Bâkî’nin Sevgiliyi Adlandırma Tercihlerinde Bağlam Faktörü

Yıl 2018, Sayı: 35, 245 - 266, 01.01.2018

Cafer Mum

Öz

Şairler gazelde sevgiliyi adlandırmak için çeşitli adlar kullanırlar. Bu adların bir kısmı sevgili anlamındadır veya sonradan bu anlamı kazanmışlardır. Bir kısmı ise istiare veya kinaye yoluyla meydana getirilmiş adlardır. Bu makalede, klasik dönem şairlerinden biri olan ve kanaatimizce klasikleşmeyi en iyi biçimde temsil eden Bâkî’nin sevgiliyi adlandırma tercihlerindeki bağlam faktörü üzerinde durulacak ve bağlamın ad tercihlerinde etkili olup olmadığı incelenecektir

Anahtar Kelimeler

Bâkî, sevgilinin adları, ad tercihleri, bağlam faktörü

Contextual Factors In Bâkî's Preference Of Naming The Beloved

Öz

Poets use different words and expressions to address to the beloved. Some of these words are already used for her /him, but some others, gaining a new meaning time, are newly created to refer to the loved one. Some of them are coined by means of metaphors and by antonomasia. This article will delve into whether the context is influential on the choice of such words and expressions by putting the emphasis on the contextual factors in the ghazals of Bâkî, who is one of the poets of the classic era and who, we think, represents best the process of becoming a classic

Anahtar Kelimeler

Bâkî, names of the beloved one, preferences of names, factor of context

Kaynakça

• AHMEDÎ PÛRENÂRÎ, Zohre, (1393), “Beresî-i Nâmhâ-yı Ma‘şûk der-Gazel”, Bûstân-ı Edeb Mecelle-yi Şi‘r-pejûhî-i Dânişgâh-ı Şîrâz, Sal 6, Şumâre 3 (Pâyîz): 1-20.
• AKYÜZ, Kenan ve S. Beken ve S. Yüksel ve M. Cunbur, (1990), Fuzûlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÂL-İ İBRÂHÎM DEHKORDÎ, Sabâ, (1395), “Nakş-ı Diraht-i Serv ve Ma‘nâ-yı Nimâdîn-i Ân der-Nigârehâ ez-Şeh-nâme-i Tehmâsbî”, Bâğ-ı Nazar, Şumâre 45: 105-114.
• AYANGİL, Handan, (2011), 17. Yüzyıl Türk Edebiyatında Gazel, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Bahçecilik Cupressaceae Familyası Bitkileri, (2007), MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), Ankara: MEB Yayınları.
• BULUT KILIÇ, İnci ve O. Altıntaş, (2016), “Çağdaş Sanatta Metaforik Düşünce”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, C. 5, S. 20: 185-202.
• DEMİR, Taki, (2012), Bitki Tanıma I İbreliler, (Sakarya Üniversitesi, 06.11.2012), slayt no: 1-23. http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/44727/34302/ibreliler_cupressus_servi.p df (Erişim Tarihi: 15.03.2018)
• DİLÇİN, Cem, (1995), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, 3. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERDOĞAN, Reyhan ve S. Mansuroğlu ve P. Gülyavuz, (2008), “Turizm Kenti Antalya’da Cephelerin Bitkilendirilmesi”, Sempozyum Turizm ve Mimarlık 2 (Ulusal Turizm Politikaları ve Mimarlık Antalya-31 Ekim /1 Kasım 2008), Antalya: Antalya Mimarlar Odası Yayını: 207-213.
• ERGİN, Muharrem, (1980), Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• HAKVERDİOĞLU, Metin, (2016), “Sevgili Neden Servi Boyludur?”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 7: 215-230.
• https://www.vajehyab.com/dehkhoda/وﺮﺳ (Erişim Tarihi: 15.03.2018)
• https://www.vajehyab.com/dehkhoda/3-ﻦﻤﺳ (Erişim Tarihi: 15.03.2018)
• https://www.vajehyab.com/dehkhoda/8 -یﺮﻤﻗ (Erişim Tarihi: 15.03.2018)
• https://www.vajehyab.com/dehkhoda/13-ﻞﮔ (Erişim Tarihi: 15.03.2018)
• KESER, Nimet, (2009), Sanat Sözlüğü, 2. baskı, Ankara: Ütopya Yayınları.
• KORKMAZ, Zeynep, (2007), Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, 2. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KÜÇÜK, Sabahattin, (1994), Bâkî Dîvânı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ONAY, Ahmet Talat, (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ÖZÇELİK, Hasan ve M. Korkmaz, (2015), “Çeşitli Yönleriyle Türkiye Gülleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Dergisi (E-Dergi), C. 15, S. 2: 1-26.
• ÖZKARDAŞ, Vahit, (2010), İstanbul Mezarlıklarının Peyzaj Planlama, Tasarım ve Bakım Çalışmaları Açısından İncelenmesi Karacaahmet Mezarlığı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• SEVÂDKÛHÎ, Ahmed Bâvend, (1386), “Efsâne-i Fâhte (Kûkî) der-Ferheng-i ‘Âmme”, Necvâ-yı Ferheng, Şumâre 3: 93-106.
• Tarama Sözlüğü, (1967), C. III, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TURAN, Lokman, (2017), Anlatı Denizinden Lirizm Adalarına Yolculuk Mesneviyi Gazelle Okumak, İstanbul: Kesit Yayınları.
• TURANİ, Adnan, (1975), Sanat Terimleri Sözlüğü, 3. baskı, Ankara: Toplum Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (2005), 10. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• VAHÎDİYÂN KÂMYÂR, Takî, (1389). “Kinâye, Nakkâşî-i Zebân”, Nâme-i Ferhengistân, Şumâre 8: 55-69.
• VARIŞOĞLU, Behice, (2010), “Aynî’nin III. Selim Mersiyesi’nde Göstergelerin Anlam Yönünden İncelenmesi”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 2: 317 -330.