NASREDDİN HOCA FIKRALARINDA CİMRİLİK ALGISI

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 44, 121 - 134, 27.12.2022

Kadriye Türkan

Öz

Toplum tarafından hoş karşılanmayan ve sevilmeyen bir kişilik özelliği olarak cimrilik, sözlü nesir anlatılardan fıkranın kısa ve yoğun anlatı dinamiği içerisinde mizahi dille ele alınır. Bu çerçevede sınırları aşan tanınırlığı ile Türk kültür tarihinin efsanevi figürü ve fıkra tipi Nasreddin Hoca, güldürürken düşündüren zaman zaman kara mizah ürünü fıkralarıyla toplumsal sorunlara parmak basan önemli bir halk bilgesidir. Nasreddin Hoca fıkralarında toplumu ilgilendiren hemen her konu ve karakter fıkranın tezadı ön plana çıkaran yapısı, tez ve antitez birlikteliği ile yansıtılır. Bu bağlamda Hoca’nın sevmediği karakter özelliklerinden biri olarak cimriler de onun fıkralarında çeşitli vesilelerle anılır ve Nasreddin Hoca’nın eleştirel dilinden payına düşeni alır.
Çalışmada, Nasreddin Hoca fıkraları cimri, hasis ve pinti kelimeleri dikkate alınarak gözden geçirilmiş, cimrilik konulu fıkralar ele alınarak incelenmiş ve verdiği mesajlar üzerinden ilgili metinlere yer verilmek suretiyle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkra, Nasreddin Hoca, cimrilik, cimri, mizah.

Kaynakça

• Arslan, M. ve Paçacıoğlu, B. (1996). Letâ’if-i Hoca Nasreddin. Sivas: Dilek Ofset Matbaacılık.
• Çatak, A. (2012). Atabetü’l-Hakayık’ta Dünya Algısı. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 1177-1202.
• Duman, M. (2008). Nasreddin Hoca ve 1555 Fıkrası. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Elçin, Ş. (1988). Halk Edebiyatı Araştırmaları II. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Elçin, Ş. (1993). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• El-Hatîbu’l-Bağdâdî (2008). Hadislerde Cimrilik ve Cimriler. (Çev. Y. Eğinç). İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• Gölpınarlı, A. (1996). Nasreddin Hoca. İstanbul: İnkilâp Kitabevi.
• Kaşgarlı Mahmut (1992). Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi C. I. (Çev. B. Atalay). Ankara: TDK Yayınları.
• Komisyon (1988). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. (1980). (Haz. S. Ateş). Ankara: Kılıç Kitabevi.
• Kurgan, Ş. (1996). Nasrettin Hoca. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. (Çev. K. Aysevenler ve Ş. Soner). İstanbul: İris Yayıncılık.
• Öğüt Eker, G. (2014). İnsan Kültür Mizah/Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özçelik, M. (2008). Anadolu ve Dünya Bilgesi Nasreddin Hoca. Akşehir: Akşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Tokmakçıoğlu, E. (1991). Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca. İstanbul: Yılmaz Yayınları.
• Yıldırım, D. (1999). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Zohar, D. (2007). Kuantum Benlik. (Çev. S. Kervanoğlu). İstanbul: Doruk Yayımcılık.