On the Words Alt ~ Aşağı ~ Ast

Yıl 2020, Sayı: 39, 59 - 70, 12.05.2020

Arzu Yıkılmaz

Öz

The relationship between language and writing is quite new. It is important to understand the earliest sound or form that was transformed into writing rather than a first, original, and root sound or form in the true sense from the first sound, original sound, root sound and first form, original form, root form terms that are mentioned in linguistics. A root, which is considered as the first form, consists of structures that remain from the times languages and language families formed, and is often monosyllabic in all languages. Word roots are indicated in language dictionaries as branch forms that express the regional adaptations between ancient accents. These are called rooth etymons or rooth allomorphes. This paper attempts to reveal how the al-t ~ aş-ak-ı ~ as-t rooth allomorphes are used with branch forms such as alt ~ atla- ~ alçak ~ aşağı ~ ast ~ esirgemek ~ astar in the light of neighboring information.

Anahtar Kelimeler

etymology, semantic, alt, aşağı, ast

Alt ~ Aşağı ~ Ast Sözlerine Dâir

Öz

Dil ile yazı ilişkisi oldukça yenidir. Dil biliminde bahsedilen ilk ses, aslî ses, kök ses ile ilk biçim, aslî biçim, kök biçim terimlerinden, gerçek anlamda bir ilk, aslî ve kök ses veya biçim’i değil, yazıya geçirilmiş en eski ses veya biçimi anlamak gerekmektedir. İlk biçim olarak düşünülen bir kök, dil ve dil ailelerinin oluşma zamanlarından kalmış olan ve bütün dillerde çoklukla tek heceli olan yapılardır. Söz kökleri, dillerin sözlüklerinde, eski şiveler arası bölgesel alıntıları ifade eden dal biçimleri ile gösterilirler. Bunlara kardeş kökler (rooth etymons, rooth allomorphes) denir. Bu yazıda konu edilen al-t ~ aş-ak-ı ~ as-t kardeş köklerin, alt ~ atla- ~ alçak ~ aşağı ~ ast ~ esirgemek ~ astar gibi dal biçimleriyle komşu bilgilerin ışığında nasıl kullanıldıkları ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

kökenbilgisi, anlambilgisi, alt, aşağı, ast

Kaynakça

• ARAT, R. Rahmetî, (1979), Kutadgu Bilig III- İndeks, İstanbul: TKAE.
• ARAT, R. Rahmetî, (1991), Kutadgu Bilig I- Metin, Ankara: TDK: 458.
• ARAT, R. Rahmetî, (1998), Kutadgu Bilig - Çeviri, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• BAYRAM, Bülent, (2007), Çuvaş Türkçesi- Türkiye Türkçesi Sözlük, Konya: Dizgi Ofset.
• BANG, W., Arat, R. Rahmetî, (1936), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul.
• CAFEROĞLU, Ahmet, (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK.
• CLAUSON, Sir Gerard, (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford.
• DANKOFF, R., Kelly, J., (1982), Compendium of The Turkic Dialects, Harward.
• DEHHUDA, Ali Ekber, (1391), Lugat-ı Dehhuda, Isfahan.
• Dilbilim Sözlüğü, (2011), K. İmer, A. Kocaman, S. Özsoy, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• DOERFER, Gerard, (1984), “The Problem of rhotacism / zetacism”, CAJ, 28: 34-42.
• ECKMANN, János, (1966), Chagatay Manual, Bloomington.
• ERGİN, Muharrem, (2009), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• GABAİN, A.V., (1995), Eski Türkçenin Grameri, (Çev.Mehmet Akalın), Ankara: TDK.
• GÜLENSOY, Tuncer, (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: TDK.
• GÜRSOY, E. Naskali, Duranlı, M., (1999), Altayca-Türkçe Sözlük, Ankara: TDK.
• KARAAĞAÇ, Günay, (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara: TDK.
• KARAAĞAÇ, Günay, (2011), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK.
• KARAAĞAÇ, Günay, (2017), “Eski Türkçede “-ş/-ş- -l/-l- > y” Nöbetleşmeli Kök Alomorfları” Türkçe Üzerine Yazılar (Haz. Dr. Ahmet Turan Türk), Ankara: Akçağ.
• LESSİNG, Ferdinand D., (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük, (Çeviren: Günay Karaağaç). Ankara: TDK.
• MOEİN, F., (1291), Ferheng-i Farsî, Tahran.
• NECİPOVİÇ, E. Necip, (1995), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü (Çev. İklik Kurban), Ankara.
• ORKUN, H. Namık, (1994), Eski Türk Yazıtları, Ankara: TDK:529.
• ÖLMEZ, Mehmet, (2007), Tuvacanın Sözvarlığı, Eski Türkçe ve Moğolca Denkleriyle (VdSUA), Wiesbaden.
• ÖZTOPÇU, Kurtuluş, (2002), Kitâb Fî ‘İlm An-Nuşşâb, İstanbul: TDAD: 34.
• RÄSÄNEN, Matti, (1969), Versuch Eines Etymologi Schen Wörterbuchs Der Turksprachen, Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• RÓNA-TAS, A., (1986), “Some Problems of Ancient Turkic”, Acta Orientalis Havniae XXXII, 1970: 209-229, (Centralinstitut for Nordisk Asienforskning), Language and History, Szeged 1986: 6-26.
• RÖHRBORN, Klaus, (1977), Uigurisches Wörterbuch, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• SİNOR, Denis, (1975), “The Present State of Uralic and Altaic Comparative Studies”,1975: 117-146, (Essays in Comparative Altaic Linguistics, Indiana 1990).
• SİNOR, Denis, (1976), “The *-t *-d local suffbc in Uralic and Altaic”, Hungaro-Turcica Studies in Honour of Julius Nemeth. Budapest.
• ŞÇERBAK, A. M., (1987), “Zetasizm-Rotasizm Meselesi ve Türkçe ile Moğolca Arasındaki Münasebetlere Dair Bazı Düşünceler”, TDAY Belleten, Ankara:.
• SLEPTSOV, P.A., (1972), Yakutsko-Russkiy Slovar’, Moskov.
• TEKİN, Talat, (2000), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: TDAD.
• TİETZE, Andreas, (2016), Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, Ankara: TÜBA.
• Türkçe Sözlük (2015), Ankara: TDK.
• VASİLEV, Yuriy, (1995), Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük, Ankara: TDK.
• YUDAHİN, K.K., (1994), Kırgız Sözlüğü, (Çev. A. TAYMAS), (3. Baskı), Ankara: TDK.
• YUNUSOĞLU, K. Mağfiret, (2012). Uygurca-Çince İdikut Sözlüğü, İstanbul: TDK.
• ONLİNE KAYNAKLAR
• https://babel.ucsc.edu/~hank/mrg.readings/Siddiqi_Ch3.pdf 18.42 20.04.2020
• books.google.com.tr › books Paul Georg Meyer - 2005 English language
• https://youtu.be/veuHlHxt8P4