Tarih Manzumeleri Üzerinden II. Mahmut Devrine Bakış

Yıl 2019, Sayı: 37, 167 - 190, 01.01.2019

Özge Öztekin

Öz

Osmanlı kültür tarihi araştırmalarında yazılı kültür verisi olarak divanlar ve özellikle tarih manzumeleri, klasik manada taşıdıkları edebî değer ile birlikte alanlararası çoğul okumalara da açıktırlar. Bu düşünceden hareketle, şiir-tarih-bellek bağlamında II. Mahmut dönemini 1808-1839 aralığında yazılmış divanlardaki tarih manzumeleri üzerinden okuyarak şiire hangi tarihi unsurların yansıdığını ve/veya yansımadığını belirledik. Elde ettiğimiz verileri -önce tarihi kaynaklardan okuyup kontrol ederek- madde başları hâlinde kronolojik sırayla düzenledik. Her madde başının altına ilgili şiir örneğini koyduk. Son aşamada da tespitten yoruma giderek hem II. Mahmut dönemi, hem dönemin klasik şiiri, hem de ‘şiir üzerinden tarih okumaları yapılabilir mi’ sorgusu bağlamında olabildiğince ayrıntılı değerlendirmeye çalıştık

Anahtar Kelimeler

19. yüzyıl, II. Mahmut dönemi, tarih, şiir

Reading Historical Events of Mahmut II Period Through Poetry

Öz

In the researches of Ottoman culture and history, along with their classical literary value they carry, The “divans” a form of poetry in Ottoman Era as written cultural data and especially historical poems embedded in them are open to interdisciplinary interpretations. With this thought in mind, we read the events of Mahmut II Period through historical poems in the divans of the time. We have determined which historical elements are reflected or not in the verse in terms of poetry-history-relation. . First, we checked historical sources. Secondly, we put them in a chronological order in the Hijri calendar. We classified historical poems accordingly. In conclusion, we tried to explore the poetry of the period and the concurrent historical events in the reign of Mahmut II Period combining in-text proofs with the interpretation

