PARATEXT VE ROMAN: HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR’IN KOKOTLAR MEKTEBİ ÖN SÖZÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 46, 171 - 182, 25.12.2023

Esengül Sağlam Can

Öz

Roman ön sözleri, okurun dünyası ile kurmacanın dünyası arasında konumlanan eşik metinlerdir. Kapak, başlık, epigraf, son söz gibi ana metni çevreleyen ön sözler, metnin alımlanmasında yazarın niyetini en çok açığa vuran unsurlar arasındadır. Çünkü romanın neden ve nasıl okunması gerektiği ile ilgili bilgilerin yer aldığı bu metinler, statüleri itibariyle kurmacanın yakın çevresinde bulunmaktadır. Bu çerçevede Gérard Genette’in, ana metni çevreleyen her bir unsuru tanımlamak üzere ileri sürdüğü “paratext/yan-metin” terimi ön sözlerin metinle ilişkilerini çözümleme noktasında önemli bir anahtar olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle “metni okutma” ve ardından “metni uygun bir şekilde okutma” gayesi ile birçok romanına ön sözlerle başlayan Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Kokotlar Mektebi romanının ön sözü yan-metinsel bir unsur olarak incelenecek, yazarın bir okuma kontratı olarak okura sunduğu ön sözün işlevleri Genette’in teorisinden hareketle çözümlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rahmi Gürpınar, Kokotlar Mektebi, paratext, yan-metin, ön söz

Kaynakça

• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Apaydın, D. (2021). Yerli renk gerçekçiliği ve meddah tarzı hikâyecilik bağlamında bir karakter: Meşhedî Cafer. Millî Folklor, 17(132), 102-113.
• Cevdet Kudret. (2009). Türk edebiyatında hikâye ve roman I. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Genette, G. (1987). Seuils. Paris: Éditions du Seuil.
• Genette, G. (1997). Paratexts: thresholds of interpretation. J. E. Lewin (Çev.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Göçgün, Ö. (1987). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanları ve romanlarında şahıslar kadrosu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2010). Kokotlar mektebi. İstanbul: Everest Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2011). Şıpsevdi. 3. bs. İstanbul: Everest Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2012). Mürebbiye. 4. bs. İstanbul: Everest Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2022a). Kokotlar Mektebi ve yeni bir mecmua. A. B. Doğan, H. Demir, N. Uçan Eke (Yay. Haz.) Edebiyat Eleştirileri içinde (s. 277-288). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2022b). Roman nasıl yazılır?. A. B. Doğan, H. Demir, N. Uçan Eke (Yay. Haz.) Edebiyat Eleştirileri içinde (s. 304-309). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hüseyin Rahmi (1329). Şekavet-i edebiyye. İstanbul: Matbaa-i Hayriyye ve Şürekâsı.
• Macksey, R. (1997). Foreword -Pausing on the threshold-. Paratexts: Thresholds of interpretation içinde (s. xi-xxii). Cambridge: Cambridge University Press.
• Moran, B. (2001). Türk romanına eleştirel bir bakış I. 10. bs. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okay, O. (2020). Mukaddime. İslâm Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV. 117-118.
• Serdar, A. (2007). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanlarında ahlak sorunsalı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.