Öğretmenlerde Whistleblowing (Bilgi Uçurma)

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 17 - 29, 01.06.2020

Muhammet İbrahim Akyürek

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin görüşlerinden yararlanarak, öğretmenlerin bilgi uçurma davranışı gösterebilme durumlarını anlamak ve öğretmenleri bilgi uçurma davranışında bulunmasını engelleyen faktörleri inceleyip birtakım öneriler geliştirmektir. Bu çalışma nitel araştırma yöntemini esas alan, olgubilim (fenomenoloji) araştırmasıdır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Ankara’da bulunan ilkokullarda görev yapan 2 ingilizce, 1 özel eğitim, 1 rehber öğretmen, 1 okul öncesi öğretmeninden oluşan toplam 5 branş ve 17 sınıf öğretmeninden oluşan 22 katılımcı oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmenler, amaçlı örnekleme yöntemlerinden kritik durum örneklemesi olarak nitelendirilen örneklem türü yardımıyla belirlenmiştir. Araştırmanın ilk aşamasında; “Whistleblowing nedir ve neden gerçekleştirilir ya da gerçekleştirilmez?” sorusuna cevap aramak amacıyla literatür taraması yapılmıştır. Daha sonra üç alan uzmanı tarafından incelenmiştir. Bunlara bağlı olarak araştırmada kullanılacak olan veri toplama aracı geliştirilmiştir. Bu çalışmada, “görüşme-standartlaştırılmış açık uçlu görüşme” tarzı kullanılmıştır. Görüşme tekniği kullanılarak verilere ulaşılmış bu araştırmada verilerin çözümlenmesinde içerik analizi ve betimsel analiz tekniği kullanılmış, bulgular uygun görülen ve gerekli olan yerlerde nicelleştirilerek (sayı kullanılarak) sunulmuştur. Araştırma sonucunda; okullarımızda birtakım etik dışı ve yasal olmayan durumların yaşandığı, bunların çoğunlukla açığa çıkarıldığı ve gerekli önlemlerin alındığına ulaşılmıştır. Ayrıca, karşılaşılan etik ve yasal olmayan davranışların yetkililerle paylaşılmasının önünde birtakım engellerin olduğu görülmüştür. Bu engelleri var eden algıların ortadan kaldırılması ancak uygulamadaki tavırlarla mümkün olabilir. Bu yüzden, bu gibi olumsuz davranışların paylaşılmasının önünü açıcı tavırların sergilenmesi ve olumlu atmosferin sağlanmasıyla örgütsel gelişime katkıda bulunulabilir.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, whistleblower, öğretmen

Kaynakça

• Aydın, U. (2003). İş hukuku açısından işçinin bilgi uçurması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2),79-100.
• Aktan, Ç. C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: Whistleblowing, Mercek Dergisi, 1-12.
• Bouville, M. (2008). Whistle-blowing and morality. Journal of Business Ethics, 81, 579-585.
• Celep, C., & Konaklı, T. (2012). Bilgi uçurma: eğitim örgütlerinde etik ve kural dışı uygulamalara yönelik bir tepki. e-International Journal of Educational Research, 3(4),65-88.
• Cemaloğlu, N. ve Akyürek, M. İ. (2017). Örgütlerde whistleblowing (bilgi uçurma). Turkish Journal of Educational Studies, 4(3), 123-142.
• Çiğdem, S. (2013). Büro yönetiminde whistleblowing ve etik ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 93-109.
• Demirtaş, Ö. (2014). İşyerlerinde olumsuz durumları ifşa etmenin etik iklim üzerindeki etkisi: Yıldırma algısının moderatör rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(1), 136-156.
• Hassink, H., Vries, M., & Bollen, L. (2007). A content analysis of whistleblowing policies of leading eoropean companies, Journal of Business Ethics, 75, 25-44.
• Jubb, P. B. (1999). Whistleblowing: A restrictive definition and interpretation. Journal of Business Ethics, 21(1), 77-94.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel.
• King, G. (1999). The ımplications of an organization’s structure on whistleblowing. Journal of Business Ethics, 20(4), 315-326.
• Near, J. P., & Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing. Journal of Business Ethics, 4(1), 1-16.
• Özaslan, G., & Ünal, G. (2016). Öğretmenlerde açığa çıkarma davranışı: Mevcut durum ve öneriler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22 (3), 321-350.
• Şen, M. L. (2009). Kamu yönetiminde etiğin önemi. Kamu Görevlileri Etik Rehberi. 13/04/2017 tarihinde http://www.sgk.gov.tr/wps/wcm/connect/69fd6383-23e7-4205-9ad2-10f276f75246/etikrehberi.pdf?MOD=AJPERES adresinden erişilmiştir.
• Toker Gökçe, A. (2014a). Öğretmenlerin farklı bilgi uçurma tercihlerinde belirleyici olan değer yönelimleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 1-11.
• Toker Gökçe, A. (2014b). Okullarda bilgi uçurma: İş doyumu ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 261-282.
• Toker Gökçe, A. ve Oğuz, E. (2015). Öğretmenlerin bilgi uçurma tercihleri ile kültürel değerleri arasındaki ilişki. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1),51-64.
• Uyar, S., & Yelgen, E. (2015). Bilgi ifşası (whistleblowing) ve denetim. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 85-106.
• Vandekerckhove, W., & Commers, R.M.S. (2004). Whistleblowing and rational loyalty. Journal of Business Ethics, 53, 225-233.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, E. G. (2010). Kurumsal iletişim ve prensiplere dayalı kurumla uyuşmazlık davranışı: Whistleblowing. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1-32.
• Yüksel, C. (2005). Devlette etikten etik devlete: Kamu yönetiminde etik. TÜSİAD Devlette Etik Altyapı Dizisi, 1(1).