Türkçede Aykırı Atasözleri

Yıl 2018, Sayı: 36, 29 - 40, 01.06.2018

Oğuzhan Durmuş

Öz

Atasözlerinin sahip oldukları kalıp ifadelerden dolayı yüzyıllardır değişmeden kullanılabildikleri bilinmektedir. Bunun yanında dil kullanımında sahip oldukları özel konumları nedeniyle bunların kimi zaman eleştiri, kimi zamansa sadece eğlence amacıyla değiştirilerek kullanıldıkları görülmektedir. Mevcut atasözü üzerinde çeşitli fonetik, orfografik, semantik, sentaktik vb. düzeylerde değişiklikler yapılması ile atasözlerinin mizahî bir hâle dönüştürülmesi, atasözlerinin bizatihi kendisi kadar eski olduğu düşünülebilecek bir olgudur. Her ne kadar kökeni daha eskilere dayansa da bu türün yaygınlık kazanmasında internet ve basın-yayın organlarındaki gelişmelerin etkisi büyüktür. Sıklık değeri oldukça yüksek olan bir atasözünün komik bir şekle dönüştürülmesi ile ortaya çıkan bu cümleler, aslında gündelik hayatımızda sık sık karşılaştığımız, belki de farkında olmadan kullandığımız bir türdür. Bu türün, mevcut atasözü üzerinde ses, cümle ve anlam düzeyinde çeşitli yollarla bir aykırılaştırılma sonucunda ortaya çıkması dolayısıyla Türkçede aykırı atasözü terimiyle adlandırılması uygun olacaktır. 80’li yıllardan itibaren Alman, AngloAmerikan, Macar, Rus ve Fransız aykırı atasözleri için çeşitli ölçeklerde derlemler hazırlanmış, bu derlemlerden hareketle aykırı atasözlerini konu edinen pek çok çalışma yayımlanmıştır. Aykırı atasözleri, Türkçede oldukça yaygın olarak kullanılmaktaysa da bunların sahip olduğu öneme uygun bir şekilde araştırmaya konu edinildiğini söylemek zordur. Bu atasözlerinin ilk aşamada bir araya getirilerek derlemlerinin hazırlanması, sonrasında ise bunlardan hareketle toplumumuzun folklorik, dilbilimsel, sosyolojik eğilimlerinin belirlenmesinin sosyal bilimler araştırmalarına büyük bir katkı yapacağı açıktır. Eldeki çalışma, bu olgunun Türkçedeki adlandırılmasını ve aykırı atasözlerinin durumunu tartışmaya açmayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Aykırı atasözü, atasözü bilimi, atasözü, Türkçe, halk bilimi

Anti-Proverbs in Turkish

Öz

It is known that the proverbs can be used unchanged for centuries, because of their cliche patterns. In addition, due to their special role in language use, proverbs can be changed for criticism or entertainment purposes. A variety of phonetic, orthographic, semantic, syntactic, etc. changes on the existing proverb can be observed. As a matter of fact, that the proverbs are transformed into a humor with such changes is as old as the proverbs themselves. Although such changes date back to old times, the developments in the internet and media organs have a great effect on this type to become widespread. This new type of proverbs formed by the conversion, is very frequent in our daily lives. It would be appropriate to name these “genre” or the species with the term "anti-proverb" or “unusual proverbs” in Turkish, since they appear as a result of the changes at phonetic, syntactic and semantic levels on the existing proverb. From the 80s onwards, several corpora of German, Anglo-American, Hungarian, Russian and French proverbs have been prepared in various sizes. From this review, many studies have been published on the subject of proverbs. Based on these, many studies on antiproverbs have been published. Although such proverbs are widely used in Turkish, it is difficult to say that they have been paid enough attention. It is clear that it is of great importance to bring together these proverbs so as to make a great contribution to the related research by determining the folkloric, linguistic and sociological phenomena. The present study aims to discuss this new phenomenon in Turkish and its status

Anahtar Kelimeler

Unusual proverbs, paremiology, proverb, Turkish, folklor

Kaynakça

• ALBAYRAK, N. (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• ÇEVİK, M. (2006), Basın Dilinde Atasözleri ve Deyimler (Yüksek Lisans). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• DOYLE, C. C., MİEDER, W., SHAPİRO, F. R. (Ed.). (2012), The Dictionary of Modern Proverbs. Yale University Press.
• HRİSZTOVA-HOTTHARDT, H., VARGA, M. A. (Ed.). (2014), Introduction to Paremiology. Warsaw-Berlin: De Gruyter Open.
• LİTOVKİNA, A. T., MİEDER, W. (2006), Old Proverbs Never Die, They Just Diversify: A Collection of Anti-proverbs. University of Vermont.
• MAC COİNNİGH, M. (2014), Structural Aspects of Proverbs. Içinde H. Hrisztova-Gotthardt & M. A. Varga (Ed.), Introduction to Paremiology: A Comprehensive Guide to Proverb Studies (ss. 112-132). Warsaw-Berlin: De Gruyter Open.
• MİEDER, W. (2004), Proverbs: A Handbook. Westport, Connecticut - London: Greenwood Press.
• MİEDER, W. (2008), “Proverbs Speaks Louder Than Words”. Folk Wisdom in Art, Culture, Folklore, History, Literature, and Mass Media. New York: Peter Lang.
• MİEDER, W., KİNGSBBURY, S. A. (1994), A Dictionary of Wellerisms. New York - Oxford: Oxford University Press.
• MOHAMADİ, M. K., (2015), Analyzing the Structure of Turkish, Persian and English Anti- Proverbs Based on Reznikov Model. Research Journal of English Language and Literature, 3 (3): 442-451.
• REZNİKOV, A. (2009), Old wine in new bottles: modern Russian anti-proverbs. Dept. of German and Russian, University of Vermont.
• RÖHRİCH, L., MİEDER, W. (1977), Sprichwort. Stuttgart: J. B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung.
• SUNGUR, P. (1935), Diyarbekir Halkiyatından Mani, Maya, Horyat ve Ata Sözleri. Diyarbakır: Diyarbekir Halkevi Yayını.
• http://www.cnnturk.com/fotogaleri/yasam/diger/aykiri-atasozleri?page=1 28.01.2017)
• http://www.sozcu.com.tr/2015/gunun-icinden/aykiri-atasozleri-890141/?_szc_galeri=1 tarihi: 28.01.2017)
• http://www.memurlar.net/album/8204/ (Erişim tarihi: 28.01.2017)