İle BİRİMİNİN DİLBİLGİSEL DERECELERİ

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 46, 21 - 30, 25.12.2023

Meltem Can

Öz

Dil birimleri sahip oldukları dilbilgisel derece veya derecelere göre dil sisteminde yerlerini alır ve kullanılırlar. Her bir birimin derecesi içerdiği anlam, fonolojik, biçim, yapı, işlev ve sözdizimi özelliklerine göre isim ya da fiilden ek derecesine kadar farklılıklar gösterebilir veya birim yalnızca durum eki ya da zarf, edat gibi sınırlı dereceye sahip olabilir. Bu çalışmada ile biriminin dilbilgisel dereceleri incelenmiştir. Öncelikle dilbilgisel derece kavram alanı ve özellikleri açıklanmıştır. Daha sonra birimin bağlaç, edat ve durum eki dereceleri biçim-sözdizimsel yönteme göre değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dilbilgisel Derece, Bağlaç, Edat, Durum Eki, ‘İle’ Biriminin Dilbilgisel Dereceleri

Kaynakça

• Atabay, N., Kutluk, İ., Özel, S. (1983). Sözcük türleri. Ankara: TDK Yay.
• Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. Ankara: TDK Yay.
• Can, M. (2017). Dilbilgiselleşme ve edat kavramı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 37-67.
• Can, M. (2018). Dilbilgiselleşme ve eski uygurca edatlar. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
• Can, M. (2019). Dilbilgiselleşme ve ikincil edat kavramı. F. Ağca, A. Koç (Ed.), X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu içinde (s. 371-381). Eskişehir: Esogü Basımevi.
• Can, M. (2021). Dilbilgiselleşme ve bağlaç yapısından edat yapısına dilbilgiselleşme süreci. N. Ergün, K. Üstün (Ed.), Hacettepe Türkoloji 50. yıl Armağanı içinde (s. 151-167). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Can, M. (2022). Dilbilgiselleşme çerçevesinde Yunus Emre’de bir metaforu. C. Vatandaş, H. Kaya, F. Ege, M. Can ve Y. Çağlar (Ed.), Yunus Emre Hayatı-Düşünceleri-Eserleri içinde (s. 141-157). Ankara: TBMM Basımevi.
• Demir, N., Yılmaz, E. (2010). Türk dili el kitabı. Ankara: Grafiker Yay.
• Erdal, M. (2000). Clitics in Turkish. A.Göksel, C. Kerslake (Ed.), Studies on Turkish and Turkic Languages, Proceedings of The Ninth International Conference on Turkish Linguistics, Lincoln College, Oxford, August, (s. 12-14, 1998). Wiesbaden.
• Ergin, M. (1958). Türk dil bilgisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ercilasun, A.B. (2008). La enklitiği ve Türkçede bir “pekiştirme enklitiği” teorisi. Dil Araştırmaları Dergisi, 2, 35-56.
• Gencan, T. N. (1971). Dilbilgisi. Ankara: TDK Yay.
• Göksel, A., Kerlake, C. (2005). Turkish: comprehensive grammar. London and New York.
• Gümüşatam, G. (2019). [ve ~ ile] Biçimbirimlerin eşdeğerlikleri üzerine. Türkbilig, 37, 123-137.
• Hacıeminoğlu, N. (1971). Türk dilinde edatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Heine, B., Reh, M. (1984). Grammaticalization and reanalysis in African languages. Hamburg: H. Buske.
• Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi grameri (Şekil bilgisi). Ankara: TDK Yay.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish. London and New York.
• Lehmann, C. (2002). Thougts on grammaticalization (Second, revised edition). Arbeitspapiere des Seminars für Sprachwissenschaft der Universität Erfurt Nr. 9: Erfurt.
• Lehmann, C. (2015). Thougts on grammaticalization (3rd edition, draft version). Berlin: Language Science Press.
• Lewis, G.(2000). Turkish grammar (Second edition). Oxford: Oxford University Press.
• Underhill, R. (1976). Turkish grammar. The Mıt Press.
• Elektronik Kaynaklar
• Türkçenin Ulusal Derlemi. (2023, 25 Mayıs). Erişim adresi: https://www.tnc.org.tr/