Konya Sırçalı/Muslihiye Medresesi Taçkapı Bezemeleri

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 12, 127 - 162, 01.06.2010

Nermin Şaman Doğan

Öz

Bu çalışmada, Selçuklu döneminin anıtsal yapılarından biri olan

Konya’daki Sırçalı Medrese’nin doğu cephe ekseninde bulunan taçkapısı kurgu,

malzeme-teknik ve bezeme özellikleri açısından tartışılacaktır. Medrese taçkapısı

üzerinde bulunan kitabesine göre Bedreddin Muslih tarafından 1242- 1243

yılında inşa edilmiştir. Yapı açık avlulu, avlusu üç yönden revaklı, iki eyvanlı ve

çift/iki katlı plan tipiyle Konya’daki günümüze ulaşan tek medrese örneğidir.

Medrese daha çok avluyu kuşatan eyvanlar ve revakların firuze renkli sırlı ve

sırsız tuğla ile çini mozaik tekniğindeki firuze ve kobalt mavisi çinileriyle

tanınır. Çinilerinin zenginliği ve çeşitliliğinden dolayı yapı “Sırçalı Medrese”

adıyla ünlenmiştir. Yapının çinileri kadar taçkapıda yer alan taş süslemelerinin

de önemli ve farklı “özel” olduğu görülür. Ayrıca Konya’daki medreseler ve

diğer Selçuklu anıtlarının taçkapı kurgularının da çok farklı ve ayrıcalıklı

oldukları gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Konya, Selçuklu, Sırçalı Medrese, çini, Muslihiye Medresesi, taçkapı, taş bezeme

