Milli Mimari Rönesansı’nın İzmir’deki Yansımalarından İki Örnek: Milli Sinema ve Kütüphane Binaları

Yıl 2015, Cilt: 22 Sayı: 22, 219 - 252, 01.06.2015

Heval Şimşek Özel

Öz

Türk ulusçuluğu idealleri içinde gelişen Milli Mimari Rönesansı, çıkış noktası Avrupa’daki seçmeci mimarlık anlayışı olmakla beraber, Selçuklu ve Osmanlı mimarisine yönelik bir derlemecilik yansıtır. Eğitimlerini 1908–1918 yılları arasında tamamlamış olan genç Türk mimarları, 1908 yılından 1930’lara kadar süren Milli Mimari Rönesansı’nı öncelikle bir Türk “milli” üslubu olarak benimsemişlerdir.

Söz konusu üslubun İzmir’deki karakteristik örneklerinden olan Milli Sinema ve Milli Kütüphane binaları hem yapıldığı dönemde hem de günümüzde İzmir’in kültür hayatında önemli bir yere sahip olmanın yanında kentin dokusu içindeki ayrıcalıklarını da sürdürmektedir. Bu çalışmada, adı geçen yapılar çizim ve fotoğraflar eşliğinde ayrıntılı olarak tanıtılacak, inşa edildikleri dönemin kültürel ortamındaki yerleri ve ideolojik simgesellikleri ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Osmanlı, mimarlık, milli kütüphane

Kaynakça

• Aktüre, S. (1981). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Atay, A. R. (1993). İzmir Milli Kütüphanesi. İzmir Dergisi,4, 28-36.
• Batur, A. (1985). Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C.4, ss. 1038-1067). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baysun, M. C. (1985). Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 6, ss. 1547-1554). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Bir Ulusun İnşaası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çelik, Z. (1998). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gürlek, A. (2001). Bir Kent Bir Kütüphane: Atatürk İl Halk Kütüphanesi. İzmir: TC. İzmir Valiliği.
• Hasol, D. (2002). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Huyugüzel, F. (1997). İzmir Milli Kütüphanesi. İzmir: İzmir Milli Kütüphane Vakfı.
• İnalcık, H. (2012). Tanzimat Nedir?. (H. İnalcık, M. Seyitdanlıoğlu Ed.), Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (ss. 29-56). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karal, E. Z. (2012). Gülhane Hatt-ı Hümâyunu’nda Batı’nın Etkisi. (H. İnalcık, M. Seyitdanlıoğlu Ed.), Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (ss. 111-132). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kazgan, H. (1985). Düyun-ı Umumiye. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 3, ss. 691-716), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Keyder, Ç. (1993). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar (S. Tekay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kodaman, B. (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Makal, O. (1993). Milli Sinema: Elhamra Sineması. İzmir Dergisi, 4, 40–45.
• Makal, O. (1999). Tarih içinde İzmir Sinemaları. İzmir: Güsev Yayınları.
• Noviçev, A. D. (1979). Osmanlı İmparatorluğu’nun Yarı Sömürgeleşmesi (N. Dinçer, Çev.). Ankara: Onur Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C.6, ss. 1545-1547), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ödekan, A. (2008). Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908-1980). Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde (ss. 523-605), İstanbul: Cem Yayınevi.
• Pamuk, Ş. (2001-2002). Bağımlılık ve Büyüme: Küreselleşme Çağında Osmanlı Ekonomisi. Doğu-Batı, 17, 35-41.
• Quartaert, D. (2012). Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri. (H. İnalcık, M. Seyitdanlıoğlu Ed.), Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (ss. 729-740). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Yerel Yönetim Metinleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Somel, S.A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sözen, M. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sözen, M. ve Tapan, M. (1973). 50. Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tanyeli, U. (1992). Çağdaş İzmir’in Mimarlık Serüveni. (E. Batur, Ed.), Üç İzmir, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C.2, ss. 456-475). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ. (1999). 19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü. (P. Dumont-F. Georgeon, Ed.), Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri (A. Berktay, Çev.) içinde (ss. 19-30). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (2008). İktisat Tarihi. S. Akşin (Haz.). Türkiye Tarihi 3, Osmanlı Devleti 1600-1908 içinde (ss. 219-271). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Tunaya, T. Z. (1989). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ülker, N. (1986). Milli Kütüphane. Bilim Birlik Başarı Dergisi, 47, 6-11.
• Yavuz, Y. (1981). Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Yıldırım, Y., Özkan, S. (1985). Osmanlı Mimarlığının Son Yılları. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, (4), 1078-1085. İstanbul: İletişim Yayınları.