Deprem ve Sessizliğin Bozuluşu: Travma-Ağıt Etkileşimi

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 48, 330 - 346, 27.12.2024

Meriç Harmancı , Sümeyya Arıcan

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1561818

Öz

Yaşam döngüsü, bir tarafıyla kaos, diğer tarafıyla kozmos olarak insanın ruh ve beden yapısına yansımaktadır. Bu döngü içinde insan, var olan çatışmalardan payına düşeni alarak, sevinçlere olduğu kadar travmalara da maruz kalır. Bu deneyimler, bireyin belleğinde derin izler bırakır. Bellekteki birikim, çeşitli sebeplerle dışavurum bulur; travmalara zemin hazırlayan ölüm, kayıp, kaza, deprem ve sel gibi felaketler hafızaya kazınır ve ruha işler. Bireyin ya da kolektifin travma sonrası yaşadığı acı, yoksunluk ve ani değişimle başa çıkma mücadelesi, yasın ritüel biçimlerinden biri olan ağıdı doğurur. Ağıt, hafızaya yerleşen acıların dışavurumu ve düzenin sarsıntısıyla başa çıkma yöntemidir. Beklenmedik ve keder verici değişimler, zihin ile iş birliği arayışına yönlendirir ve bedensel ile ruhsal çıkış yolları arar. Özellikle depremler, ani ve yıkıcı felaketler oldukları için doğurduğu derin acılar ağıt formunda dile getirilmiştir. Bu çalışmada, 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş-Pazarcık merkezli meydana gelen iki büyük depremin ardından YouTube’da kaydedilen güncel ağıtlar incelenmiştir. Ağıtların travmatik deneyimlerle nasıl ilişkilendiği ve toplumsal bellekteki işlevleri değerlendirilmektedir. Travma-ağıt-sağaltım paradigması, ağıtların ortaya çıkışını anlamak açısından kritik öneme sahiptir. Ağıtların halk tarafından söylenme nedenleri ve kolektif bellek içindeki yerleri, incelemenin merkezine yerleştirilmiştir. Ağıt-travma-sağaltım üçgeni, kadim insan davranışları açısından ele alınmış ve bu üçlünün hafızada konumlandırılması üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

6 Şubat Kahramanmaraş depremi, travma, toplumsal travma, ağıt, YouTube

EARTHQUAKE AND THE BREAKDOWN OF SILENCE: THE TRAUMA-LAMENTATION INTERACTION

Öz

The life cycle, which reflects chaos on one side and cosmos on the other, manifests itself in the structure of the human spirit and body. Within this cycle, individuals encounter both joys and traumas, which leave deep imprints in their memories. Accumulated experiences in memory find expression for various reasons; disasters such as death, loss, accidents, earthquakes, and floods are etched into memory and profoundly affect the psyche. The pain, deprivation, and struggle to cope with sudden changes experienced by individuals or collectives after trauma give rise to the lamentation, a ritual form of mourning. Lamentations are expressions of the pains embedded in memory and serve as methods of coping with the disruption of order. Unexpected and sorrowful changes prompt the mind to seek cooperation and explore physical and psychological outlets. Earthquakes, being sudden and devastating disasters, have been articulated through laments that express the profound suffering they cause. This study examines contemporary lamentations recorded on YouTube shortly after the two significant earthquakes that struck the Kahramanmaraş-Pazarcık region on February 6, 2023. It evaluates how these lamentations are related to traumatic experiences and their functions within collective memory. The trauma-lamentation-healing paradigm is critical for understanding the emergence of laments. The reasons for their performance by the public and their placement within collective memory form the central focus of the investigation. Additionally, the triangle of lamentation, trauma, and healing is discussed in the context of ancient human behavior, emphasizing how this triad is situated within memory.

