Sâfî's Poems not Included in Critical Publication and a New Copy of His Divan

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 47, 244 - 273, 29.06.2024

Enes İlhan

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1506785

Öz

Cezerî Kâsım Pasha, one of the important figures of classical Turkish poetry, draws a\ention with his poetry as well as his bureaucratic duties during the Fatih and II. Bayezid periods. Cezerî Kâsım Pasha, who used the pseudonym Sâfî in his poems, is the second poet whose name is mentioned together with Necâtî in terms of including idioms and proverbs in poetry among the poets of the fifteenth century. His poetic style consisting of simple language and local elements is praised by the writers of collections of biographies. There are three identified copies of his Dîvân. The first copy was introduced by İsmail E. Erünsal at the XIV Turkish History Congress, and the second copy formed the basis of the Dîvân publication. The third copy, which is the subject of our article, is registered in the Egyptian National Library with archive number 18 and is included in a collection of divans that includes the divans of Necâtî, Ahmed Pasha and Karamanlı Nizâmî. Considering the limited number of copies of the Divan, it can be said that the Egyptian copy is a valuable copy. In addition, the presence of poems that are not included in the published Divan publication and the fact that these poems reinforce Safi's style or lead to the emergence of new data about his style are among the factors that increase the importance of the Egyptian copy. In our study, the new poems in the Egyptian copy were listed and these poems were subjected to some screening and comparisons based on evidence and style in terms of their belonging to Safi. By touching upon the basic features of the Safi style through the poems, some stylistic features have been revealed.

Anahtar Kelimeler

Sâfî, Cezerî Kâsım Pasha, critical publication, Egyptian copy

SÂFÎ’NİN TENKİTLİ NEŞİRDE YER ALMAYAN ŞİİRLERİ VE DÎVÂN’ININ YENİ BİR NÜSHASI

Öz

"Klasik Türk şiirinin önemli simalarından Cezerî Kâsım Paşa (öl. ?), Fatih ve II. Bâyezîd devirlerinde sürdürdüğü bürokratik görevlerinin yanı sıra şairliğiyle de dikkat çekmektedir. Şiirlerinde Sâfî mahlasını kullanan Cezerî Kâsım Paşa, XV. yüzyıl şairleri arasında şiirde deyim ve atasözlerine yer verme noktasında Necâtî ile birlikte ismi zikredilen ikinci şair olma payesine sahiptir. Sade dil ve yerel unsurlardan müteşekkil şiir üslubu tezkire yazarlarınca övgüyle karşılanır. Sâfî Dîvânı’nın tespit edilen üç adet nüshası bulunmaktadır. İlk nüsha İsmail E. Erünsal tarafından XIV. Türk Tarih Kongresi’nde tanıtılmış ve ikinci nüsha yayımlanan Sâfî Dîvânı neşrinin temelini oluşturmuştur. Makalemizin de konusu üçüncü nüsha Mısır Milli Kütüphanesinde 18 arşiv numarasıyla kayıtlı olup Necâtî, Ahmed Paşa ve Karamanlı Nizâmî divanlarının bulunduğu bir divan mecmuasında yer almaktadır. Sâfî Dîvânı’nın nüsha sayısının azlığı göz önünde bulundurulduğunda Mısır nüshasının kıymetli bir nüsha olduğu söylenebilir. Ayrıca bünyesinde yer alan ve yayımlanmış Dîvân neşrinde bulunmayan şiirlerin varlığı ile bu şiirlerin Sâfî’nin üslubunu pekiştirici veya üslubuna yönelik yeni verilerin ortaya çıkmasına vesile olucu yapısı Mısır nüshasının önemini artıran etmenlerdendir. Çalışmamızda Mısır nüshasında bulunan yeni şiirlerin dökümü yapılmış, bu şiirler Sâfî’ye olan aidiyeti açısından tanık ve üslup temelli birtakım tarama ve karşılaştırmalara tabi tutulmuştur. Şiirler vasıtasıyla Sâfî üslubunun temel şubelerine atıfta bulunularak bazı üslup özellikleri ortaya çıkarılmıştır."

