KANUNÎ SULTAN SÜLEYMAN’IN BANİLİĞİNDE AİLESİNİN YERİ

Yıl 2013, Sayı: 18, 187 - 205, 01.06.2013

Fatih Müderrisoğlu

Öz

Tarih sahnesinde I. Süleyman / Süleyman I / Süleyman – ı evvel / Kanunî Magnificent = Muhteşem gibi ad ve unvanlarla tanınan Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566), daha çok kişiliğiyle, yaptığı seferlerle ve döneminde meydana gelen siyasi olaylarla irdelenmiştir.
Oysa padişahın yeterince bilinmeyen ve tartışılmayan belki de gizemli kalan yönü ise ailesinin özellikle bazı fertlerine karşı tutku derecesindeki bağlılığı ve bu bağlamda yaptığı banilik hizmetleridir. Her şeyden önce Kanunî, tahta çıkışının ancak 30. yılında tasarlatıp inşa ettirdiği selâtin külliyeleri İstanbul ve Şam Süleymaniye’den önce, ailesi adına imâr faaliyetlerinde bulunmuştur.
Babası Yavuz Sultan Selim, annesi Hafsa Sultan, baş hasekisi Hürrem Sultan, şehzadeleri Mehmet, Cihangir, Selim, Murat ve Mahmut, kızı Mihrimah Sultan ile kız kardeşi Hatice Sultan ve sadrazamı – eniştesi İbrahim Paşa’nın adını yaşatacak ya külliyeler ya da tek yapı boyutunda eserler inşa ettirmiştir. İmâr faaliyeti kimi zaman da adına eser yaptırılan kişinin mevcut külliyesine ek yapılar şeklinde gerçekleştirilmiştir.
Ortaya çıkan tabloya göre padişah, önceliği ailesine vermiş olmaktadır. Osmanlı hanedan geleneğinde annesi adına eser yaptıran kimi padişahlar biliniyorsa da bu derecede ailesini sahiplenen, değer veren ve onların adını yaşatacak eser yaptıran ikinci bir padişaha rastlanmaz. Kanunî bu düşüncesiyle aile fertlerini ya ölümlerinden sonra ya da yaşarken adı ister sevgi, saygı, vefa veya yüceltmek olsun, onlara toplumda saygınlık kazandırmış daha da önemlisi unutulmamaları için kalıcı eserlerle ailesinin tarihe yazılmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kanunî Sultan Süleyman, aile, külliye, 16. yüzyıl, İstanbul ve Taşra.

Construction Activities in the name of the Family Members of Suleyman the Magnificent

Öz

Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566), known in the history as Suleyman the Magnificent, Lawmaker, Magnificent, and Suleyman I, has mostly be recognised by his personality, military. Expeditions and political events of his age.
However, his strong and tenacious hold on his family and the buildings he constructed on behalf of his family was not well – known to public. He gave the priority to his family members. He constructed a social complex for himself in the 30th year of his reign.
He had either buildings or social complexes constructed in the name of his father Yavuz Sultan Selim, his mother Hafsa Sultan, his concubine Hurrem Sultan, his sons Murat, Mahmut, Mehmet, Selim and Cihangir, his daughter Mihrimah Sultan, his sister Hatice Sultan and his grand – vizier and brother – in – law İbrahim Pasha. Some of the canstructions were extensions to the existing social complexes.
As seen from the buildings constructed, Suleyman the Magnificent attached priority to his family. Although there are some sultans in the Ottoman history that constructed buildings in the name of their mothers, Suleyman the Magnificent was the only Sultan that embraced his family and constructed buildings to embalm their memory. He constructed those buildings as a sign of his Love, respect and fidelity to those people and put his stamp on history.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Süleyman the Magnificent, family, complex, 16th Century, İstanbul and Outside of İstanbul (Tashra).