Kaynakça

• Akok, M. (1969). Konya’da Sırçalı Medresenin Rölöve ve Mimarisi. Türk Arkeoloji Dergisi, 18 (1), 5-35. Aksaraylı Kerimeddin Mahmud. (1944). Selçukî Devletleri Tarihi (M. N. Gençosman ve F. N. Uzluk, Çev.). Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi. Aktaş Yasa, A. (1998). Konya’nın Anadolu Selçukluları Dönemi Fiziki Yapısı. “VII. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri” II. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı- Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri: 30 Nisan-02 Mayıs 1998, içinde (ss. 231-268). Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları. Arık, O. (2007a). Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Dini ve Kamusal Yapılarında Çini. (R. Arık ve O. Arık, Ed.). Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri içinde (ss. 37-189). İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları. Arık, O. (2007b). Anadolu Selçuklu Toplum Hayatında Çini. (G. Öney ve Z. Çobanlı, Ed.). Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı içinde (ss. 29-69). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Bakırer, Ö. (1981). Selçuklu Öncesi ve Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Tuğla Kullanımı, I-II. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları. Bakırer, Ö., Caner, Ç. (2009). Anadolu Selçuklu Dönemi Yapılarından Medrese ve Camilerde Portal. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1 (10), 13-30. Bayburtluoğlu, Z. (1976). Anadolu Selçuklu Devri Büyük Programlı Yapılarında Önyüz Düzeni. Vakıflar Dergisi, XI, 67-106. Bayburtluoğlu, Z. (1993). Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yapı Sanatçıları. Erzurum: Erzurum Atatürk Üniversitesi Basımevi. Bayhan, A. A. (2007). Ak Han (Goncalı Hanı). (H. Acun, Ed.). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları içinde (ss. 287-303). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Baykara, T. (1985). Türkiye Selçukluları Devrinde Konya. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Denktaş, M. (2007). Karatay Hanı. (H. Acun, Ed.). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları içinde (ss. 359-379). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Deniz, B. (2007). Ağzıkara Han. (H. Acun, Ed.). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları içinde (ss. 321-345). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Diez, E., Aslanapa, O. ve Koman, M. M. (1950). Karaman Devri Sanatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Duran, R. (2001). Selçuklu Devri Konya Yapı Kitabeleri (İnşa ve Ta’mir). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Durukan, A. (1991). Ak Han’ın Süsleme Programı. Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan içinde (ss. 143-160). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Durukan, A. (2007). Aksaray Sultan Hanı. (H. Acun, Ed.). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları içinde (ss. 141-159). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Dülgerler, O. N. (2006). Karamanoğulları Dönemi Mimarisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Erdemir, Y. (2002). Konya Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi. Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları. Erdmann, K. (1961). Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts, II, Berlin: Verlag Gebr. Mann. Erdmann, K., Erdmann, H. (1976). Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts, III, Berlin: Verlag Gebr. Mann. Görür, M. (1999). Beylikler Dönemi Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1435), II. Cilt. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Huart, C. (1895). Épigraphie Arabe D’Asie Mineure. Paris: Imprimerie Paul Lemaire. İbn Bibi. (1996). El Evamirü’L- Ala’iye Fi’L- Umuri’L-Ala’iye (Selçuk Name), II. M. Öztürk (Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Karaçağ, A. (2007). Avanos Sarı Han. (H. Acun, Ed.). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları içinde (ss. 211-235). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Konyalı, İ. H. (1964). Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi. Konya: Yeni Kitabevi. Kuban, D. (2001). Divriği Mucizesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Kunt, H. İ. (1998). Konya Selçuklu Portallerinde Geometrik ve Mukarnas Tezyinat. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Kuran, A. (1969a). Anadolu Medreseleri I. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları. Löytved, J. H. (1907). Konia Inschriften Der Seldschukischen Bauten. Ankara: Als Manuskript Gedruckt. Mayer, L. A. (1956). Islamic Architects and Their Works. Geneve: Kundig. Meinecke, M. (1968). Tuslu Mimar Osman oğlu Mehmed ve Konya’da 13. Yüzyılda Bir Çini Atölyesi. Türk Etnografya Dergisi, 11, 81-93. Meinecke, M. (1976). Fayencedekorationen Seldschukischen Sakralbauten in Kleinasien II. Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth. Mülayim, S. (1982). Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler Selçuklu Çağı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Odabaşı, S., Özönder, H. ve Karpuz, H. (2000). Eskimeyen Meram. Konya: Meram Belediyesi Yayınları. Oral. Z. (1961). Konya’da Sırçalı Medrese. Belleten, XXV, 97-100, 355-396. Ögel, S. (1966). Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ögel, S. (1986). Anadolu Selçuklu Sanatı Üzerine Görüşler. İstanbul: Teknisyenler Basımevi. Ögel, S. (2006). Taçkapılar. (A. U. Peker ve K. Bilici, Ed.). Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, 2, içinde (ss. 469-486). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Önder, M. (1971). Mevlana Şehri Konya (Tarihi Kılavuz). Konya: Yeni Kitap Basımevi. Önge, Y. (1984). Konya Sahip Ata Hanikahı. Suut Kemal Yetkin’e Armağan içinde (ss. 281-292). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Önkal, H. (1996). Anadolu Selçuklu Türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Sarre, F. (1998). Küçük Asya Seyahati-1895 Yazı- Selçuklu Sanatı ve Ülkenin Coğrafyası Üzerine Araştırmalar (D. Çolakoğlu, Çev.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. Schneider, G. (1980). Geometrische Bauornamente Der Seldschuken in Kleinasien. Wiesbaden: Reichert. Schneider, G. (1989). Pflanzlıche Bauornamente Der Seldschuken in Kleinasien. Wiesbaden: Reichert. Soyman, F. ve İ. Tongur. (1944). Konya Eski Eserler Kılavuzu. Konya: Yeni Kitabevi. Sönmez, Z. (1989). Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Sözen, M. (1970). Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri I. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları. Sözen, M. (1972). Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri II. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları. Sunay, S. (2007). Tokat- Pazar Mahperi Hatun Kervansarayı. (H. Acun, Ed.). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları içinde (ss. 255-271). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Şaman Doğan, N. (2002). Anadolu Selçuklu Dönemi Geometrik Süslemelerine (Yıldız Kompozisyonlarına) Yüklenen Anlamlar. N. Şaman Doğan (Yay. Haz.), Ortaçağ’da Anadolu Prof. Dr. Aynur DURUKAN ’a Armağan içinde (ss. 397-413). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Şaman Doğan, N. (2003). Bezemeye Bakış: Anadolu’da İlhanlı İzleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (20), 150-166. Turan, O. (2005). Selçuklular Zamanında Türkiye Siyasi Tarih Alp Arslan’ dan Osman Gazi’ye (1071-1318). İstanbul: Ötüken Neşriyat. Tuncer, O. C. (1986). Anadolu Selçuklu Mimarisi ve Moğollar. Ankara. Ünal, R. H. (1982). Osmanlı Öncesi Anadolu- Türk Mimarisinde Taç Kapılar. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları. Yetkin, Ş. (1986). Türk Çini Sanatının Gelişmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.