Öz
The cenk-names formed around Hz. Ali's historical and legendary
personality are visible in Anatolian Turkish literature in the 13th-14th centuries.
It is one of the literary genres that have been seen since centuries. In these works,
the image of Hz. Ali becomes concrete in the memory of the Anatolian people.
Today, in addition to the Hz. Ali cenk-names whose authors are known, it is also
known that there are many cenk-names whose authors are unknown. In these
texts, dreams are used as literary elements. A literary dream text was also
identified in Hz. Ali-Kahkaha Sultan Cenk-nâmesi, one of the masnavis by an
unknown author dating back to the 14th century. This dream seen by Hz. Ali's
soldiers has not been examined before in terms of its qualities. This article will
focus on the motif structure of this dream identified, its similarities with fairy
tales, its place in classification groups, its structure, literary qualities, symbol,
interpreter-interpreter relationship and its results.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed-i Dâʻî. (2020). Kitâbü’t-taʻbîr-nâme tercümesi vefât-ı Mûsâ peygambar ʻaleyhi’s-selâm el-benâtü’t-tâsî ʻaşerâ ve hazâ kitâb-ı ihtilâc-nâme (E. Sarıkaya Haz.). Ankara: Gece Kitaplığı.
- Akot, B. (2011). Tasavvufi terbiyede rüyanın değeri. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (19), 93-113.
- Buluç, S. (2007). XIII-XIV. asır Anadolu Türkçesine giriş. (Z. Korkmaz Haz.). Makaleler içinde (s. 52-56). Ankara: TDK Yayınları.
- Çelebioğlu, Â. (1999). Türk edebiyatında mesnevi (XV. yy’a kadar). İstanbul: Kitabevi.
- Çetin, İ. (1997). Türk edebiyatında Hz. Ali cenk-nâmeleri. Ankara: KTB Yayınları.
- Çetin, İ. (2002). Tursun Fakih hayatı-edebî şahsiyeti-mesnevileri. Ankara: İlesam Yayınları.
- Çetin, İ. (2013). Türk tarih yazıcılığı: cenk-nâme/ gazâvât-nâme türü eser yazıcıları. (B. Gül-F. Ağca-F. Gökçe Ed.), Bengü Bitig: Dursun Yıldırım Armağanı içinde (s. 213-221). Ankara: Öncü Kitap.
- Er-Rudânî. (2009). Cemi’u’l-fevâid min câmi’i’l-usûl ve mecmâ’i’z-zevâid: büyük hadis külliyatı. (2. baskı). (N. Erdoğan, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
- Güneş, Ö. (2010). Fahrî’nin Husrev ü Şîrîn’i (metin ve tahlil), Nizâmî ve Şeyhî’nin eserleriyle karşılaştırılması. (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Kocaer, A. F. (2005). Sahih-i Müslim muhtasarı. Konya: Hüner Yayınevi.
- Köprülü, F. (1990). Köprülü’den seçmeler (O. F. Köprülü Haz.). İstanbul: MEB Basımevi.
- Ocak, A. Y. (1992). Kültür tarihi kaynağı olarak menâkıbnâmeler. Ankara: TTK Basımevi.
- Özarslan, S. (2009). İslami kaynaklar ışığında rüya konusuna kelamî bir bakış. Diyanet İlmi Dergi, 45 (4), 89-108.
- Öztürk, Y. N. (2018). Kur’ân-ı Kerim meali (Türkçe çeviri). (146. baskı). İstanbul: Yeni Boyut Yayıncılık.
- Öztürk, Z. (2003). Eğitim tarihimizde okuma toplantılarının yeri ve okunan kitaplar. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4), 131-155.
- Sarıkaya, E. (2016). Eski Türk edebiyatında ilk rüya: Odgurmış’ın rüyası. Türkiyat Mecmuası, 26 (2), 345-370.
- Sarıkaya, E. (2017). Eski Türk edebiyatında rüya (başlangıçtan XV. asra kadar). Ankara: Gece Kitaplığı.
- Sarıkaya, E. (2019). Hz. Ali-Kahkaha sultan cenk-nâmesi. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
- Sarıkaya, E. (2022). XV. asır mevlidlerinde rüya. Divan Edebiyatı Vakfı Dergisi, (29), 1156-1230.
- Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat üzerine makaleler. (2. baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Tekin, M. (2002). Roman sanatı I (romanın unsurları). İstanbul: Ötüken Neşriyât.
- Toprak, İ. (2016). Hazret-i Ali cenkleri. (2. baskı). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
- Türkoğlu, B. (2001). Rüyaların gizli dili. İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.
