973). “Bozok Tarihine Dâir Araştırmalar I”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümüne Armağan Kitabı, Ankara: Ankara Üniversitesi Yay : 309-351.
• SÜMER, Faruk (1949). “Bozulus Hakkında”. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi. 7/2.c.: 29-60.
• SÜMER, Faruk (1999). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara. TTK Yay.
• SÜMER, Faruk (1952). “XVI. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak'ta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumî Bir Bakış”, İÜ. İktisad Fakültesi Mecmuası, c.IX/1-4: 509-523.
• ŞAHİN, İlhan (1994). “Dulkadır Eyaleti”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. c.9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.: 552-553.
• ŞAHİN, İlhan (2006). Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, İstanbul: Eren Yay.
• ŞAHİN, İlhan (1980). Yeni-İl Kazâsı ve Yeni-İl Türkmenleri (1548-1653), İÜ. Edebiyat Fakültesi Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• TURAN, Osman (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Turan Neşriyat.
• YİNANÇ, Refet (1989). Dulkadir Beyliği, Ankara: TTK Yay