The Application of Ecolinguistics in Turkey

Yıl 2025, Sayı: 42, 65 - 76, 23.05.2025

Dilek Tahir , Sedat Şahin

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1464664

Öz

Natural sciences, physical sciences as well as in the social sciences have used the methods of Saussure, who is considered the founder of structuralism in linguistics. Einar Haugen was the first to use the concept of ecolinguistics but Alwin Fill developed this abstraction and, based on ecology, transferred the concept to environment and language. Ecolinguistics emphasizes, on the one hand, the destruction and protection of animals, plants, water, soil and similar living resources and, on the other hand, the damage and extinction of languages. If a language is forgotten or becomes extinct, the people who speak it may also be affected. In order to prevent this process of influence and damage, it is important to raise awareness about ecolinguistics. Although there are studies on ecology in many fields in Turkey, environmental issues taught at schools are limited to units in various textbooks. Thus, ecolinguistics has remained a relatively unknown branch of science in Turkey. The paper argues that to protect native language, culture, environment, animals and living resources, to elevate awareness on this issue and to raise more conscious generations, it is recommended to introduce ecolinguistic courses at school and that the general public should get informed about them.

Anahtar Kelimeler

Linguistics , environment , ecology , ecolinguistics , Fill.

TÜRKİYE’DE ÇEVRE DİLBİLİM UYGULAMALARI

Öz

Dilbilimde yapısalcılığın kurucusu olarak kabul edilen Saussure’nin yöntemleri sosyal bilimlerin yanı sıra doğa bilimleri ve fen bilimlerinde de kullanılmıştır. Uygulamalı dilbilimin alt dallarından biri olan çevrebilim kavramını ise ilk defa Ernst Haeckel biyoloji alanında kullanmıştır ve ardından sosyal bilimler alanında yerini almıştır. Einar Haugen ilk kez çevre dilbilim kavramını kullanmış, Alwin Fill ise bu soyut anlayışı geliştirerek ve çevrebilimi temel alarak kavramı çevre ile dil düzlemine aktarmıştır. Çevre dilbilim, bir yandan hayvanların, bitkilerin, su, toprak vb. yaşam kaynaklarının tahribatı ve korunması üzerinde dururken, öte yandan dillerin zarar görüp yok olması konusuna vurgu yapmıştır. Dil, dünyanın her yerinde insan ile birlikte yaşayan bir olgu olduğundan, dilin yanlış kullanımı, unutulması ya da yok olması o dile mensup kişilerin de etkilenmesi anlamına gelebilir. Bu etkileme ve zarar görme sürecini engellemek adına, çevre dilbilim hakkında farkındalık yaratmak önem arz etmektedir. Türkiye’de birçok alanda çevrebilim açısından yapılmış çalışmalar bulunmasına rağmen, okullarda çevre konusu, dolaylı olarak farklı ders kitaplarının içinde ünitelerle sınırlı kalmıştır. Çevre dilbilim ise Türkiye’de arka planda kalmış, pek bilinmeyen bir bilim dalıdır. Dilimizi, kültürümüzü, çevremizi, hayvanları, yaşam kaynaklarımızı korumak, bu konuda farkındalık yaratmak ve daha bilinçli nesiller yetiştirmek adına okullarda çevre dilbilim derslerinin konulması, Türk toplumuna çevre dilbiliminin ve amaçlarının tanıtılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim , çevre , çevrebilim , çevre dilbilim , Fill

Kaynakça

• Beşballı, S. G. (2023). Çevre Sorunları Çerçevesinde Küresel İklim Değişikliği. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 500-521.
• Bircan, U. (2015). Saussure’de Dil, Dilbilim ve Göstergebilim. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 13(25), 43-66.
• Boz, E. (2013). Dillerin Kaybolması ve Çevre Dil Bilimi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (746), 60-63, Ankara. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Çevre. 21 Ocak 2024 tarihinde file:///C:/Users/ASUS/ Desktop/01_cevre_brosur-20191128080426%20%C3%A7evre%20ve%20%C5%9Fehircilik%20bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf adresinden erişildi.
• Demir, E. ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de Çevre Eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, (2), 7-18.
• Eker, A. A., Türkdoğan, F. İ., İskender, F. G., Tüfekçi, N. ve Övez, S. (2018). Çevre Bilim ve Teknoloji. İstanbul: Güven Plus Grup Danışmanlık A.Ş. Yayınları.
• Fill, A. (1993). Ökolinguistik: Eine Einführung. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Haugen, E. (1972a). The Ecology of Language. Essays by Einar Haugen (A. S. Dil, Ed.). Standford: Stanford University Press.
• Haugen, E. (1972b). The Ecology of Language. Standford, CA: Standford University Press.
• Karaca, K. (2020). Dilbilimin Yabancı Dil Öğretimi Çalışmalarındaki Yeri. Genç Dilbilim Yazıları, 1, 11- 23.
• Kaypak, Ş. (2013). Çevre Sorunlarının Çözümünde Küresel Çevre Politikaları. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 17-34.
• Miçooğulları, M. (2021). Çevre Dil Bilimi Bağlamında David Crystal’in “Dillerin Katli” Adlı Eseri Üzerine Bir Analiz. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (5), 462-487.
• Sencar, P. (2007) Türkiye’de Çevre Koruma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi (Yüksek lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Şahin, S. (2014). Göstergebilim ve Tarihsel Gelişimi (Semiyotik, Semiyoloji). Ankara: Hacettepe Yayınları.
• Tombul, F. (2006). Türkiye’de Çevre İçin Eğitime Verilen Önem (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş Toplumda Çevre Sorunları ve Çevre Bilinci. Çağdaş Yaşam Çağdaş İnsan. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi İlköğretim Öğretmenliği Lisans Tamamlama Programı içinde (ss. 165-181). Eskişehir.
• Ulukent, A. N. (2010). Avrupa Birliği Çevre Politikaları (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Wandruszka, M. (1979). Die Mehrsprachigkeit des Menschen. München, Zürich: Piper.
• Yüksel, U. S. (2019). Saussure’ün Dil Bilimi Düşüncesi. Onto Online Psikoloji Dergisi, 17, 15-19.