Anahtar Kelimeler

19th century, Mahmut II period, history, poetry

Kaynakça

• AKKUŞ, Yasemin, (2010), Benderli Casari’nin Divanı ve Divançesi (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Marmara Üniversitesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi].
• ALPARSLAN, Ali, (1999), “Mahmud II – Hattatlığı”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, II, İstanbul: YKY, 62.
• ALPAYDIN, Bilal, (2007), Refî-i Kâlâyî Divanı (İnceleme-Metin), İstanbul: İstanbul Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• ARSLAN, Mehmet, (2002), Şeref Hanım Divanı, İstanbul: Kitabevi.
• ARSLAN, Mehmet, (2003), Leylâ Hanım Divanı, İstanbul: Kitabevi.
• ARSLAN, Mehmet, (2004), Aynî Divanı, İstanbul: Kitabevi.
• ARSLAN, Mehmet, (2009), Zîver Paşa Dîvân ve Münşe’ât, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• AYDIN, Abdullah, (2009), Hanyalı Nuri Osman ve Divan’ı, Ankara: Gazi Üniversitesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi].
• BATĞI, Özlem, (2012), Nu’man Mâhir Divanı, Ankara: Gazi Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• BERKES, Niyazi, (1975), Türk Düşününde Batı Sorunu, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• BEYDİLLİ, Kemal, (2003), “Mahmud II”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27, Ankara: TDV Yayınları, 352-357.
• BEYHAN, Mehmet Ali, (2007), Saray Günlüğü (1802-1809), İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Ferda, (2006), Enderunlu Ferîd İbrâhîm Divanı’nın Metni ve İncelenmesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• ERDOĞAN, Mehtap, (2007), Fatin Divanı, İstanbul: Kitabevi.
• GÜREL, Rahşan, (t.y), Enderunlu Vâsıf Divanı, İstanbul: Kitabevi.
• İNALCIK, Halil, (1993), “Osmanlılarda Batı’dan Kültür Aktarması Üzerine”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayınları, 425-430.
• KARABUÇAK, Kemal, (2007), Sürûrî-i Müverrih’in Manzum Tarihleri (İnceleme - Transkripsiyonlu Metin s. 51-150, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• KARAKOYUN, Engin, (2007), Zaik Divanı (Metin: 1b-65a), Konya: Selçuk Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• KARAL, Enver Ziya, (2007), Osmanlı Tarihi – Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789 – 1856), V. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KILIÇ, Esra, (2014), Divan-ı Galib Zühdî (İnceleme-Metin), İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• KUNT, Metin – Sina AKŞİN – Suraiya FAROQHI – Zafer TOPRAK – Hüseyin G. YURTAYDIN – Ayla ÖDEKAN, (1988), Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti (1600-1908), İstanbul: Cem Yayınevi.
• MARDİN, Şeref, (1991), Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• NUTKU, Özdemir, (1983), II. Mahmut Döneminde Düzenlenen Önemli Şenlikler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ORTAYLI, İlber, (2005), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZCAN, Abdülkadir, (1991), “II. Mahmud’un Memleket Gezileri”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 361-378.
• ÖNAL, Sevda, (2010), Hâtif Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı (İnceleme – Karşılaştırmalı Metin), Erzurum: Atatürk Üniversitesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi].
• ÖZTEKİN, Özge, (2016), XIX. Yüzyılda İstanbul: Kent Mimarisini Şiir Üzerinden Okumak, Ankara: Ürün Yayınları.
• ÖZTUNA, Yılmaz, (1989), II. Mahmut, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SAKAOĞLU, Necdet, (1994), “Mahmud II”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, V, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 253-260.
• SAKAOĞLU, Necdet, (1999), “Mahmud II”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, II, İstanbul: YKY, 57-62.
• SERTOĞLU, Midhat (1986), Osmanlı Tarih Lûgatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ŞAHİN, Ebubekir S., (2004), Keçecizade İzzet Molla’nın Divanları: Bahar-ı Efkar ve Hazan-ı Asar, Ankara: Ankara Üniversitesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi].
• ULUÇAY, M. Çağatay, (1980), Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• USLU, Ahmet, (2007), Sürûrî-i Müverrih’in Manzum Tarihleri (İnceleme - Transkripsiyonlu Metin s. 151-250), Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• USLU, Şenay, (2008), Sürûrî-i Müverrih’in Manzum Tarihleri (İnceleme - Transkripsiyonlu Metin s. 1-50), Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• ÜNSEL, Yücel, (1968), Sultan Mahmut II Devrinde Okçuluk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• YENİŞEHİRLİOĞLU, Filiz, (2011), “Osmanlı Kültür Tarihi Araştırmaları ve Öneriler”, Tarih Okulu, XI, 7-11.
• YILDIZ, Serhat, (2002), Sermed Divanı (İnceleme-Metin), Ankara: Hacettepe Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• YILDIZ, Ahmet Hamit, (2003), Leskofçalı Galip: Hayatı, Dönemi, Sanatı, Divanı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• YILMAZER, Ziya, (1995), “Es’ad Efendi, Sahaflar Şeyhizâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11, İstanbul: TDV Yayınları, 341-345.
• Enderunlu Fâzıl Divanı (EFD t.y), http://kutuphane.ttk.gov.tr/opac/resource?id=243988. [Son erişim tarihi: 12 Mart 2016]
• Şeyhülislam Ârif Hikmet Divanı (ŞAHD t.y), http://acikerisim.tbmm.gov.tr:8080/xmlui/handle/11543/1147. [Son erişim tarihi: 21 Şubat 2016]
• Pertev Paşa Divanı (PPD 1256), http://acikerisim.tbmm.gov.tr:8080/xmlui/handle/11543/1/browse?value=Pertev+Pa%C5%9Fa&ty pe=author. [Son erişim tarihi: 21 Şubat 2016]