THE STATUS OF OLD TURKIC POSSESSIVE SUFFIXES IN KAZAKH AND TURKISH LANGUAGES

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 48, 127 - 140, 27.12.2024

Alina Andirova

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1604245

Öz

This article deals with the origin of possessive suffixes in Kazakh and Turkish languages. Turkic languages are known for their rich system of affixes used to express various grammatical meanings, including possession. In Turkic languages, the possessive suffix expresses the person and number of the possessive subject. Apart from the meanings of possession and belonging, possessive suffixes specific to Turkic languages can also express a number of other relations, depending on the unifying semantic groups of nouns. The aim of the article is to analyze the origin, evolution and current status of Kazakh and Turkish possessive suffixes. In order to achieve the aim of the study, the diachronic approach, comparative-historical, comparative and context-typological methods, as well as the methods of interpretation and generalization were used.

Anahtar Kelimeler

possessive category, Kazakh, Turkish, possessive suffixes, possession, inalienable possession, possessive conjugation, possessive pronouns

ESKİ TÜRKÇE İYELİK EKLERİNİN KAZAKÇA VE TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ DURUMU

Öz

Bu makalede, Kazakça ve Türkiye Türkçesindeki iyelik eklerinin kökeni konusu ele alınmıştır. Türk dilleri, aidiyet de dahil olmak üzere çeşitli dilbilgisel anlamları ifade etmek için kullanılan zengin ek sistemleriyle bilinir. Türk dillerinde iyelik eki, sahiplik öznesinin şahıs ve sayısını ifade eder. Sahiplik ve aidiyet anlamlarının dışında Türk dillerine özgü iyelik ekleri, isimlerin birleştirici anlamsal gruplarına bağlı olarak, bir dizi başka ilişkiyi de ifade edebilir. Makalenin amacı, Kazakça ve Türkiye Türkçesi iyelik eklerinin kökenini, evrimini ve şimdiki hâlini analiz etmektir. Çalışmanın amacına ulaşmak için, artzamanlı yaklaşımla karşılaştırmalı-tarihsel, karşılaştırmalı ve bağlam-tipolojik yöntemlerin yanı sıra yorumlama ve genelleme yöntemleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İyelik kategorisi, Kazakça, Türkiye Türkçesi, iyelik ekleri, sahiplik, devredilemez sahiplik, iyelik çekimi, iyelik zamirleri

Kaynakça

• Akbaev, Ş. (1976). K voprosu o proiskhozhdenii posessivnyh affiksov v tyurkskih yazykah. Tyurkologicheskie issledovaniya. Moscow: Nauka.
• Bang, W. (1916). Studien zur vergleichenden Grammatik der Türksprachen. Berlin: G. Reimer.
• Bang, W., & Gabain, A. (1929). Türkische Turfan-Texte I. Berlin: ABAW.
• Baskakov, N. (1979). Istoriko-tipologicheskaya harakteristika struktury tyurkskih yazykov: Slovosochetanie i predlozhenie. Moscow: Nauka.
• Deny, J. (1941). Türk Dili grameri (Osmanlı Lehçesi) (Ali Ulvi Elöve, Çev.). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Dmitriev, N. (1956). Kategoriya prinadlezhnosti. Issledovaniya po sravnitel'noj grammatike tyurkskih yazykov. Chast 2. Moscow: Nauka.
• Ercilasun, A. (2004). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdal, M. (2004). A grammar of old Turkic. Leiden: Brill.
• Ergin, M. (1962). Türk dil bilgisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gabain, A. (2000). Eski Türkçenin grameri (Mehmet Akalın, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Johanson, L. (2021). Turkic. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kerimoğlu, C. (2014). Genel dilbilime giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (Şekil bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kuznetsov, P. (1997). Türkiye Türkçesinin morfoetimolojisine dair. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 43(1995), s.193-262. Erişim adresi: https://tdkbelleten.gov.tr/ozet/534/tur
• Le Coq, A. (1922). Türkische Manichaica aus Chotacho III. Berlin: APAW.
• Levi-Bruhl, L. (1994). Vyrazhenie prinadlezhnosti v melanezijskih yazykah. Ergativnaya konstrukciya predlozheniya. Moscow: Nauka.
• Mukhamedova, R. (2015). Kazakh: A comprehensive grammar. London: Routledge.
• Nevskaya, I. & Tazhibaeva, S. (2014). Sovremennaya tyurkologiya i mezhdunarodnoe sotrudnichestvo na Evrazijskom prostranstve. Global-Turk. International Journal for Information and Analytics. Turkic Academy, (1), s. 19-34. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/269276636_SOVREMENNAA_TURKOLOGIA_I_MEZDUNARODNOE_SOTRUDNICESTVO_NA_EVRAZIJSKOM_PROSTRANSTVE_MODERN_TURKOLOGY_AND_EURASION_INTERNATIONAL_COOPERATION
• Özkan, A. (2023). Kıpçak grubu türk dillerinde -gan ekiyle oluşturulan yan cümleler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sevortyan, E. (1956). Kategoriya prinadlezhnosti. Issledovaniya po sravnitel'noj grammatike tyurkskih yazykov. Moscow: Nauka.
• Serebrennikov, B. & Gadjieva, N. (2011). Türk yazı dillerinin karşılaştırmalı tarihi grameri (M. Öner & T. Haciyev, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şçerbak, A. (1970). Sravnitelnaya fonetika tyurkskih yazıkov. Leningrad: Nauka.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
• Tekin, T. (2013). Makaleler I: Altayistik (E. Yılmaz & N. Demir, Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tenişev, E. (1988). Sravnitel'no-istoricheskaya grammatika tyurkskih yazykov: morfologiya. Moscow: Nauka.