Türk Destanlarında Merkez Kahramanın Kutsal ve Dinî Değerlere Yaklaşımı Üzerine Tespitler

Yıl 2019, Sayı: 38, 223 - 230, 31.12.2019

Zehra Duran

Öz

Kültürel belleğimizin en zengin ürünleri olan destanlar, Türk milletinin tarihte bıraktığı izleri her yönüyle ihtiva eder. Öyle ki sosyal, kültürel, iktisadî ve dinî hayata dair pek çok veriyi destanlarımızda bulmak mümkündür. Bu veriler, binlerce yıllık kadim bir geleneğe sahip olan milletimizin, tarihi süreçte birbirinden çok farklı coğrafyalarda yaşadığı değişim ve gelişimin izlenmesine ışık tutar. Türk devlet geleneğinde, yönetici-halk ilişkisinin dayandığı sağlam temellerde bilhassa manevi değerler ve kutsallara gösterilen hassasiyet büyük önem taşır. Bu hassasiyeti destanlarımızda da en çarpıcı haliyle görmek mümkündür. Çalışmamızda farklı dönem ve şartlara ait Türk destanlarından hareketle merkez kahramanın/devlet adamının kutsallara ve dinî değerlere yaklaşımı, mukayeseli olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk destanları, kahraman, yönetici, din, kutsal değerler

Determination On The Approach Of Central Hero In The Turkish Epic To The Sacred And Religious Values

Öz

Epics, the richest products of our cultural memory, involve every aspect of the traces left by the Turkish nation in history. It is possible to find many data about social, cultural, economic and religious life in our epics. These data shed light on monitoring the change and development of our nation, which has an archaic tradition of thousands of years, in many different geographies in the historical process. In the Turkish state tradition, on the solid foundations on which the executive-public relations are based, especially the sensitivity to spiritual values and sanctus has great importance. It is possible to see this sensitivity in the most striking form in our epics. In our study, based on the Turkish epics of different periods and conditions, the approach of the central hero / statesman to the saints and religious values will be examined comparatively.

Anahtar Kelimeler

Turkish epics, hero, administrator, religion, sacred values

Kaynakça

• ARAT, Reşid Rahmeti, (1987), Makaleler, (Hazırlayan: Osman Fikri Sertkaya), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• BANG, W, R. Rahmeti, (1936), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• BEŞİRLİ, Hayati, (2011), “Türk Kültüründe Güç, İktidar, İtaat ve Sadakatin Yemek Sembolizmi Esasında Değerlendirilmesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58: 139-151.
• DAVLETOV, Timur, (2008), Han Mirgen Hakas Türklerinin Alplık Destanı, Ankara: Türksoy Yayınları.
• DAVLETOV, Timur, (2019), “Hakasya ile Türkiye Arasında Sosyo-Kültürel Devamlılık Unsuru Olarak Şamanlık” (Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DİLEK, İbrahim, (2002), Altay Destanları-I, Ankara: TDK Yayınları.
• DURAN, Zehra Görkem, (2013), “Türk Destanlarında Yöneticiler”, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• KAŞIKÇI, Osman, (2002), “Eski Türklerde Devlet Başkanlığı- Hakanlık”, Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, II: 888- 893.
• KOCA, Salim, (2003), Türk Kültürünün Temelleri II, Ankara: Kültür Yayınları.
• NASKALİ-GÜRSOY, Emine, (1999), Altay Destanı: Maaday Kara, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ÖZKAN, İsa, (1989), Abdurrahman Han Destanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÖZKAN, İsa, (1995), “Manas Destanında İslami Unsurlar”, Manas Destanı ve Etkileri Uluslararası Bilgi Şöleni, 21-23 Haziran 1995, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 193-200.
• TOGAN, A. Zeki Velidi, (1982), Oğuz Kağan Destanı, Reşideddin Oğuznâmesi Tercüme ve Tahlili, İstanbul: Enderun Yayınları.
• TURAN, Fatma Ahsen, (2015), “Eski Türklerde Tek Tanrı İnancı”, Türk Mitolojisine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları: 33-46.
• TUTAR, Âdem, (2002), “İslam Öncesi Türk Devlet Geleneğinde Adalet Anlayışı”, Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, II: 868-873.
• YILDIRIM, Dursun, (2015), “Köktürk Çağında Tanrı mı Tanrılar mı Vardı?”, Türk Mitolojisine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları: 19-32.
• YILDIZ, Naciye, (1995), Manas Destanı, ( W. RADLOFF ) ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit ve Tahliller, Ankara: TDK Yayınları.
• YOLDAŞ OĞLU, Fazıl, (2000), Alpamış Destanı, (Çeviren: Aysu Şimşek-Canpolat, Aynur Öz), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.