ÖZGÜR BALPINAR’IN ESERLERİNE EKOELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 44, 135 - 152, 27.12.2022

Nilüfer Serin

Öz

Edebî eserlerin çevreci bir bakış açısıyla incelenmesi sonucunda edebiyatta ekoeleştiri/çevreci eleştiri kuramı ortaya çıkmıştır. İnsan merkezli bir yaklaşım yerine doğayı merkeze alan bir yaklaşımı benimseyen ekoeleştiri, sadece yetişkin edebiyatında değil çocuk edebiyatı eserlerinde de önemli bir yer tutar. Bu çalışmada çağdaş çocuk edebiyatı yazarlarından biri olan Özgür Balpınar’ın eserlerini ekoeleştirel bir yaklaşımla incelemek amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında Özgür Balpınar’ın aynı seride yer alan kitaplarından Göğü Yere İndirelim, Yeryüzünün Kalbi ve Düşler Atlası incelemeye alınmıştır. Araştırma sonucunda çevre sorunlarının sadece doğaya değil insan yaşamına da zarar verdiği, toplumsal problemlere yol açtığı görülmüştür. Eserlerde insanmerkezci bakış açısı sorgulanmış, doğada ötekileştirilen varlıkların yaşam hakkına saygı duyulması gerektiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekoeleştiri, çocuk edebiyatı, Özgür Balpınar.

