A Novel in Kashkay Turks: Forbidden Love

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 47, 381 - 393, 29.06.2024

Ferzane Devletabadi

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1507017

Öz

Among the tribes in Iran, Qashqai Turks, known for their devotion to their traditions and customs, are known as the largest nomadic Turkish people among Iranian Turks. The literature of the Qashqai Turks, like the literature of other Turkic peoples of Iran, consists of two main branches. Although the number of written literary works of the Qashqai Turks is small, the tradition of oral literature and minstrelsy is very strong. For this reason, intellectuals who attach importance to the Qashqai language and culture have given importance to writing permanent literary works such as stories and novels in recent years. Davud Hasanagayi Keshkuli, the author of the novel “Zolmat”, tried to preserve the culture and life of the Qashqai Turks with this work written in Persian. Davud Hasanagayi Keshkuli, who has written his other novels in Persian until today, named his first Turkish novel “Yasak Sevda”. Davud Hasanagayi Keshkuli described the culture and life of the Kashkay Turks in his novel “Zolmat” (Hasanagayi, 1987), which he previously wrote in Persian. With “Yasak Sevda”, the author preserves the language and culture of the Qashqai Turks and reveals the stratification system that forms the basic structures of the Qashqai Turks. In the phenomenon of socio-cultural stratification, just as khan and ilkhan are at the extreme end of the pyramid, shepherd and peasant, representing economic and political power, are at the bottom class of the stratification. However, although he lives with his people, the chengi/gipsy or master Qashqai is the group outside the pyramid. Among the Qashqai Turks, who lead a semi-nomadic migration life, groups live together, but relations between these groups are prohibited according to tradition. Davud Hasanagayi Keshkuli wanted to express the Qashqai traditions and customs in a kind of criticism in “Yasak Sevda”. The subject of Davud Hasanagayi's works is the story of the Qashkay Turk. Sometimes it reveals the difference in strata, sometimes it opposes the superstitions and beliefs common in the province. Like other Qashqai writers, Davud Hasanagayi also attaches importance to the concept of homeland and Turkish identity. The novel “Yasak Sevda”, which is a voluminous novel, is more than a love adventure within the framework of the traditions of the Qashqai Turks, it is an encyclopedia revealing the linguistic treasure of this great Turkish community.

Anahtar Kelimeler

Kashkay Turks, novel of Yasak Sevda, Stratification system, Tradition, Nomadic culture

KAŞKAY TÜRKLERİNDE ROMAN TÜRÜ: YASAK SEVDA

Öz

İran’daki aşiretler içinde gelenek ve göreneklerine bağlılıklarıyla bilinen Kaşkay Türkleri, İran Türkleri arasında en büyük göçebe Türk halkı olarak bilinmektedir. Kaşkay Türklerinin edebiyatı, İran’ın diğer Türk halklarının edebiyatı gibi iki ana koldan oluşmaktadır. Kaşkay Türklerinin yazılı edebiyat ürünlerinin sayısı az olmakla birlikte sözlü edebiyat ve âşıklık geleneği oldukça güçlüdür. Bu yüzden Kaşkay dili ve kültürüne önem veren aydınlar, son yıllarda hikâye ve roman türleri gibi kalıcı edebi eserlerin yazılmasına önem vermektedirler. “Zulmet” romanının yazarı, Davud Hasanağayi Keşkulî Fars dilinde yazdığı bu eseriyle Kaşkay Türklerinin kültürü ve yaşamını korumaya çalışmıştır. Bugüne kadar diğer romanlarını Farsça yazan Davud Hasanağayi Keşkulî, ilk Türkçe romanına Yasak Sevda adını vermiştir. Davud Hasanağayi Keşküllü, daha önce Farsça yazdığı “Zulmet” (Hasanagayi, 1987) romanında Kaşkay Türklerinin kültürü ve yaşamını anlatmıştır. Yazar, bu eserde Kaşkay Türklerinin dilini ve kültürünü korumakla birlikte, Kaşkayların temel yapılarını oluşturan tabakalaşma sistemini ortaya koymuştur. Sosyo-kültürel tabakalaşma olgusunda, ekonomi ve siyasi gücü temsil eden han ve ilhan piramitin en uç noktasında olduğu gibi tabakalaşmanın alt sınıfında çoban ve reaya bulunmaktadır. Bununla birlikte çengi veya usta ise Kaşkay halkıyla birlikte yaşasa da piramitin dışında kalan gruptur. Yarı göçebe göç hayatını sürdüren Kaşkay Türklerinde tabakalar birlikte yaşar ama bu tabakaların aralarında ilişki geleneklere göre yasaktır. Davud Hasanağayi Keşküllü, Yasak Sevda’da Kaşkay gelenekleri ve âdetlerini bir nevi eleştiri anlamında dile getirmek istemiştir. Davud Hasanağayi’nin eserlerinin konusu, Kaşkay Türkünün hikâyesidir. Bazen tabaka farkını ortaya koyar, bazen ilin içinde yaygın olan hurafelere ve inanışlara karşı çıkar. Diğer Kaşkay yazarları gibi Davud Hasanağayi de vatan kavramına önem verir ve Türk kimliğini önemser. Hacimli bir roman olan Yasak Sevda, Kaşkay Türklerinin gelenekleri çerçevesinde yaşanan bir aşk macerasından öte bu büyük Türk topluluğunun dil hazinesini ortaya koyan bir ansiklopedi mahiyetindedir.

Anahtar Kelimeler

Kaşkay Türkleri, Davud Hasanağayi Keşkulî, Yasak Sevda, Tabaka sistemi, Gelenek, Göçebe kültürü

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Bozdağ, A. (2008). Romanda Türkiye dışındaki Türk dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demiryürek, M. (2016). Türk dünyasının tanıtıcı ve birleştirici rolü bağlamında roman. TÜBAR, Bahar XXXIX, 93-113.
• Dilek, İ. (2022). Altay Edebiyatından bir yazar ve bir roman: Erkemen Matinoviç Palkin ve alan romanı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (54), 27-67.
• Doulatabadi, F. (2017). Kaşkay Türklerinin edebiyatı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Devletabadi, F. (2023). Kültürel değerler açısından Kaşkay Türkleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökdağ, B. A., & Doğan, T. (2016). İran’da Türkler ve Türkçe. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gücüyeter, B. (2009). İran Türklerinde çağdaş hikâye ve roman. (Doktora tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Gücüyeter, B. (2015). İran Türk hikâye ve romanında Dede Korkut’un izleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, 15(2), 89-94.
• Hasanağayi Keşkulî, D. (1987). Zulmet. İran/Şiraz: Nevid-i Şiraz Yayınevi.
• Hasanağayi Keşkulî, D. (t.y.). Yasak Sevda. Basılmamış.
• Mohamed Tabriz, A. (2019). İran romanının şekillenmesinde siyasi ve sosyal düzenin rolü (Kaçar ve Pehlevi dönemi). Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (37), 803-834.
• Nadıri-i Dereşorlu, M. (2002). Aşenayî ba şiir ve musiki der edebiyat-ı emruz-ı Kaşkayi Saye-i ez aftab. Tahran Debirhane-i Dovomin Kongre-ye Beynelmileli-i Berresi Yayını, 93-102.
• Tanrıdağlı, G. (1998). Uygur edebiyatında roman. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (5), 99-120.
• Tekin, M. (2009). Roman sanatı 1-Roman unsurları. İstanbul: Ötüken Yayınları.