Anahtar Kelimeler

February 6 Kahramanmaraş earthquake, trauma, social trauma, lament, YouTube

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4. ed.). Arlington, VA: Arthor.
• Arbuckle, G.A. (2020). The people of god: healing through mourning. Health Progress, 103 (2), 47-51.
• Bakırcı, N. (2023) Âşıkların dilinde Kahramanmaraş merkezli depremler. Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, 25-74.
• Banarlı, N.S. (1971). Resimli Türk edebiyatı tarihi (V. 1). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Publications.
• Başgöz, İ. (2008). Türkü. İstanbul: Pan Publications.
• Brueggemann, W. (2008). Lament as wake-up call (class analysis and historical possibility). N.C. Lee and C. Mandolfo (Eds.), Lamentations in ancient and contemporary cultural Contexts (pp. 221-236). Atlanta: SBL.
• Çağlayan, H. (1997). Anadolu’nun bazı yörelerinde yas gelenekleri (pp. 87-108). V. Milletlerarası Türk Halk Kongresi gelenek görenek inançlar seksiyon bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Publications.
• Campbell, J. (2013). Mitolojinin gücü (3. ed.) (Z. Yaman, Trans.). İstanbul: MediaCat Publications.
• Caruth, C. (1996). Unclaimed experience: trauma, narrative, and history. Baltimore: Johns Hopkins UP.
• Çelik, A. (1994). Trabzon yöresi ağıtları. Millî Folklor, 6 (23), 18-23. Erişim adresi: https://www.millifolklordergisi.com/Yayin/23
• Dickie, J.F. (2019). Lament as a contributor to the healing of trauma: an application of poetry in the form of biblical lament. Pastoral Psychology. 68(1). 145- 156. doi: 10.1007/s11089-018-0851-z
• Duymaz, A. (1990). Gelibolu ağıtı. Millî Folklor, 2 (8), 40-42. Erişim adresi: https://www.millifolklordergisi.com/Yayin/8
• Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Publications.
• Gülcalı, Z. (2013). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan Aç Bars Hikâyesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Publications.
• Halman, T.S. (2010). Eski uygarlıkların şiirleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Publications.
• Hilkert, M.C. (1999). Preaching the folly of the cross. Word and World, 19(1), 39-48.
• Kemal, Y. (2001). Ağıtlar. İstanbul: Adam Publications.
• Kızıldağ, H. (2023). Âşık ve Ozanların Dilinden Deprem Ağıtları. Ankara: Nobel Bilimsel Yayıncılık.
• Koçak, A. (2013). Ölümden de beter: ölüm olayının morfolojik olarak beddualara yansıması. M. Ergun (Ed.), Türk Halk Edebiyatı İncelemeleri Saim Sakaoğlu Armağanı içinde (pp.141-148). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Köprülü, M.F. (1999). Edebiyat araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press.
• Köprülü, M.F. (2004). V.-XVI. asırlarda Türk şâirleri. Edebiyat araştırmaları. Ankara: Akçağ Publications.
• Korkmaz, R. (2008). Aytmatov anlatılarında ötekileşme sorunu ve dönüş izlekleri. Ankara: Grafiker Publications.
• Lee, J.; Kim, S. & Kim J. (2020). The impact of community disaster trauma: A focus on emerging research of PTSD and other health outcomes. Chonnam Medical Journal, 56(2), 99-107. doi: 10.4068/cmj.2020.56.2.99
• Leveton, E. (2010). Healing collective trauma using sociodrama and drama therapy. Springer Publishing Company.
• Mollica, R. F. (2012). Trauma story assessment and therapy: journal for field and clinic. Morrisville, NC: Lulu Press.
• Özdal, A. (2023). 06 şubat 2023 Kahramanmaraş depremi ağıt-destanlarının işlevsel analizi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 390-406.
• Özdemir, C. (2023). Âşık tarzı şiir geleneğinde deprem destanları. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 230-255.
• Özmen, F. (2023). Depremlerin âşık tarzı Türk şiirindeki görünümü: Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen 2023 depremi örneği. Turkish Studies, 18(3), 1947-1960.
• Redhouse (1962). Yeni redhouse lûgati. Amerikan Bard.
• Sarı, A. (2022). Edebiyatın iyileştirici gücü. İstanbul: Ketebe Publications.
• Soelle, D. (1975). Suffering. (R. Kalin, Trans.). Philadelphia: Fortress Press.
• Tedeschi, R.G. & Calhoun, L.G. (2004). Posttraumatic growth: conceptual foundations and empirical evidence. Psychological Inquiry, 15(1), 1-18.
• Thomsen, V. (1993). Orhun ve Yenisey yazıtlarının çözümü. (V. Köken, Trans.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Publications.
• Türkan, H. K. (2023). Ozanların dilinden Kahramanmaraş merkezli depremler: Hatay örneği. Asya Studies, Cilt: 7, Sayı: 24, 153-180.
• Uludağ, S. (1988). Ağıt. TDV İslâm Ansiklopedisi (p. 471, 472). İstanbul: TDV Publications.
• Reynold, V.P. (2014). Emotional healing through induced therapeutic crying: a mixed method approach. (Unpublished doctoral dissertation). University of Adamson, Manila.
• Volkan, V.D. & Zintl, E. (2010). Gidenin Ardından. (I. Vahip- M. Kocadere, Trans.). İstanbul: OA Publications.
• Volkan, V.D. (2021). Chosen traumas and their impact on current political/societal conficts. A. Hamburger, C. Hancheva and V. D. Volkan (Ed.), Social trauma- An interdisciplinary textbook (pp. 17-25). Springer Publishing Company.
• Yakıcı, A. (2007). Halk şiirinde türkü tanım- tasnif- inceleme- metin. Ankara: Akçağ Publications.