Anahtar Kelimeler

Sâfî, Cezerî Kâsım Paşa, tenkitli neşir, Mısır nüshası

Kaynakça

• Açıl, B., Yazar, S., Turgut, K., Kavak, Ö. (2022). Tenkitli neşir kılavuzu (Osmanlı Türkçesi metinleri için). İstanbul: İSAM Yayınları
• Akdoğan, Y. ve Demirel, Ö. (2007). Cezerî Kasım (Sâfî) Paşa’nın hayatı ve eserleri. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 36(36), 1-40.
• Alıcı, L. (2002). Klasik Türk edebiyatında mürâca’a şiirler. İlmi Araştırmalar Dergisi, (14), 1-15.
• Arslan, M. (2010). Tayyâr-zâde Atâ, Osmanlı saray tarihi, Târih-i Enderûn, IV-V. İstanbul: Kitabevi.
• Bordalejo, B. (2011). Metin tenkidi yöntemlerinden stemmatik yaklaşımın tarihi. Stemmatik Tenkitli Metin Neşrinde Soy-Ağacı Yaklaşımı (M. Bedir, Çev.) içinde (s. 47-69). İstanbul: Küre
• Canım, R. (2018). Latîfî tezkiretü'ş-şu'ara ve tabsıratü'n-nuzamâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun nuzama.html
• Çelik, E. (2020). Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Hüdâi Efendi koleksiyonu 1313 numaralı şiir mecmuasının edebiyat tarihindeki yeri. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Çoban, A. (2004). Edebiyatta üslub üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları
• Erünsal, İ. E. (2001). Kasım Paşa, Cezerî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, 545-546.
• Erünsal, İ. E. (2016). II. Bâyezîd dönemi vüzerâsından ve şuarâsından Cezerî Kâsım Paşa (Sâfî) ve yeni bulunan Dîvân’ı. Edebiyat Tarihi Yazıları: Arşiv Kayıtları, Yazma Eserler ve Kayıp Metinler içinde (s. 408-426). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gerçek, İ. (2015). Süleymaniye Kütüphanesi bağışlar bölümü 5879 numarada kayıtlı mecmû’a-i eş’âr (1b-97b). (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• İlhan, E. (2023a). Necati Bey Dîvânı: metin - bağlamlı dizin-işlevsel sözlük. (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
• İlhan, E. (2023b). Necâtî örnekleminde şiir mecmualarında yer alan bilinmeyen şiirlerin aidiyetine dair yöntem teklifi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 8(1), 191-226.
• İpekten, H., Kut, G., İsen, M., Ayan, H. ve Karabey, T. (2017). Heşt bihişt. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html
• İsen, M. (1994). Künhü'l-ahbâr'ın tezkire kısmı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kadaş, S. (2022). Ahmed Paşa Dîvânı: tenkitli metin-bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük. (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Kadaş, S. (2023). Sâfî ve Vefâyî’nin yeni şiirlerini içeren bir şiir mecmuası. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö12), 381-409.
• Karahan, A. (1966). Kanunî Sultan Süleyman çağı şairlerinden Figanî ve Divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karamuk, C. (2017). Bibliotheque Nationale France 386 numaralı şiir mecmuası. (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Karataş, T. (2014). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü. İstanbul: Sütun Yayınları.
• Keklik, M. (2014). Üsküplü İshak Çelebi Divan [metin-çeviri-açıklamalar-dizin]. (Doktora Tezi). Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi.
• Kılıç, F. (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html
• Küçük, S. (t.b.). Bâkî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78361/baki-divani.html
• Maas, P. (2011). Metin tenkidi. Stemmatik Tenkitli Metin Neşrinde Soy-Ağacı Yaklaşımı. (M. Bedir, Çev.) içinde (s. 9-40). İstanbul: Küre Yayınları.
• Macit, M. (1996). Divân şiirinde âhenk unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özdaş, E. (2022). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi “H 1073” numarada kayıtlı şiir mecmuasının transkripsiyonlu metni ve mecmuaların sistematik tasnifi projesine (MESTAP) göre tasnifi. (Yüksek Lisans Tezi). Osmaniye: Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi.
• Özkan, Ö. (2015). Bursalı Nakkaş Safî ve Dîvânı. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı.
• Polat, S. (2015). Metin tenkidi. İstanbul: İFAV Yayınları.
• Sâfî Dîvânı, Mısır Milli Kütüphanesi, Arşiv No. 18.
• Sâfî Dîvânı, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe yazmaları, Arşiv No. 281.
• Sevgi, A. ve Sevindik, H. (2016). Cezerî Kasım Paşa Sâfî Dîvânı. Konya: Palet Yayınları.
• Sungurhan Eyduran, A. (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü'ş-şu'ârâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194494/Kınalızâde-hasan-celebi-tezkiretus-s-uara.html
• Taşkesenlioğlu, L. (2019). Divan şiirinde “dedim-dedi” söyleyişi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (41), 103-126.
• Turpcu, F. (2016). Karamanlı Nizâmî Divanı'nın yeni bir nüshası (metin - nesre çeviri - tıpkıbasım). (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi.
• Yüksel, M. (2018). Süleymaniye Kütüphanesi 34 sü tarlan 80/5 numaralı şiir mecmuası (129b-203a). (Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Yolgeçen, G. S. (2021). Millî Kütüphane 06 Mil YZ A 2552 numaraya kayıtlı şiir mecmuası (inceleme-metin- mestap’a göre tasnifi). (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.