Literature In Captivity and A Turkish Newspaper In The Burma Thayetmyo Prison Camp: İravadi

Yıl 2020, Sayı: 39, 121 - 145, 12.05.2020

Genç Osman Geçer

Öz

World War I has been one of the most devastating battles in human history. There are many visible and invisible faces of this war, which adversely affects the whole world in various ways. Some of the most important fronts of the war took place in the Ottoman Turkish homeland itself or within its borders. During World War I, the Turkish army had to fight on many fronts, including Asia, Europe and the Arabian Peninsula. These include Çanakkale, Caucasus, Sinai-Palestine and Syria, Iraq, Galicia, Romania, Macedonia, Hejaz-Yemen, Libya and Iran. Despite the negative conditions of climate and geography on all these fronts, the Turkish soldier wrote epics in order to protect his homeland and showed the courage of Mehmetçik (Ottoman soldier) to the whole world. But there was also captivity on the other side of the courage face of war. Despite their courage, the Turkish soldier also met the destructive face of captivity. On the fronts where relentless clashes took place, there were those Mehmetçiks who were captured by British, French, Romanians, Italians and Russians. These countries took the prisoners to the camps they prepared in various places. One of the places where the Turks were taken prisoner to the British was the British prison camps in India and Burma. Burma-Thayetmyo Prison Camp had a prominent feature in terms of the activities of the prisoners here. The Turks in the camp tried to relieve the pain of captivity and stay away from the country by engaging in different activities. The most striking of these was a newspaper called Irawadi, which was reproduced by handwriting on carbon paper. In this newspaper published in Thayetmyo Prison Camp, the inhabitants of the camp published poems, souvenirs, educational instructors and thus learned to endure the pain of longing, expatriate and captivity with the literature they created in captivity. This study deals with the Irawadi newspaper published under very difficult conditions in Thayetmyo Prison Camp and the literary activity around it.

Anahtar Kelimeler

Burma (Myanmar), Thayetmyo Prison Camp, Irawadi newspaper, literature in captivity

Esarette Edebiyat ve Burma Thayetmyo Esir Kampında Türkçe Bir Gazete: İravadi

Öz

I. Dünya Savaşı, insanlık tarihinin en yıkıcı savaşlarından birisi olmuştur. Neredeyse bütün dünyayı, çeşitli şekillerde olmakla birlikte, olumsuz etkileyen bu savaşın görünen ve görünmeyen pek çok yüzü vardır. Savaşın en önemli cephelerinden bazıları Osmanlı Türk vatanının bizzat içinde veya sınırlarında cereyan etmiştir. I. Dünya Savaşı’nda Türk ordusu Asya, Avrupa ve Arap Yarımadası da dâhil olmak üzere pek çok cephede savaşmak zorunda kalmıştır. Bunlar arasında Çanakkale, Kafkas, Sina-Filistin ve Suriye, Irak, Galiçya, Romanya, Makedonya, Hicaz-Yemen, Libya ve İran cephelerini saymak mümkündür. Türk askeri, bütün bu cephelerde iklim ve coğrafyanın olumsuz şartlarına rağmen vatan topraklarını korumak için adeta destan yazmış ve Mehmetçiğin cesaretini bütün dünyaya göstermiştir. Ancak savaşın cesaret yüzünün diğer tarafında esaret de vardır. Türk askeri, adları sayılan bu cephelerde cesaretine rağmen esaretin yıkıcı yüzüyle de karşılaşmıştır. Amansız çatışmaların yaşandığı cephelerde Mehmetçiklerden İngilizlere, Fransızlara, Romenlere, İtalyanlara ve Ruslara esir düşenler olmuştur. Bu ülkeler, esirleri çeşitli yerlerde hazırladıkları kamplara götürmüşlerdir. İngilizlere esir düşen Türklerin götürüldükleri yerlerden biri de Hindistan ve Burma’daki İngiliz esir kamplarıdır. Burma-Thayetmyo Esir Kampı buradaki esirlerin faaliyetleri bakımından öne çıkan bir özelliğe sahiptir. Kamptaki Türkler, esaretin ve vatandan uzak kalmanın acısını dindirmek için çeşitli işlerle uğraşmışlardır. Bunların en dikkat çekici olanı karbon kâğıda elle yazılmak suretiyle çoğaltılarak çıkarılan İravadi adlı bir gazetedir. Thayetmyo Esir Kampı’nda çıkarılan bu gazetede esirler şiir, hatıra, eğitici öğretici yazılar yayınlamışlar ve böylece esarette yarattıkları edebiyatla hasret, gurbet ve esaretin acısına katlanmayı öğrenmişlerdir. Bu çalışma, Thayetmyo Esir Kampı’nda çok zor şartlar altında çıkarılan İravadi gazetesi ve bu gazete etrafında oluşturulan edebiyat faaliyetiyle ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

Burma (Myanmar), Thayetmyo Esir Kampı, İravadi gazetesi, esarette edebiyat

Kaynakça

• ALAN, Selami (2016), “Esaretten Edebiyata Yansımalar”, Uluslararası Savaş ve Edebiyat Sempozyum Bildirileri Cilt: 2, (Ed: Yılmaz Daşçıoğlu), Sakarya Üniversitesi Yayınları, s. 344-357.
• ARIKAN, Mustafa (2016), “Rifat Rami (Arıcan) ve Esaret Dönemi Şiirleri”, SUTAD, Bahar 2016; (39): 101-145.
• ENGİNÜN, İnci (2013), “Hüma Hatun’un Kızları”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 3 Orhun Yazıtlarından Bugünkü Türk Dünyasına, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ENGİNÜN, İnci (2013), “Vetluga Irmağı”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 3 Orhun Yazıtlarından Bugünkü Türk Dünyasına, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• “Esarette Gençler…”, Şebab, 3 Eylül 1336/3 Eylül 1920, S. 7: 188-190.
• GEÇER, Genç Osman (2017), “Çanakkale Savaşı’nın Görünmeyen Yüzü Esarette Edebiyat ve Kahire Turra Kampı’nda Çıkarılan Bir Gazete: Kafes”, Yüzüncü Yılında Çanakkale Savaşları Uluslararası Kongresi, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Harp Mecmuası, Yıl: 2, S. 16, Şubat 1332/Şubat 1917.
• HİÇYILMAZ, Ergun, “Mülazım Gani Efendi’nin Anıları, Hindiçin’de Esir Türkler”, Yeniyüzyıl, 31 Aralık 1996.
• KERMAN, Zeynep (1998), “Tanzimat Devri Türk Edebiyatında “Esaret Temi” ve Sergüzeşt Romanı”, Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• OKAY, M. Orhan (2016), “Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı”, Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• RAVİSHANKAR, V. Chinya, (2018), Sons of Sarasvati: Late Exemplars of the İndian Intellectual Tradition, USA-New York: State University of New York Press, Albany.
• Reports On British Prison-Camps In India And Burma-Visited By The International Red Cross Committee In February, March And April, 1917, New York George H. Doran Company, MCMXVIII (1918)
• TAŞKIRAN, Cemalettin, (2011), Ana Ben Ölmedim I. Dünya Savaşı’nda Türk Esirleri, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Taşköprülü Mehmet Efendi, (2015), Irak Cephesi’nden Burma’ya Savaşın ve Esaretin Günlüğü, (haz. Mesut Uyar-Ahmet Özcan), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.