Ayaşlı Şâbân-ı Şifâî’s Kısas-ı Yûsufî

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 48, 314 - 329, 27.12.2024

Ömer Gök

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1555192

Öz

There are many examples of kısas-ı enbiyâ (the stories of the prophets), considered to be religious works in Turkish literature, both original and translated, found in libraries. One of these examples is the Kısas-ı Yûsufî of Ayaşlı Şâbân-ı Şifâî, a translation of a kısas-ı enbiyâ from Persian, introduced for the first time in this article. It is highly likely that this translation, carried out with the mediation of Yusuf Ağa, the Chief Eunuch of the Ottoman Harem during the reign of Sultan Mehmed IV (1648-1687), was presented to the Sultan. Although this work is included in various sources, no previous studies have been conducted on it. Three different copies of this work have been found. Among these, the manuscript located in the Edirne Selimiye Library is more reliable, as it was copied relatively close to the time when Şâbân-ı Şifâî lived. This study examines the work based on this manuscript, and its content is presented section by section. It has been determined from the records in the manuscripts that this work is a translation of the Persian Kısas-ı Enbiyâ by Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir en-Nisâbûrî. The purpose of introducing this work is to contribute both to the literature on kısas-ı enbiyâ and to the collection of works by Şâbân-ı Şifâî.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, Ayaşlı Şâbân-ı Şifâî, Kısas-ı Yûsufî, Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir en-Nisâbûrî, Kısas-ı Enbiyâ

AYAŞLI ŞÂBÂN-I ŞİFÂÎ’NİN KISAS-I YÛSUFÎ’Sİ

Öz

Türk edebiyatında dinî muhtevalı eserler arasında sayılan kısas-ı enbiyâların (peygamber kıssaları) kütüphanelerde telif ve tercüme çok sayıda örneği bulunmaktadır. Bu makalede ilk kez tanıtımı yapılacak olan Ayaşlı Şâbân-ı Şifâî Efendi’nin Kısas-ı Yûsufî adını taşıyan Farsçadan tercüme kısas-ı enbiyâsı da bu örneklerden biridir. IV. Mehmed devrinin (1648-1687) önemli devlet adamlarından Dârüssaade Ağası Yusuf Ağa’nın tavassutuyla yapılan tercüme, tamamlandıktan sonra padişaha sunulmuştur. Kaynaklarda ismi geçmekle birlikte daha önce üzerine yapılmış herhangi bir çalışma bulunmayan bu eserin üç farklı nüshasına ulaşılmıştır. Bunlar arasında Edirne Selimiye Kütüphanesi Yazmalar Bölümünde bulunan nüsha Şâbân-ı Şifâî’nin yaşadığı döneme oldukça yakın bir tarihte istinsah edilmiş olması münasebetiyle daha muteberdir. Eser bu nüsha merkeze alınarak incelemeye tabi tutulmuş, eserin muhtevası başlık başlık ortaya konulmuştur. Yazma nüshalardaki kayıtlardan Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir en-Nisâbûrî’nin Farsça Kısas-ı Enbiyâ’sının tercümesi olduğu anlaşılan bu eserin tanıtımıyla hem kısas-ı enbiyâ literatürüne hem de Şâbân-ı Şifâî külliyatına katkı sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Ayaşlı Şâbân-ı Şifâî, Kısas-ı Yûsufî, Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir en-Nisâbûrî, Kısas-ı Enbiyâ.

Kaynakça

• Acıduman, A. (2019). Ayaşlı Şa‘bân Şifâ’î ve ünlü eseri Tedbîrü’l-mevlûd-I: Kitabın yazılma nedeni ve önsöz. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 62(1-2), 31-48.
• Ahmet Cevdet Paşa. (2020). Kısas-ı enbiyâ ve tevârîh-i hulefâ. (Y. Kanar, Haz.). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Aksoyak, İ. H. (2020). ŞİFÂÎ, Ahmed Şaban Şifâî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü içinde. Erişim adresi: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sifai-ahmed-saban-sifai-efendi
• Bağdatlı İsmail Paşa. (1951). Hediyyetü’l-ârifîn, esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, I, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Budu, M. (2020). Türkçe Kısasü’l-Enbiyâ tercümeleri ve Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir en-Nisâbûrî’nin Kısasü’l-Enbiyâ’sının Türkçe tercümesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 60(1), 71-95.
• Cemiloğlu, İ. (1988). Kısas-ı enbiya ve Türkiye kütüphanelerindeki kısas-ı enbiya nüshaları. Türk Kültürü Araştırmaları, 26(2), 235-242.
• Erarslan, K. (1970). Kisâ’î’nin Kitâbu Bed’i’d-Dünyâ ve Kısasi’l-Enbiyâ adlı eserinin İstanbul’daki tercümeleri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (18), 125-132.
• Kâhya, E., & Erdemir, A. D. (2021). Bilimin ışığında başlangıçtan Cumhuriyete Türklerde tıp ve sağlık kurumları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karataş, A. (2013). Türk-İslam kültür ve edebiyatında kısas-ı enbiyâ türü. Diyanet İlmî Dergi, 49(3), 113-126.
• Kurdoğlu, V. B. (1967). Şâir tabîbler. İstanbul: Baha Matbaası.
• Mehmed Sirâceddin. (2018). Mecma‘-i şu‘arâ ve tezkire-i üdebâ. (M. Arslan, Haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Mirza-zâde Mehmed Sâlim Efendi. (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ. (A. İnce, Haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Okumuş, N. (2010). Şâbân-ı Şifâî. İslâm Ansiklopedisi. C.38. İstanbul: TDV Yay. 207-208.
• Rabgûzî. (2019). Kısasü’l-enbiyâ (Peygamber kıssaları). (A. Ata, Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sofuoğlu, S. (2017). Şâbân-ı Şifâî Şifâ’iyye fi’t-Tıb (Giriş-inceleme [Ses ve şekil bilgisi]- Metin-Dizin). (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Şâbân-ı Şifâî. Kısas-ı Yusûfî. Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Bölümü, Arşiv No. 06 Mil Yz B 267.
• Şâbân-ı Şifâî. Kısas-ı Yusûfî. Edirne Selimiye Kütüphanesi Yazmalar Bölümü, Arşiv No. 4689.
• Şâbân-ı Şifâî. Kısas-ı Yusûfî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Arşiv No. 2968.
• Şahin, M. S. (2002). Kısas-ı enbiyâ. İslâm Ansiklopedisi. C.25. Ankara: TDV Yay. 494-495.
• Şeyhî Mehmed Efendi. (2018). Vekâyiu’l-Fuzalâ. (R. Ekinci, Haz.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Terceme-i Kısasu’l-Enbiyâ. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Hüsrev Paşa Bölümü, Arşiv No. 444.
• Tümer, G. (1978). Bir Türkçe Kasas-ı Enbiyâ. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22(1-2), 397-404.
• Yazar, S. (2011). Anadolu sahası klasik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yazma eserler veri tabanı. (2024, 1 Eylül). Erişim adresi: https://portal.yek.gov.tr/works/ detail/347334