Kaynakça

• Atasoy, E. B. (2006). Çevre için eğitim: Çocuk doğa etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Ateş, H. (2012). Gülsüm Cengiz’in öykülerinin çocukta doğa sevgisi ve çevre bilinci geliştirme açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Avuklu, M. (2013). Sabahattin Ali’nin‚ ‘Bir Orman Hikâyesi’ adlı hikâyesine ekoeleştirel bir bakış. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 51, 203-210.
• Ayaz, H. (2012). Dıranas şiirine çevreci bir yaklaşım. TUDOK 2012 (IV. uluslararası Türk dili ve edebiyatı öğrenci kongresi içinde (421-428. ss.). İstanbul.
• Ayaz, H. (2014). Çevreci eleştiri üzerine genel bir değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(1), 278-292.
• Bachelard, G. (2017). Mekânın poetikası. (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınevi.
• Baş, B. ve Ucuzsatar, N. (2020). Okul öncesi çocuk kitaplarındaki hayvan karakterlerin geliştirilme yolları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(1), 336-353.
• Boynukara, H. ve Tütak, B. (2018). Ian Mcewan’ın Solar ve Rachel Carson’ın Sessiz Bahar romanlarının ekoeleştirel bir bakış açısıyla incelenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 51-76.
• Budan, C. Y. (2017). Çevreci eleştiri bağlamında Yaşar Kemal’in Kuşlar da Gitti romanı üzerine bir değerlendirme. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 3-20.
• Buell, L. (1995). The environmental imagination: Thoreau, nature writing and the formation of American culture. Cambridge: Harvard University Press.
• Bulut Sarıkaya, D. (2012). Gılgamış Destanına ekoeleştirel bir bakış. S. Oppermann (Ed.), Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat içinde (93-127. ss.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bulut, F. (2020). Ekoeleştiri kuramı ışığında Ayla Kutlu’nun “Huvava: İlk Çevre Koruyucu” adlı eserine bakış. Turkish Studies-Language, 15(2), 625-638.
• Bütüner, Ş. (2021). Çevre bilinci oluşturmada Türk mitolojisinin rolü: Dede Korkut Hikâyelerine ekoeleştirel bir yaklaşım. Türk Dünyası Araştırmaları, 129(255), 433-448.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches. USA: SAGE Publications.
• Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin geri dönüşümle ilgili bilgileri ve geri dönüşüm davranışları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 63-74.
• Demir Solak, N. (2018). Yaşar Kemal’in Teneke adlı oyununa ekoeleştirel bir yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 62, 227-238.
• Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk yazını: Yazın eğitimine atılan ilk adım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Doğan, S. (2017). Ekoeleştiri ve Buket Uzuner’in romanları. Kesit Akademi Dergisi, 3(11), 673-692.
• Döner, Ş. (2021). Maraşlı Âşık Derdiçok’un şiirlerine ekoeleştirel bir yaklaşım. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 228-237.
• Dönmez, B. A. (2012). Ekoeleştiri ve hayvan çalışmaları: Avatar, Madagaskar ve Madagaskar 2: Afrika’ya Kaçış filmlerinde doğa ve hayvan temsilleri. S. Oppermann (Ed.), Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat içinde (273-322. ss.). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Emir, B. C. (2019). Sergey Zalıgin’in Ekolojik Roman adlı eseri üzerine ekoeleştirel bir okuma. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 67-90.
• Garrard, G. (2012). Ekoeleştiri, ekoloji ve çevre üzerine kültürel tartışmalar. (Çev. G. Ertuğrul). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Gonagova, Y. (2020). Ekoeleştiri bağlamında Buket Uzuner’in “Tabiat Dörtlemesi” serisindeki üç roman üzerine bir değerlendirme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Samsun.
• Güçlü Sarıdede, H. (2021). Çocuk kitaplarında çevreci eleştiri üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Zonguldak.
• Güney, E. (2002). Türkiye çevre sorunları, doğal ve kültürel ortam bozulması. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Harman, G. ve Çelikler, D. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının geri dönüşüm kavramı hakkındaki farkındalıkları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 331-353.
• Kabak, T. (2018). Dadaloğlu’nun şiirlerine ekoeleştirel bir yaklaşım. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(21), 36-47.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Oğuzkan, F. (2013). Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat çalışmalarının dünü ve bugünü. S. Oppermann (Ed.), Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat içinde (9-58. ss.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Oruç, S. (2021). Özdemir Asaf’ın şiirlerine ekoeleştirel bir yaklaşım. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(31), 242-252.
• Özdağ, U. ve Alpaslan, G. G. (2011). Türkiyat araştırmalarında yeni bir alan: Çevreci eleştiri. Ü. Ç. Şavk (Ed.), Orhon Yazıtlarının bulunuşundan 120 yıl sonra Türklük bilimi ve 21. yüzyıl, 3. uluslararası Türkiyat araştırmaları sempozyumu bildiriler kitabı, Cilt 2. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Özgün, Ö. ve Uysal, M. B. (2020). Margaret Atwood’un Delli Âddem üçlemesinde doğa ve insan. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 265-275.
• Öztürk, H., Turan, L. ve Kırcı, A. (2021). Sorun odaklı çocuk edebiyatı. Ş. Demirel ve S. Seven (Ed.), Çağdaş çocuk edebiyatı içinde (103-125. ss.). Ankara: Pegem Akademi.
• Peker, A. ve Ahi, B. (2018). Çocuk kitaplarında yer alan hayvan karakterlerine çevre eğitimi açısından bakış: İçerik analizi çalışması. Trakya Eğitim Dergisi, 9(2), 287-301.
• Saatçıoğlu, E. (2016). Halikarnas Balıkçısı’nın Aganta Burina Burinata romanını ekoeleştirel bakışla okumak. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 581-600.
• Sazyek, H. ve Sürücü, Y. (2018). Cahit Külebi’nin şiirlerine ekoeleştiri çerçevesinden bakmak. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 25-38.
• Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Tudem Yayınları.
• Slevic, S. (2018). Going away to think: Engagement, retreat and ecocritical responsibility. Reno: University of Nevada Press.
• Şanda, N. (2022). Özgür Balpınar’ın çocuk edebiyatı yapıtlarının Türkçenin söz varlığı açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sinop Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Sinop.
• TDK. (2022). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim adresi https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 01.09.2022).
• Timaş. (2022). Özgür Balpınar – Hakkıında. Erişim adresi https://timas.com.tr/katilimci/ozgur-balpinar-f667593e-f42b-e611-bc4e-00155d031a6f (Erişim tarihi: 01.09.2022).
• Türkoğlu, N. (2022). Özgür Balpınar: “Çıkarcı bir samimiyetle herkesi arkadaşımız olarak görüyoruz”. https://www.ajandakolik.com/soylesi-ozgur-balpinar-cikarci-bir-samimiyetle-herkesi-arkadasimiz-olarak-goruyoruz/ (Erişim tarihi: 01.09.2022).
• Uğurlu, S. (2020). Buket Uzuner’in hikâye ve romanlarının ekoeleştiri bağlamında incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kırşehir.
• Uğurlu, S. B. (2013). Resimli çocuk kitaplarında hayvan karakteri kullanımı. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(4), 1381-1393.
• Ulu Aslan, E. ve Baş, B. (2020). Ecocritical approach to children’s literature: Example of “I am a Hornbeam Branch”. Educational Research and Reviews, 15(12), 711-720.
• Yağmur, S. (2019). Türk çocuk edebiyatında doğa-çocuk ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, H. D. (2017). Koray Avcı Çakman’ın eserlerinde çocuklara yönelik ekoeleştirel iletiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzincan.
• Yücel, F. (2003). Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında çevre korumanın ve ekonomik kalkınmanın karşıtlığı ve birlikteliği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 100-120.