TEFRİKADAN TERKİBE YENİ TURAN ROMANINDA OKSİDENTALİST SÖYLEM

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 46, 141 - 151, 25.12.2023

Ali Karahan

Öz

Doğu’nun Batı’yı algılama biçimi ve Batı üzerine ürettiği düşünceler bütünü olarak da tanımlanabilen oksidentalizm, Batılı olanı tartışmak, karşılaştırmak ve serimlemektir. Aynı çizgide ortak açılımlarla ilerlemeyen kavram, Batı’yı bilgi ve deneyim sahası olarak yorumlamaya dayanır. Bu, Batı düşmanlığından uzak bir terkibe ve eleştiriyi göz ardı etmeyen bir öğrenme isteğine bağlanabilir. II. Meşrutiyet’in ilanından sonraki siyasi ve toplumsal ortamın yansımalarını içeren Yeni Turan, çağdaşlaşma gayreti güden Osmanlı’da Turancılığa, ademimerkeziyetçiliğe ve Batı’ya dair tartışmalara eğilen kurgusuyla 1912 yılında yayımlanır. Bu çalışmada, Yeni Turan romanı oksidentalizm kavramı üzerinden okunacak ve yazarın kurgu içerisine yedirdiği Doğu ve Batı arasındaki ayrılık yerine uyumu ve faydalanmayı gözeten oksidentalist söylem biçimi çözümlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Halide Edib Adıvar, Yeni Turan, oksidentalizm, Doğu-Batı.

Kaynakça

• [Beyatlı] Yahya Kemal. (1997). Edebiyâta dair. İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Adıvar, H. E. (1930). Turkey faces west: A Turkish view of recent changes and their origin. New Haven: Yale University Press.
• Adıvar, H. E. (1943, 10 Haziran). Bir İngiliz profesörünün dedikleri. Akşam, Nu: 8849.
• Adıvar, H. E. (1945, 16 Ağustos). Atom devrine girerken: hürriyete dair 2. Akşam, Nu: 9638.
• Adıvar, H. E. (2009). Türkiye’de şark-garp ve Amerikan tesirleri. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, H. E. (2014). Hindistan’a dair. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, H. E. (2017). Bayrak insan. F. Hepçilingirler (Yay. haz.). Halka Doğru-Büyük Mecmua (1919) ve Yedigün (1936-1939) Yazıları içinde (s. 348-353). İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, H. E. (2021). Yeni Turan. İstanbul: Can Yayınları.
• Ahıska, M. (2005). Radyonun sihirli kapısı: Garbiyatçılık ve politik öznellik. İstanbul: Metis Yayınları.
• Arlı, A. (2014). Oryantalizm oksidentalizm ve Şerif Mardin. İstanbul: Küre Yayınları.
• Buruma, I. & Avashai M. (2009). Garbiyatçılık: Düşmanlarının gözünden batı (G. Turan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çalışlar, İ. (2010). Halide Edib biyografisine sığmayan kadın. İstanbul: Everest Yayınları.
• Çaycı, A. (2015). Oryantalizm, oksidentalizm ve sanat. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Enginün, İ (1988). Adıvar, Halide Edip. TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/adivar-halide-edip
• Enginün, İ. (2007). Halide Edib Adıvar’ın eserlerinde doğu ve batı meselesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Göçgün Ö. (1987). Ziya Paşa’nın hayatı, eserleri, edebi şahsiyeti ve bütün şiirleri. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Hanefi, H. (2007). Oryantalizmden oksidentalizme. L. Sunar, (Ed.). Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu Kitabı (H. Çopur, Çev.) içinde (s. 79-90). İstanbul: İBB Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yayınları.
• Koçak, B. & Tamer, A. (2008). II. Meşrutiyet döneminde iki milliyetçi kadın. Doğu Batı, 45, 173-193.
• Koçyiğit, D. (2017). Batı’yı kurgulamak - Doğu’yu sunmak, Doğu’yu kurgulamak - Batı’yı sunmak: Oksidentalizm’de ben ve öteki, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57(57), 133- 160.
• Mardin, Ş. (1988). Adem-i merkeziyet. TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/adem-i-merkeziyet
• Metin, A. (2013). Oksidentalizm: İki doğu iki batı. İstanbul: Açılım Kitap.
• Ömer Seyfettin (2020). İnkılâplarda kadın. N. H. Polat (Yay. haz.). Bütün nesirleri (Fıkralar, makaleler, mektuplar ve çeviriler) içinde (s. 830-832). Ankara: TDK Yayınları.
• Önertoy, O. (1964). Halide Edib’in Yeni Turan’ı ve Ziya Gökalp. Türkoloji Dergisi, 1, 251-258.
• Parla, J. (2018). Babalar ve oğullar: Tanzimat romanının epistemolojik temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Said, E. (2013). Şarkiyatçılık-Batı’nın şark anlayışları (B. Ülner, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Said, Edward W. (2016). Kültür ve emperyalizm (N. Alpay, Çev.). İstanbul: Hill Yayınları.
• Savaş, K. (2021). Yankısını yitiren ses-Ahmet Mithat’ta oksidentalist bakış. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Saygın, A. (2015). 20. yüzyıl Türk düşüncesinde garbiyatçılık (Oksidentalizm) üzerine bir inceleme. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, V. (2013). Halide Edip Adıvar’ın ‘Yeni Turan’ romanını yeniden anlam(landırm)a. Erdem Dergisi, 64, 103-122.
• Şahin, V. (2022). Bilge kadının aynadaki yüzü Halide Edip Adıvar’ın romanlarında yapı ve izlek. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uysal, Z. (2006). Bir toplum projesinin peşinde Halide Edip Adıvar. Doğu Batı, 35, 87-109.