Kayıp “ Balbınarı Yaylası”nın Yeri ve Yayladaki Sultanın Kimliği Meselesi: Kanunî Mi, Timur Mu?

Yıl 2018, Sayı: 36, 63 - 80, 01.06.2018

İbrahim Şahin

Öz

Bu çalışmada, Evliya Çelebi’nin Aydın’dan Tire’ye geçerken bir hafta kadar konakladığı; onun Kanunî Sultan Süleyman’ın Rodos zaferi sonrası 40 gün kaldığını haber verdiği “Balbınarı Yaylası”nın yer tespiti ve yayla özelinde bir dizi mesele ele alınmıştır. Makale, yaylanın günümüzdeki yeri ve yaylaya gelen sultanın kimliği meselelerini ele alan iki temel bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın sonucunda söz konusu yaylanın merkezinin günümüzde Tire’ye bağlı Büyükkemerdere köyü olduğu tespit edilmiştir. Aydın-Tire bağlantısını kuran ve söz konusu yaylanın merkezinden geçen yol üzerinde inşa edilen kemerli taş köprülere bağlı olarak sonraki dönemlerde ortaya çıkan Büyükkemerdere ve Küçükkemerdere köy isimleri, Balbınarı Yaylası adını unutturmuştur. Ulaşılan bir diğer önemli sonuç ise, yaylaya gelen sultanın kimliği ile ilgilidir: Evliya Çelebi’nin yaylada Sultan Süleyman’ın Rodos Zaferi sonrası 40 gün kaldığı ve burada bir takım faaliyetler yaptığıyla ilgili bilgilerin tarihî bilgilerle uyuşmadığı; Çelebi’nin yayla hakkında Kanuni’ye atfederek anlattığı bilgilerin esasen Timur’la ilgili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Evliya Çelebi’nin Timur’a ait bilgileri Kanuni’ye mal ederek anlatması, E. Çelebi’nin seyahat harcamalarını devletten alan bir “memur gezgin” olmasından, bu çerçevede Timur’un özellikle Osmanlı hanedanının gözündeki yerinden Onun Osmanlı hanedanının düşmanı, Anadolu halkına zulüm etmiş biri olarak tanınması kaynaklandığı; dolayısıyla E. Çelebi’nin bazen gerçekleri gizleyerek resmî tarihçilik yapabildiği şeklinde değerlendirilebilir

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Balbınarı Yaylası, Kanuni Sultan Süleyman, Timur, mikrotoponimi, yer tespiti

The Place Of The Lost “Balbınarı Plateu” And The Issue Of The Identity Of The Sultan On The Plateau: Kanuni Or Timur?

Öz

In this study, the unknown location of "Balbınarı Plateau," and a series of issues specific to the plateau which Evliya Çelebi stayed about a week and informed that Sultan Süleyman the Magnificent had stayed for 40 days after the victory of Rhodes, will be discussed. The article consists of two basic parts that deal with the current location of the plateau and the identity of the sultan who visited the plateau. Our research shows that the center of the plateau is now Büyükkemerdere village of Tire. The villages Büyükkemerdere and Küçükkemerdere founded later and named after the arched stone bridges built on the road to Tire and to the center of the plateau, caused to forget the name of Balbınarı Plateau. Another striking result is that Sultan who stayed in the plateau was found to be Timur. In Evliya Çelebi’s words, it was Kanuni Sultan Süleyman who had stayed in the plateau for 40 days after Rhodes expedition and did some activities there. The reason behind Evliya Çelebi’s misinformation about Timur by attributing his deeds to Kanuni is that Evliya Çelebi was a "civil servant traveler," who was paid for his travel expenditures by the Ottoman State. Timur, on the other hand, was recognized as the enemy of the Ottoman dynasty and the one who persecuted Anatolian people in the eyes of the Ottoman dynasty. Evliya Çelebi is evaluated as a person who may sometimes be able to do official historiography by hiding the facts

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi Travel Book, Balbınarı Plateau, Kanuni Sultan Süleyman, Timur, microtoponymi, locating

Kaynakça

• AKA, İsmail (2000), Timur ve Devleti, Ankara: TTK.
• AKA, İsmail (1994), “Timur’un Tire’ye Gelişi İle İlgili Bir Kitabe”, Türk Kültüründe Tire, Ankara 1994: 21-24.
• DOUKAS, Mikhael (2008), Tarih (1326-1462) Anadolu ve Rumeli, (Çev. Bilge UMAR) İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (2004), “Kanunî Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi Ruznamesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XIX, S. 1: 55-71.
• EVLİYA ÇELEBİ (2005), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 306, Süleymaniye Kütüphanesi Pertev Paşa, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Beşir Ağa 452 Numaralı Yazmaların Mukayeseli Transkripsiyonu-Dizini. 9. Kitap, (Yay. Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Karaman-Robert Dankoff), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hafız Kadrî (H.1330), “Şahane Bir Fıkra-yı Tarihiyye ve Edebiyye”, Tarih-i Osman-ı Encümeni, Beşinci Sene, Ağustos, Nu. 27: 127-128.
• PARLATIR, İsmail (2014), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• İBNİ ARABŞAH, (2012), Acâibu’l Makdûr (Bozkırdan Gelen Bela), (Arapçadan çeviren ve notlarla yayına hazırlayan Ahsen Batur), İstanbul: Selenge.
• Nizamiddin ŞAMÎ, (1996), Zafername, Taşkent: “Özbekistan” neşriati.
• ŞAHİN, İbrahim 2013), “Evliya Çelebi’nin İzmir İl Sınırları İçinde Kullandığı Güzergâh ve Seyahatnâme’de Buna Dair Sorunlar”, Kent ve Seyyah: Evliya Çelebi’nin Gözüyle İzmir ve Çevresi-III (Editör Metin Ekici-Turan Gökçe), İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları: 80-135.
• ŞAHİN, İbrahim 2016), Adbilim, Ankara: Pegem Akademi.
• Şerefüddin Ali YEZDÎ, (2013), Emîr Timur -Zafernâme- (Yay. Haz. Ahsen Batur), İstanbul: Selenge Yayınları.
• TOPRAKLI, Ramazan (20015), “Göller Bölgesi'nin Tarihi Coğrafyası: 1402 Ankara Savaşı Sonrası Timur'un Yol Güzegâhı”, Cappadocia Journal Of History And Social Sciences, Sayı 4: 181-188.