19. Yüzyılda Müntehir Bir Şair: Amasyalı Nelmî

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 139 - 165, 15.06.2021

Burak Beken

Öz

Bu çalışma, 19. yüzyılda Amasya’da dünyaya gelmiş, eğitimini Bayezid Medresesi’nde alarak müderrislik makamına ulaşmış olan Nelmî mahlaslı Hasan Tahsin Efendi’nin hayatı, edebî kişiliği ve Dîvân’ı üzerine hazırlanmıştır. Tahsin Efendi’den bahseden kaynaklar son derece sınırlıdır. Dîvân’ından çıkan bir notta doğum tarihi, ailesi ve tahsiline dair bazı bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca Amâsya Târîhi müellifi Hüseyin Hüsâmeddin Efendi kendisiyle görüşmüş ve eserinde onun biyografisine yer vermiştir. Dîvân’da Hasan Tahsin Efendi’nin birkaç mektubu ve hâl tercümesini ihtiva eden bazı mensur metinler de bulunmaktadır. Bu metinlerden de şaire dâir çeşitli bilgiler çıkarılabilmektedir. Başarılı bir eğitim ve meslek hayatı olan Hasan Tahsin Efendi, yaşadığı birtakım şahsî ve sosyal sıkıntıların verdiği buhranlardan kurtulamayarak henüz yirmi beş yaşındayken intihar etmiştir. Şairin eldeki tek eseri, mürettep olmayan Dîvân’ıdır. Dîvân’ın bir noktaya kadar müellifi tarafından istinsah edildiği ve kalan kısımların müsvedde hâlinde bulunduğu anlaşılmaktadır. 304 şiiri ihtiva eden Dîvân, nazım şekilleri ve kullanılan aruz vezinlerinin çeşitliliği bakımından zengin sayılabilir. Eserde farklı nazım şekilleri ve kelime tercihleri, Tanzimat Dönemi’nin etkisini göstermektedir. Çalışmanın amacı, kaynaklarda hakkında fazla bilgi verilmeyen Hasan Tahsin Efendi’yi ve onun eldeki tek eseri olan Dîvân’ını tanıtmaktır.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Hasan Tahsin Efendi, Nelmî, Dîvân, intihar

Kaynakça

• Aksoyak, İsmail Hakkı (2014), “Nelmî, Tahsîn”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nelmi-tahsin (Erişim Tarihi: 29.11.2020).
• Aksoyak, İsmail Hakkı (2016), “Müşterek Gazel Söyleme Geleneği”, Söylenmemiş Sözler, Ankara: Grafiker Yayınları, 135-153.
• Balık, Macit (2014), “Muallim Nâcî”, Tanzimat Edebiyatı (Şiir-Roman), İstanbul: Kesit Yayınları: 217-241.
• Bilkan, Ali Fuat (1997), Nâbî Dîvânı, İstanbul: MEB Yayınları.
• Cengiz, Halil Erdoğan (1986), “Divan Şiirinde Musammatlar”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 415-416-417: 291-429.
• Çalka, Mehmet Sait (2015), Divan Şiirinde Rubâî, Ankara: Kriter Yayınevi.
• Dilçin, Cem (2013), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• İpekten, Haluk (2008), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İpşirli, Mehmet (1994), “Dersiâm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 9: 185-186.
• Kanar, Mehmet (2013), Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• Kaya, Bayram Ali (2020), Osman Nevres Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Kurnaz, Cemal ve Çeltik, Halil (2011), Divan Şiiri Şekil Bilgisi, İstanbul: H Yayınları.
• Mu‘în, Muhammed (1381/2002), Ferheng-i Fârsî, C. 2, Tahran: İran Millî Kitaphanesi.
• Muallim Naci (1303/1886), Âteş-pâre (2. Baskı), İstanbul: (y.y.)
• Mütercim Âsım Efendi (2009), Burhân-ı Katı, (haz. Mürsel Öztürk ve Derya Örs), Ankara: TDK Yayınları.
• Nelmî (Amasyalı Tahsîn Efendi), Dîvân, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Prof. Dr. Halil İnalcık Kütüphanesi, Mustafa Con A, 53.
• Saraç, M.A. Yekta (2013), Klâsik Edebiyat Bilgisi-Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Yasar, Hüseyin Hüsâmeddin, Amâsya Târîhî, yz., C.7: 2-652.
• Yasar, Hüseyin Hüsâmeddin, Amâsya Târîhî, yz., C.8: 2-557.