AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE HAYVAN YAVRU ADLARI

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 44, 111 - 119, 27.12.2022

Saffet Alp Yılmaz

Öz

Öz: Dil ve toplum birbirinden bağımsız düşünülemeyen, biri olmadan diğeri açıklanamayan iç içe geçmiş iki kavramdır. Toplumların gelişim süreçlerinde av-avcı ve yetiştirici-evcil hayvan ilişkisi, içinde bulunduğu kültürü ve dolayısıyla kültürün taşıyıcısı olan dili etkilemiştir. Böylece hayvanlarla ilgili pek çok soyut veya somut unsur, kültürün aktarıcısı olan dili de şekillendirmiştir. Bu nedenle Türk kültüründe çeşitli hayvanlar ve hayvan adları önemli roller üstlenmiş; toplumun iktisadi ve sosyal olarak gelişimine katkı sunmuştur. Sibirya’dan Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada yaşayan Türkler, hayvanlara çeşitli ölçütlere göre adlar vermiştir. Özellikle de koyun, keçi, sığır gibi hayvanların cinsiyetleri, yaşları, renkleri, taşıdıkları lekeler, işaretler, doğum dönemleri gibi unsurlar hayvanların sınıflandırılmasında önemli birer ölçüt olmuştur. Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesinde yer alan yavru adları incelenerek Anadolu ağızları ve Eski Türkçe ile karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, Hayvan Adları, Türk Kültürü.

Kaynakça

• ADİL → Orucov, Ə. (2006). Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti, Cilt: I-IV. Bakı: Şərq- Qərb.
• Ağca, F. (2019). Uygur Harfli Oğuz Kağan Destanı (Metin-Aktarma-Notlar-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Axundov, A. (2007). Azərbaycan Dilinin Dialektoloji Lüğəti. Bakı: Şərq-Qərb.
• Aydın, E. (2016). Eski Türk Yazıtlarında Bitkiler ve Hayvanlar. Türk Kültürü. 2016(1), 1-51.
• Bayrak, S. (2020). Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine. Türkiyat Mecmuası, 30(2), 395-409.
• Buran, A., Alkaya, E. ve Yalçın, S. K. (2015). Çağdaş Türk yazı dilleri 1, güney batı / Oğuz grubu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteen-Century Turkish. Oxford: Clarenon Press.
• Çınar, A. (2004). Muğla İli Ağzı Sözlüğü. Muğla: Birleşik Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
• DLT → Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Kâşgarlı Mahmud-Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş- Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DS → (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülseren, C. (2000). Malatya İli Ağızları, İnceleme - Metinler - Sözlük ve Dizinler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülsevin, G. (2002). Uşak İli Ağızları, Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karakuş, İ. (1997). Türkçe Ad Bilim (Onomastik)’de Hayvan Adları. Erdem/Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 9(27), 1143-1152.
• Quliyev, Ə. ve Əliyeva, N. (2017). Naxçıvan Dialekt və Şivələrinin Lüğəti. Naxçıvan: Əcəmi.
• Öztürk, E. (2017). Eski Anadolu Türkçesi El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tor, G. (2011). Anadolu Ağızlarında Yavru Adları. 38. ICANAS içinde (C. IV; 1749-1829. ss.). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• TS → (1995). Tarama Sözlüğü I-VI. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Steingass, F. (1963). A Comprehensive Persian-English Dictionary: Including the Arabic Words and Phrases to be Met with in Persian Literature. London: Routledge & K. Paul.
• Yılmaz, S. (2018). Türk Runik Harfli Metinlerde Siyasi Terimler. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kaynak Kişi: Şerife YILMAZ, 1950, Derleme Yeri: Afyonkarahisar/ Emirdağ, Derleme Tarihi: 27.06.2022.