Kaynakça

• Acun, H. (1999). Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Altınay, A.R. (1997). Türk Mimarları. İstanbul: Sander Yayınları.
• Altun, A. (1993). Cihangir Camii. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 539-40).
• Anonim. (1994) Şehzadebaşı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 155-56). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Anonim. (1994). Yavuz Selim. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 447-48). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Arlı, H. (1994). Cihangir Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 431-33). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Artan, T. (1994). İbrahim Paşa Sarayı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 128-30). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Artan, T. (2012). Alay Köşkü Yakınlarında Bâbıâli’nin Oluşumu ve Süleymaniye’de Bir Sadrazam Sarayı. Bir Alleme-i Cihan Stefanos Yerasimos (1942-2005)içinde (C. 1, ss.73-140). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Aslanapa, O. (1998). Mimar Sinan’ın Hayatı ve Eserleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Atasoy, N. (1972). İbrahim Paşa Sarayı. İstanbul.
• Atıl, E. (1987). The Ages of Sultan Süleyman the Magnificent. New York.
• Baha, T. (2010). Süleymaniye Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 38, ss. 119-21).
• Baltacı, C. (1988). Hürrem Sultan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 18, ss. 498-500).
• Bayat, A.H. (1997). Hafsa Sultan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 15, ss. 122-23).
• Clot, A. (1983). Soliman le Magnifique. Paris.
• Demircanlı, Y.Y. (1989). İstanbul Mimarisi İçin Kaynak Olarak Evliya Çelebi Seyahatnamesi. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Demirsar, B. (1994). Haseki Hafsa Sultan Türbesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 3-4).
• Doğan, S. (1997). Haseki Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 16, ss. 369-72).
• Emecen, F. (1999). İbrahim Paşa Makbul. Yapıtları ve Yaşamlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 1, ss. 637-38).
• Emecen, F. (2009). Selim I. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 36, ss. 407-14).
• Emecen, F. (2009). Selim II. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 36, ss. 414-18).
• Emecen, F. (2010). Süleyman I. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 38, ss. 62-74).
• Eroğlu, H. (2010). Şehzade. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 38, ss. 480-83).
• Eyice, S. (1989). Mimar Sinan’ın Osmanlı Dönemi Türk Mimarisinin Gelişmesindeki Yeri. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, 75-80.
• Gökbilgin, M.T. (1977). İbrahim Paşa. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 908-15).
• Gökbilgin, M.T. (1979). Süleyman I. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 11, ss. 99-155).
• İşli, N. (1994). Haseki. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 1-2).
• Jenkins, H.D. (2011). Kanunî’nin Veziriazamı Pargalı İbrahim Paşa (N. Epçeli. Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Kaçar, M. (2005). Mihrimah Sultan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 30, ss. 39-40).
• Karakaya, E. (2003). Manisa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 27, ss. 577-88).
• Kramers, J.H. (1934). Selim II. Encyclopedia of Islam içinde (C. 4, ss. 217-19).
• Kramers, J.H. (1934). Sulaiman I. Encyclopedia of Islam içinde (C. 4, ss. 522-27).
• Kuban, D. (1994). İstanbul Bir Kent Tarihi (Zeynep Rona., Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Kuban, D. (1994). Haseki Külliyesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 4-6).
• Kuban, D. (1994). Şehzade Külliyesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 152-55).
• Kuban, D. (1994). Sultan Selim Külliyesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 62-63).
• Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yem Yayınları.
• Kuran, A. (1986). Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Küçükdağ, Y. (1997). Karapınar Sultan Selim Külliyesi, Konya: Karapınar Belediyesi Yayınları.
• Küçükdağ, Y. (2009). Sultan Selim Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 37, ss. 516-17).
• Kürkçüoğlu, K.E. (1962) Süleymaniye Vakfiyesi. Ankara.
• Mazlum, D. (1994). Üsküdar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 343-46).
• Mülayim, S. (2010). Süleymaniye Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 38, ss. 114-19).
• Orman, İ. (2005). Mihrimah Sultan Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 30, ss. 40-42).
• Orman, İ. (2010). Şehzade Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 38, ss. 483-85).
• Önkal, H. (1992). Osmanlı Hanedan Türbeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Peçevi İbrahim Efendi. (1992). Peçevi Tarihi (B. S. Bayka, Çev.). Mersin: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (1993). Atmeydanı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 1, ss. 14-18).
• Sakaoğlu, N. (1999). Bayezid. Yapıları ve Yaşamlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi içinde (C. 1, ss. 302).
• Sakaoğlu, N. (1999). Hürrem Sultan. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 1, ss. 571-72).
• Sakaoğlu, N. (1999). Cihangir. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 1, ss. 353).
• Sakaoğlu, N. (1999). Hafsa Sultan. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 1, ss. 506-507).
• Sakaoğlu, N. (1999). Mehmed. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 99-100).
• Sakaoğlu, N. (1999). Mihrimah Sultan. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 213-14).
• Sakaoğlu, N. (1999). Selim I (Yavuz). Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 509-13).
• Sakaoğlu, N. (1999). Süleyman I (Kanunî). Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 551-56).
• Sakaoğlu, N. (1999). Mustafa (Kanunî). Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 280-81).
• Turan, Ş. (1967). Selim II. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 10, ss. 434-41). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Turan, Ş. (2006). Mustafa Çelebi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 31, ss. 290-92).
• Turan, E. (2007). The Sultan’s Favorite: İbrahim Paşa and the Making of Ottoman Universal Sovereignty in the Reign of Sultan Süleyman (1516-26). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Chicago: University of Chicago.
• Uluçay, Ç. (1970). “Kanunî Sultan Süleyman ve Ailesi ile İlgili Bazı Notlar ve Vesikalar.” Kanunî Armağanı. (s. 233-37). Ankara.
• Uluçay, Ç. (1985). Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Üstdiken, B. (1994). Cihangir. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 430-31).
• Yasin, Y. (2008). Kanunî Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yavaş, D. (1997). Hafsa Sultan Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 15, ss. 123-24).
• Yediyıldız, B. (1989). Sinan’ın Yaptığı Eserlerin Sosyal ve Kültürel Açıdan Tahlili. Türk Vakıf Medeniyeti Çerçevesinde Mimar Sinan ve Dönemi Sempozyumu 5-8 Aralık 1988 – Ankara: Tebliğler içinde (ss. 103-30). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yılmaz, Y. (2008). Kanunî Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yüksel, İ.A. (2009). Sultan Selim Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 37, ss. 513-16).