Türkçe Belirteçleştiricilerin Söylem Rolleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Sayı: 37, 91 - 97, 01.01.2019

Duygu Özge Gürkan

Öz

Türkçede belirteç işlevli bağımlı cümleler, biçimbilgisel açıdan, başta ulaçlar olmak üzere çeşitli durum ekleri, ilgeçler veya sözdizimsel araçların bir araya gelmesiyle oluşturulur. Söz konusu belirteçleştiriciler yardımıyla ortaya çıkan bu bağımlı cümle tipleri genel olarak üst cümlede niteleme ilişkisi kurarak belirteç işlevi görürler. Bununla beraber, Türkçede bağlayıcı olarak da görev yapan bu yapılar, metinlerin kuruluşuna da hizmet ederler. Sözdizimsel bakımdan bir üst cümleye bağlanan belirteç işlevli bağımlı cümle tipleri, anlambilimsel bakımdan farklı ilişkileri yansıtır ve böylece kendilerinin bağımlı oldukları üst cümlenin içeriğini belirli açılardan değiştirirler. Örneğin, ulaçlar, metin içerisinde, söylem bağlayıcısı olabildikleri gibi bir yüklemin tamlayanı, belirteci veya yükleme dahil bir öge gibi de davranabilirler. Burada, bu farklı rolleri ayırt etmek amacıyla, söz konusu çalışma için seçilen - y Arak, -ken gibi bazı ulaçların ve kimi kalıplaşmış çekimli eylem biçimlerinin yardımıyla Türkçe belirteçleştiriciler, sözdizimsel düzleme de dayanarak söylem rollerine göre incelenmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

söylem rolleri, belirteçleştirici, ulaç, Türkçe

AN ANALYSIS ABOUT THE DISCOURSE ROLES OF THE ADVERBIALISERS IN TURKISH

Öz

The subordinated clauses with adverbial function in Turkish, in terms of morphological, comprise of various case suffixes, particles or syntactic instruments and especially converbs. These type of subordinate clauses establishing a modification relationship in superordinate clause which appear by the help of aforesaid adverbialisers generally act as adverb. In addition, these structures which function as conjunctive serve for the constituting texts. The types of subordinated clauses with adverbial function which connected superordinate clauses from this point of syntactic represent different relationship from this point of semantic and thus alter the content of the superodinate clauses, from various aspects. For instance, in text, converbs can be discourse connectives, and they can also act as determinant or adverb of a predicate or an element inclusive to a predicate. Hereby, on the purpose of distinguishing these different roles, by the help of the converbs as - y ArAk, -ken and some finite cliched verb forms, selected for this study, Turkish adverbialisers are tried to examine about the discourse roles also in syntactic platform

Anahtar Kelimeler

discourse roles, adverbialiser, converb, Turkish

Kaynakça

• ACAR, Ahmet Faruk, (2014), Discovering the Discourse Role of Converbs in Turkish Discourse. Master thesis. Ankara: ODTÜ.
• AYDEMİR, İbrahim Ahmet, (2009), Konverbien im Tuwinischen. Eine Untersuchung unter Berücksichtigung des Altai-Dialekts. Wiesbaden: Harrassowitz.
• ERKMAN AKERSON, Fatma, (1999), “-ErEK” niteleme yan tümcesi yönetebilir mi?”, XIII. Dilbilim Kurultay Bildirileri, (Ed. S. Özsoy), İstanbul: Boğaziçi University, 13-15 Mayıs 1999: 47-54.
• GÖKSEL, Aslı ve Celia KERSLAKE, (2005), Turkish. A Comprehensive Grammar, London and Newyork: Routledge.
• GÜRKAN, Duygu Özge, (2016), Türkçede Belirteç İşlevli Bağımlı Cümleler, Ankara: Grafiker.
• JOHANSON, Lars ve Éva Á. Csató, (1992/93), “On Gerundial Syntax in Turkic”, Acta Oriantalia Hungarica, 46/2-3: 133-141.
• KORNFİLT, Jaklin, (1997), Turkish, London and New York: Routledge.
• KONONOV, Andrei Nikolayeviç (1956), Grammatika sovremennogo tureckogo literaturnogo jazyka [Grammar of Contemporary Literary Turkish], Moskva, Leningrad: Nauka.
• ÖZKAN, Bülent, (2010), Türkiye Türkçesinde İkili Tekrarlar -Derlem Tabanlı Bir Uygulama-, Adana: Çukurova University.
• SWİFT, Lloyd B., (1963), A Reference Grammar of Modern Turkish, Bloomington: Indiana University.