Proto Altaic Word-Initial *P- Sound Appearance Of Animal Cub Names in Anatolian Dialects

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 47, 205 - 231, 29.06.2024

İrem Kadıoğlu

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1506774

Öz

In this study, the names of animal cubs beginning with sounds that are assumed to have developed from the Proto-Altaic *p- sound are analyzed. The material of the study was taken from the Compilation Dictionary. Within the framework of sound laws, many names of animal cubs beginning with sounds developed from the *p- sound were analyzed. The etymology of the words is not analyzed, only their forms in Anatolian dialects are given. In the analysis, words meaning adult animals were not included, only words meaning young were preferred. Based on the names of animal cubs, it was seen that the Proto- Altaic *p- sound is formed around four different phonetic branching. This branching consists of f->h->k->g- development, f->h->y->c- development, b->v- development and b->m- development. A table is given at the end of the article to make it easier to see the word-initial and word-internal changes. While a systematic change is observed at the beginning of the utterance, although not in a specific order, it is found that the sounds in the utterance and at the end of the utterance develop irregularly.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Dialects, Proto- Altaic, Development of *p- sound, Universal SoundLaws

ANA ALTAYCA SÖZ BAŞI *P- SESİNİN ANADOLU AĞIZLARINDAKİ HAYVAN YAVRUSU ADLARINDA GÖRÜNÜMÜ

Öz

Bu çalışmada Ana Altayca *p- sesinden geliştiği varsayılan seslerle başlayan hayvan yavrusu adları incelenmiştir. Çalışmanın malzemesi Derleme Sözlüğü’nden alınmıştır. Ses yasaları çerçevesinde *p- sesinden gelişen seslerle başlayan birçok hayvan yavrusu adı incelenmiştir. Sözcüklerin etimolojisine girilmemiş, yalnızca Anadolu ağızlarındaki şekilleri verilmiştir. İncelemede yetişkin hayvan anlamındaki sözcükler alınmamış yalnızca yavru anlamına gelen sözcükler tercih edilmiştir. Hayvan yavrusu adlarından hareketle Ana Altayca *p- sesinin dört farklı seslik dallanma etrafında oluştuğu görülmüştür. Bu dallanma *p- sesinin f->h->k->g- yönündeki gelişimi, f->h->y->c- yönündeki gelişimi, b->v- yönündeki gelişimi ve b->m- yönündeki gelişimlerinden oluşmaktadır. Söz başı ve Söz içi değişimlerin daha rahat görülebilmesi için yazının sonunda bir tablo verilmiştir. Söz başında belirli bir sıra ile olmasa da sistemli bir değişme görülürken, Söz içindeki ve Söz sonundaki seslerin düzensiz biçimde geliştiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Ağızları, Ana Altayca, *p- Sesinin Gelişimi, Evrensel Ses Yasaları

Kaynakça

• "Aalto, P. (1955). On the Altaic initial *p-. (E. Yılmaz, Çev.). Central Asiatic Journal CAJ, I, 9-16.
• Barbera, G. (2022). ChRld, chRcken, and sparrow: A lexRcologRcal essay Rn modern IranRan dRalectology. The Handbook of PersMan DMalects and DMalectology, 1-24.
• Choi, H.W. (2019). Türkçe, Korece, Moğolca ve Mançu Tunguzcanın karşılaştırmalı ses ve biçim bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doerfer, G. (1995). Eski Türkçe ı-~ yı- hakkında. Türk Dilleri Araştırmaları 5, 5-11.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu Z. (2018). Kaşgarlı Mahmud Divanu Lugati’t Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Gemalalmaz, E. (1995). Erzurum ili ağızları (III. cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gökçe, F. (2015). Genetik dilbilime giriş Altay dilleri sorunu. Ankara: Sonçağ Yayıncılık.
• Karahan, L. (2022). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz Z. (2007). Anadolu ve Rumeli ağızlarının dayandığı temeller. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 87-110.
• Özönder B. S. (1989). Altaycada kelime başı /p/. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, 1-40.
• Sağır, M. (1995). Anadolu ağızlarında ünlüler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 377-390.
• StarostRn, S., Dybo, A. ve Mudrak, O. (2003). EtymologMcal dMctMonary of the AltaMc languages I, II, III. LeRden-Boston: BrRll.
• Steingass, F. J. (1892). A comprehensive Persian-English dictionary. London: Routledge & Kegan Paul.
• Ramstedt, G.J. (1916). Ein anlautender stimmloser labial in der Mongolisch-Türkischen Ursprache, JSFOu.
• Rezaei, M. (2013). Avrasyatik dil teorisi bağlamında Türkçe ve Farsçanın konumu. Türkbilig, 25, 27-38.
• Tietze, A. (2002). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı. Ankara: TÜBA.
• Tor, G. (2011). Anadolu ağızlarında yavru adları. 38. ICANAS, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. C.IV: 1749- 1829.
• Tuna, O. N. (1992). Altay dilleri teorisi. Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: TKAE Yay.
• Tuncer G. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII, (1993) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz Z. (2017). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• https://starlingdb.org/cgi- bin/response.cgi?root=config&morpho=0&basename=%5Cdata%5Calt%5Calte t&first=1&off=&text_proto=&method_proto=substring&ic_proto=on&text_me aning=&method_meaning=substring&ic_meaning=on&text_rusmean=&method _rusmean=substring&ic_rusmean=on&text_turc=&method_turc=substring&ic_t urc=on&text_mong=&method_mong=substring&ic_mong=on&text_tung=&me thod_tung=substring&ic_tung=on&text_kor=&method_kor=substring&ic_kor= on&text_jap=&method_jap=substring&ic_jap=on&text_reference=&method_re ference=substring&ic_reference=on&text_any=Lamb&method_any=substring& ic_any=on&sort=proto Alıntılama Tarihi: (28.09.2023)
• https://sozluk.gov.tr/ Alıntılama Tarihi: (28.09.2023)"