- Yıldırım, N. (2016). Kahramanlık anlatıları, efsane ve mitoloji. İran kültürü (Zerdüşt’ten Firdevsî’ye Sadî’den Şamlu’ya İran’ın sözlü ve yazılı kaynakları içinde (s. 423-442). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Yücesoy, S. (2001). Uykudaki bilgelik rüyalar. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
Öz
Hz. Ali’nin tarihî ve menkıbevi kişiliği etrafında teşekkül eden cenk-nâmeler,
Anadolu sahası Türk edebiyatında 13-14. yüzyıllardan itibaren görülen edebî
türlerdendir. Bu eserlerde, Anadolu insanının belleğinde Hz. Ali tasavvuru
somutlaşır. Bugün müellifi belli Hz. Ali cenk-nâmelerinin yanı sıra müellifi belli
olmayan pek çok cenk-nâmenin varlığı da bilinmektedir. Bu metinlerde rüyalar,
edebî öge olarak kullanılmaktadır. 14. yüzyıla ait müellifi bilinmeyen
mesnevilerden Hz. Ali-Kahkaha Sultan Cenk-nâmesi’nde de bir edebî rüya metni
tespit edilmiştir. Hz. Ali’nin askerlerinin gördüğü bu rüya, daha önce nitelikleri
bakımından incelenmemiştir. Bu makalede tespit edilen bu rüyanın motif yapısı,
masallarla benzerlik tarafları, tasnif gruplarındaki yeri, yapısı, edebî nitelikleri,
sembolü, tabir-tabirci ilişkisi ve sonuçları üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed-i Dâʻî. (2020). Kitâbü’t-taʻbîr-nâme tercümesi vefât-ı Mûsâ peygambar ʻaleyhi’s-selâm el-benâtü’t-tâsî ʻaşerâ ve hazâ kitâb-ı ihtilâc-nâme (E. Sarıkaya Haz.). Ankara: Gece Kitaplığı.
- Akot, B. (2011). Tasavvufi terbiyede rüyanın değeri. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (19), 93-113.
- Buluç, S. (2007). XIII-XIV. asır Anadolu Türkçesine giriş. (Z. Korkmaz Haz.). Makaleler içinde (s. 52-56). Ankara: TDK Yayınları.
- Çelebioğlu, Â. (1999). Türk edebiyatında mesnevi (XV. yy’a kadar). İstanbul: Kitabevi.
- Çetin, İ. (1997). Türk edebiyatında Hz. Ali cenk-nâmeleri. Ankara: KTB Yayınları.
- Çetin, İ. (2002). Tursun Fakih hayatı-edebî şahsiyeti-mesnevileri. Ankara: İlesam Yayınları.
- Çetin, İ. (2013). Türk tarih yazıcılığı: cenk-nâme/ gazâvât-nâme türü eser yazıcıları. (B. Gül-F. Ağca-F. Gökçe Ed.), Bengü Bitig: Dursun Yıldırım Armağanı içinde (s. 213-221). Ankara: Öncü Kitap.
- Er-Rudânî. (2009). Cemi’u’l-fevâid min câmi’i’l-usûl ve mecmâ’i’z-zevâid: büyük hadis külliyatı. (2. baskı). (N. Erdoğan, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
- Güneş, Ö. (2010). Fahrî’nin Husrev ü Şîrîn’i (metin ve tahlil), Nizâmî ve Şeyhî’nin eserleriyle karşılaştırılması. (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Kocaer, A. F. (2005). Sahih-i Müslim muhtasarı. Konya: Hüner Yayınevi.
- Köprülü, F. (1990). Köprülü’den seçmeler (O. F. Köprülü Haz.). İstanbul: MEB Basımevi.
- Ocak, A. Y. (1992). Kültür tarihi kaynağı olarak menâkıbnâmeler. Ankara: TTK Basımevi.
- Özarslan, S. (2009). İslami kaynaklar ışığında rüya konusuna kelamî bir bakış. Diyanet İlmi Dergi, 45 (4), 89-108.
- Öztürk, Y. N. (2018). Kur’ân-ı Kerim meali (Türkçe çeviri). (146. baskı). İstanbul: Yeni Boyut Yayıncılık.
- Öztürk, Z. (2003). Eğitim tarihimizde okuma toplantılarının yeri ve okunan kitaplar. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4), 131-155.
- Sarıkaya, E. (2016). Eski Türk edebiyatında ilk rüya: Odgurmış’ın rüyası. Türkiyat Mecmuası, 26 (2), 345-370.
- Sarıkaya, E. (2017). Eski Türk edebiyatında rüya (başlangıçtan XV. asra kadar). Ankara: Gece Kitaplığı.
- Sarıkaya, E. (2019). Hz. Ali-Kahkaha sultan cenk-nâmesi. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
- Sarıkaya, E. (2022). XV. asır mevlidlerinde rüya. Divan Edebiyatı Vakfı Dergisi, (29), 1156-1230.
- Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat üzerine makaleler. (2. baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Tekin, M. (2002). Roman sanatı I (romanın unsurları). İstanbul: Ötüken Neşriyât.
- Toprak, İ. (2016). Hazret-i Ali cenkleri. (2. baskı). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
- Türkoğlu, B. (2001). Rüyaların gizli dili. İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.
- Yıldırım, N. (2016). Kahramanlık anlatıları, efsane ve mitoloji. İran kültürü (Zerdüşt’ten Firdevsî’ye Sadî’den Şamlu’ya İran’ın sözlü ve yazılı kaynakları içinde (s. 423-442). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Yücesoy, S. (2001). Uykudaki bilgelik rüyalar. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Ocak 2024 |
| Kabul Tarihi | 15 Mayıs 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 2024 Sayı: 47 |
